INHOUDSTAFEL
- GROTE VERWACHTINGEN
- UIT HET PARADIJS
- WISKUNDIG REALISME
- DE LEEFWERELD
- ONTTOVERING
- VERLICHTING
- ROMANTIEK
- KEN JEZELF (GASTCOLLEGE TINNEKE BEECKMAN)
- SOCIALE RECHTVAARDIGHEID
1
Ella Van Sprengel
,Grote verwachtingen
Grote verwachtingen (vooral voor jongeren) want leven heeft nog veel voor hen in petto
→ metafoor van het leven: leven is als een weg met allemaal paden die we in de verste verte niet
kunnen zien
Jongeren
= jeugdgeneratie
= mensen die zelfde levenstraject hebben afgelegd, zelfde ervaringen/opvattingen/ etc. en
daardoor een verwantschap bestaat tussen al die mensen
➔ Generatiebewustzijn: je hebt dus die zelfde ervaringen opgedaan, maar het gaat er ook om
dat je je daarvan bewust bent en dat herkent bij elkaar
Niet altijd jongeren geweest in geschiedenis: bewustzijn om aparte generatie te vormen in
samenlevingen was niet aanwezig → dus jeugdgeneratie is moderne ontwikkeling!
Enkele jaren in de Franse Revolutie
Vrouwen vertrekken naar Versailles
Revolutionairen vaak jonge mensen, die hun weg nog niet goed weten
Berlijn, 1815-1848
= toen nieuwe frisse hoofdstad van Pruisen
→ kent grote bevolkingsgroei: jonge mensen, studenten aan universiteit (en die laatste groep
ging aan universiteit ook nadenken over veranderingen)
➔ Dialectiek van de levensfasen
Dialectiek = filosofische methode om na te denken over verandering, waarbij negatie
noodzakelijk is (ontkenning, tegenstelling) voor ontwikkeling en vooruitgang
bv. volwassenen zouden nooit volwassenen zijn geweest zonder jong te zijn geweest
Hoe leeft een kind volgens deze theorie?
- kind versmolten met wereld, hecht met ouders, krijgt alles wat die nodig heeft, soort
natuurlijke harmonie met de wereld (= fase van de onschuld → want kinderlijke naïviteit,
nog geen weet van de “wrede” wereld)
Hoe leeft een jongere volgens deze theorie?
- jongere breekt met die harmonie en gaat in conflict, gaat zich verzetten tegen de
werkelijkheid (= fase van conflict), jongere wordt vrij en voor het eerst zelfstandig
- jongere gaat zo fel in opstand tegen die harmonie en de wereld dat die zichzelf ziet als de
enige werkelijkheid en al de rest is onwaar
2
Ella Van Sprengel
, Hoe leeft de volwassene volgens deze theorie?
- moet breken met de negatie van de jongere en eigenlijk in opstand komen tegen die
opstand van de jongere, zoekt opnieuw aansluiting bij de wereld (= fase van verzoening),
beseft dat er waarheid en betekenis is in de wereld en dat die zich daarbij moet aansluiten
→ pijnlijk proces, want jongere heeft grote verwachtingen en mooie ideeën en heeft beeld in
zijn hoofd van hoe de wereld moet zijn en de echte buitenwereld is een leugen. Maar de
volwassene moet die idealen achterwege laten om aansluiting te zoeken in de wereld
Subjectieve algemeenheid: waarheid ligt in de mens (jongere denkt zo, met zijn
ideaalbeelden etc.)
Objectieve algemeenheid: waarheid ligt in de wereld (volwassene denkt zo, beseft dat hij
niet alles kan snappen en accepteert de buitenwereld)
De wereld vandaag
• Globalisering: alles ter wereld is verbonden met elkaar én we worden daar voortdurend van
op de hoogte gehouden
• Klimaatontwrichting, Oorlog in Europa, Genocide in Gaza, Crisis van de democratie, …
➔ Allemaal wereldproblemen waar we niet aan ontsnappen, mede dankzij globalisering; we
zijn steeds geconnecteerd en dagelijks geconfronteerd met die dingen
Deel 1: wat te doen?
3 attitudes tegenover wereldproblemen
1. Activisme
Wrede buitenwereld → we zijn verontwaardigd → we komen in actie, zoeken mensen op met
dezelfde verontwaardigde gevoelens (= werken aan betere wereld)
- Een collectief gebeuren (aansluiten bij een beweging)
- Engagement als kernwaarde
- Reflectie over hoop
Hoop als verbindende emotie?
Hoop is geloof dat er mogelijkheden zijn (↔ TINA) in een onvoorspelbare wereld en waarbij er
ruimte is tot handelen (omdat niks vastligt)
Het is een alternatief voor optimisme en pessimisme, het geloof dat wat je doet een verschil
maakt, positieve verhalen over samenwerking, laat ons overgaan tot actie, ervaring van
collectieve macht (als beweging iets in gang zetten)
Paddenstoeleffect: veranderingen gebeuren langzaam (en meeste ‘ondergronds’)
3
Ella Van Sprengel
, 2. Conformisme
We zoeken onze plaats in de wereld, schrijven ons in in de huidige wereld
- Aanpassing aan heersende opvattingen
- Vandaag: obsessie met het juiste (juiste schoenen om te sporten, juiste kleding voor elke
gelegenheid, verslag maken van een simpele jeugdbewegingsbijeenkomst etc.)
→ heel conformistisch, vanwaar deze obsessie?
- Succes als kernwaarde (leven draait om succes)
- Reflectie over de meritocratie
Meritocratie → principe gelijke kansen
= wat telt, is wat je doet met je talenten en zo wordt je positie in de maatschappij bepaald
→ succes wordt dus beloond
Succes is niet altijd afdwingbaar (mythe)
→ blindheid voor toeval, pech, tegenslag want je wordt zelf verantwoordelijk gesteld als je
fouten maakt en geen succes hebt in het leven
➔ Kortom, meritocratie leidt eigenlijk tot walgelijke gevolgen
3. Escapisme
De wereld de rug toekeren
- Je zoekt verstrooiing, afleiding
- Plezier als kernwaarde (want concentreren op de wereld ≠ escapisme)
- Mogelijks een (stil) verzet tegen een verkeerde wereld?
Deel 2: zelfverlies
Drie vormen van zelfverlies?
→ die 3 vormen om met de buitenwereld om te gaan, leiden tot zelfverlies
➔ Activisme: waarom een vorm van zelfverlies?
- doordat we opgaan in en onze tijd/aandacht steken in een collectieve beweging
➔ Conformisme: waarom een vorm van zelfverlies?
- je vormt je eigen om, je verloochent je eigen waarden door je aan te passen aan sociale
verwachtingen
➔ Escapisme: waarom een vorm van zelfverlies?
- je zoekt zo veel mogelijk afleiding, je bent niet met jezelf bezig, je probeert zo veel mogelijk
de confrontatie met jezelf te vermijden
Erich Fromm: mensen willen vaak niet voor zichzelf denken en willen dat zo veel mogelijk
vermijden (escapisme)
Waarom hebben mensen het zo moeilijk alleen te zijn met hun gedachten?
4
Ella Van Sprengel
- GROTE VERWACHTINGEN
- UIT HET PARADIJS
- WISKUNDIG REALISME
- DE LEEFWERELD
- ONTTOVERING
- VERLICHTING
- ROMANTIEK
- KEN JEZELF (GASTCOLLEGE TINNEKE BEECKMAN)
- SOCIALE RECHTVAARDIGHEID
1
Ella Van Sprengel
,Grote verwachtingen
Grote verwachtingen (vooral voor jongeren) want leven heeft nog veel voor hen in petto
→ metafoor van het leven: leven is als een weg met allemaal paden die we in de verste verte niet
kunnen zien
Jongeren
= jeugdgeneratie
= mensen die zelfde levenstraject hebben afgelegd, zelfde ervaringen/opvattingen/ etc. en
daardoor een verwantschap bestaat tussen al die mensen
➔ Generatiebewustzijn: je hebt dus die zelfde ervaringen opgedaan, maar het gaat er ook om
dat je je daarvan bewust bent en dat herkent bij elkaar
Niet altijd jongeren geweest in geschiedenis: bewustzijn om aparte generatie te vormen in
samenlevingen was niet aanwezig → dus jeugdgeneratie is moderne ontwikkeling!
Enkele jaren in de Franse Revolutie
Vrouwen vertrekken naar Versailles
Revolutionairen vaak jonge mensen, die hun weg nog niet goed weten
Berlijn, 1815-1848
= toen nieuwe frisse hoofdstad van Pruisen
→ kent grote bevolkingsgroei: jonge mensen, studenten aan universiteit (en die laatste groep
ging aan universiteit ook nadenken over veranderingen)
➔ Dialectiek van de levensfasen
Dialectiek = filosofische methode om na te denken over verandering, waarbij negatie
noodzakelijk is (ontkenning, tegenstelling) voor ontwikkeling en vooruitgang
bv. volwassenen zouden nooit volwassenen zijn geweest zonder jong te zijn geweest
Hoe leeft een kind volgens deze theorie?
- kind versmolten met wereld, hecht met ouders, krijgt alles wat die nodig heeft, soort
natuurlijke harmonie met de wereld (= fase van de onschuld → want kinderlijke naïviteit,
nog geen weet van de “wrede” wereld)
Hoe leeft een jongere volgens deze theorie?
- jongere breekt met die harmonie en gaat in conflict, gaat zich verzetten tegen de
werkelijkheid (= fase van conflict), jongere wordt vrij en voor het eerst zelfstandig
- jongere gaat zo fel in opstand tegen die harmonie en de wereld dat die zichzelf ziet als de
enige werkelijkheid en al de rest is onwaar
2
Ella Van Sprengel
, Hoe leeft de volwassene volgens deze theorie?
- moet breken met de negatie van de jongere en eigenlijk in opstand komen tegen die
opstand van de jongere, zoekt opnieuw aansluiting bij de wereld (= fase van verzoening),
beseft dat er waarheid en betekenis is in de wereld en dat die zich daarbij moet aansluiten
→ pijnlijk proces, want jongere heeft grote verwachtingen en mooie ideeën en heeft beeld in
zijn hoofd van hoe de wereld moet zijn en de echte buitenwereld is een leugen. Maar de
volwassene moet die idealen achterwege laten om aansluiting te zoeken in de wereld
Subjectieve algemeenheid: waarheid ligt in de mens (jongere denkt zo, met zijn
ideaalbeelden etc.)
Objectieve algemeenheid: waarheid ligt in de wereld (volwassene denkt zo, beseft dat hij
niet alles kan snappen en accepteert de buitenwereld)
De wereld vandaag
• Globalisering: alles ter wereld is verbonden met elkaar én we worden daar voortdurend van
op de hoogte gehouden
• Klimaatontwrichting, Oorlog in Europa, Genocide in Gaza, Crisis van de democratie, …
➔ Allemaal wereldproblemen waar we niet aan ontsnappen, mede dankzij globalisering; we
zijn steeds geconnecteerd en dagelijks geconfronteerd met die dingen
Deel 1: wat te doen?
3 attitudes tegenover wereldproblemen
1. Activisme
Wrede buitenwereld → we zijn verontwaardigd → we komen in actie, zoeken mensen op met
dezelfde verontwaardigde gevoelens (= werken aan betere wereld)
- Een collectief gebeuren (aansluiten bij een beweging)
- Engagement als kernwaarde
- Reflectie over hoop
Hoop als verbindende emotie?
Hoop is geloof dat er mogelijkheden zijn (↔ TINA) in een onvoorspelbare wereld en waarbij er
ruimte is tot handelen (omdat niks vastligt)
Het is een alternatief voor optimisme en pessimisme, het geloof dat wat je doet een verschil
maakt, positieve verhalen over samenwerking, laat ons overgaan tot actie, ervaring van
collectieve macht (als beweging iets in gang zetten)
Paddenstoeleffect: veranderingen gebeuren langzaam (en meeste ‘ondergronds’)
3
Ella Van Sprengel
, 2. Conformisme
We zoeken onze plaats in de wereld, schrijven ons in in de huidige wereld
- Aanpassing aan heersende opvattingen
- Vandaag: obsessie met het juiste (juiste schoenen om te sporten, juiste kleding voor elke
gelegenheid, verslag maken van een simpele jeugdbewegingsbijeenkomst etc.)
→ heel conformistisch, vanwaar deze obsessie?
- Succes als kernwaarde (leven draait om succes)
- Reflectie over de meritocratie
Meritocratie → principe gelijke kansen
= wat telt, is wat je doet met je talenten en zo wordt je positie in de maatschappij bepaald
→ succes wordt dus beloond
Succes is niet altijd afdwingbaar (mythe)
→ blindheid voor toeval, pech, tegenslag want je wordt zelf verantwoordelijk gesteld als je
fouten maakt en geen succes hebt in het leven
➔ Kortom, meritocratie leidt eigenlijk tot walgelijke gevolgen
3. Escapisme
De wereld de rug toekeren
- Je zoekt verstrooiing, afleiding
- Plezier als kernwaarde (want concentreren op de wereld ≠ escapisme)
- Mogelijks een (stil) verzet tegen een verkeerde wereld?
Deel 2: zelfverlies
Drie vormen van zelfverlies?
→ die 3 vormen om met de buitenwereld om te gaan, leiden tot zelfverlies
➔ Activisme: waarom een vorm van zelfverlies?
- doordat we opgaan in en onze tijd/aandacht steken in een collectieve beweging
➔ Conformisme: waarom een vorm van zelfverlies?
- je vormt je eigen om, je verloochent je eigen waarden door je aan te passen aan sociale
verwachtingen
➔ Escapisme: waarom een vorm van zelfverlies?
- je zoekt zo veel mogelijk afleiding, je bent niet met jezelf bezig, je probeert zo veel mogelijk
de confrontatie met jezelf te vermijden
Erich Fromm: mensen willen vaak niet voor zichzelf denken en willen dat zo veel mogelijk
vermijden (escapisme)
Waarom hebben mensen het zo moeilijk alleen te zijn met hun gedachten?
4
Ella Van Sprengel
