2019-2020 Samenvatting
anatomie
Deel 2
Kjell Van Rompa
[BEDRIJFSNAAM]
,Inhoudsopgave
Pelvis en perineum ............................................................................................................ 4
Algemeen overzicht .................................................................................................................. 4
Bekkenwand............................................................................................................................. 4
Bekkenbodem .......................................................................................................................... 6
Viscera ..................................................................................................................................... 6
Gastrointestinaal stelsel ................................................................................................................................. 6
Urinair stelsel ................................................................................................................................................. 7
Reproductief systeem..................................................................................................................................... 8
Bloedvoorziening .................................................................................................................... 10
Arteriën ........................................................................................................................................................ 10
Venen ........................................................................................................................................................... 10
Lymfedrainage pelvis .............................................................................................................. 10
Bezenuwing pelvis .................................................................................................................. 11
Perineum ............................................................................................................................... 11
Algemeen ..................................................................................................................................................... 11
Bezenuwing .................................................................................................................................................. 12
Bloedvaten ................................................................................................................................................... 13
Lymfedrainage .............................................................................................................................................. 13
Wervelkolom, hoofd, ledematen ..................................................................................... 14
Wervelkolom .................................................................................................................. 14
Typische wervels .................................................................................................................... 14
Aantal wervels .............................................................................................................................................. 14
Algemene bouw wervels .............................................................................................................................. 14
Bijzondere wervels ................................................................................................................. 15
Atlas (C1) ...................................................................................................................................................... 15
Axis (C2) ........................................................................................................................................................ 15
Os sacrum ..................................................................................................................................................... 15
Os coccygis ................................................................................................................................................... 15
Gewrichten............................................................................................................................. 16
Intervertebrale gewrichten (symphysis) ...................................................................................................... 16
Facetgewrichten / zygapophysial gewricht (synovial joint) ......................................................................... 16
Uncovertebrale gewrichten .......................................................................................................................... 16
Kopgewrichten ............................................................................................................................................. 16
Ligamenten ............................................................................................................................ 17
Bandapparaat thoracolumbaal gebied ......................................................................................................... 17
Bandapparaat bovenste halswervelkolom ................................................................................................... 17
Fascia thoracolumbalis ................................................................................................................................. 18
Ruggenmerg ........................................................................................................................... 18
Opbouw ........................................................................................................................................................ 18
Vliezen .......................................................................................................................................................... 18
Arteriën ........................................................................................................................................................ 18
Venen ........................................................................................................................................................... 18
Spieren ..................................................................................................................................... 0
Oppervlakkige groep ...................................................................................................................................... 0
Intermediaire groep ....................................................................................................................................... 0
1
, Diepe groep .................................................................................................................................................... 0
Bovenste lidmaat + schoudergordel .................................................................................. 0
Gewrichten met hun ligamenten ............................................................................................... 0
Sterno-claviculair ............................................................................................................................................ 0
Acromioclaviculair .......................................................................................................................................... 0
Gleno-humeraal.............................................................................................................................................. 0
Ellebooggewricht ............................................................................................................................................ 1
Distaal radio-ulnair gewricht .......................................................................................................................... 1
Polsgewricht ................................................................................................................................................... 1
Metacarpo-carpus .......................................................................................................................................... 1
Metacarpophalangeale gewrichten (MCP)..................................................................................................... 1
Interphalangeale gewrichten (IP) ................................................................................................................... 1
Belangrijke regio’s .................................................................................................................... 2
Axilla ............................................................................................................................................................... 2
Fossa cubitalis................................................................................................................................................. 3
Carpale tunnel ................................................................................................................................................ 4
Anatomische snuifdoos .................................................................................................................................. 5
Bloedvaten ............................................................................................................................... 5
Schouder......................................................................................................................................................... 5
Axilla + bovenarm ........................................................................................................................................... 6
Voorarm + hand.............................................................................................................................................. 6
Zenuwen .................................................................................................................................. 7
Plexus brachialis ............................................................................................................................................. 7
Spieren ..................................................................................................................................... 9
Schouderspieren............................................................................................................................................. 9
Posterieure scapula spieren (rotator cuff + teres major) ............................................................................... 9
Bovenarmspieren ........................................................................................................................................... 9
Anterieure voorarm ...................................................................................................................................... 11
Posterieure voorarm .................................................................................................................................... 13
Handspieren ................................................................................................................................................. 15
Onderste lidmaat .............................................................................................................. 0
Gewrichten met hun ligamenten ............................................................................................... 0
Heupgewricht ................................................................................................................................................. 0
Kniegewricht ................................................................................................................................................... 1
Fibiotibulair gewricht ..................................................................................................................................... 3
Enkelgewricht ................................................................................................................................................. 3
Intertarsale gewrichten .................................................................................................................................. 4
Tarsometatarsale gewrichten......................................................................................................................... 5
Metatarsophalangeale gewrichten (MTP) ...................................................................................................... 5
Ligg. metatarsale transversum profundum .................................................................................................... 5
Interphalangeale gewrichten (IP) .................................................................................................................. 5
Belangrijke regio’s .................................................................................................................... 6
Femorale driehoek ......................................................................................................................................... 6
Fossa poplitealis ............................................................................................................................................. 6
Tarsale tunnel ................................................................................................................................................. 7
Bloedvaten ............................................................................................................................... 8
Arteriae........................................................................................................................................................... 8
Venae.............................................................................................................................................................. 9
Zenuwen ................................................................................................................................ 10
Plexus lumbosacralis .................................................................................................................................... 10
2
, Gluteale regio ............................................................................................................................................... 11
Bovenbeen ................................................................................................................................................... 12
Onderbeen ................................................................................................................................................... 13
Spieren ..................................................................................................................................... 0
Gluteale regio ................................................................................................................................................. 0
Bovenbeen ..................................................................................................................................................... 2
Onderbeen ..................................................................................................................................................... 4
Schedel ............................................................................................................................. 0
Kaakgewricht (temporomandibulair gewricht)........................................................................... 0
Spieren ..................................................................................................................................... 0
Kauwspieren ................................................................................................................................................... 0
Mondvloerspieren .......................................................................................................................................... 1
Tongspieren .................................................................................................................................................... 1
Mimische spieren ........................................................................................................................................... 1
Syllabus prof. Dekeyzer............................................................................................................. 2
Corticale anatomie ......................................................................................................................................... 2
Basale ganglia ................................................................................................................................................. 4
Diencefalon .................................................................................................................................................... 5
Craniale zenuwen ........................................................................................................................................... 5
Middellijnstructuren ....................................................................................................................................... 7
Vasculaire territoria in de hersenen ............................................................................................................... 7
Ventrikels, meningen en cisternen ................................................................................................................. 8
Foramina met doorlopende structuren.................................................................................... 10
Nasale caviteit ........................................................................................................................ 11
Lateraal zicht ................................................................................................................................................ 11
Beenderige en kraakbeenderige opbouw .................................................................................................... 11
Belangrijke regio’s .................................................................................................................. 12
Fossa infratemporalis ................................................................................................................................... 12
Fossa pterygopalatina .................................................................................................................................. 12
Bronnenlijst .................................................................................................................... 13
3
,Pelvis en perineum
Algemeen overzicht
Bekken bestaat uit pelvis major (deel van abdomen = valse pelvis)
en pelvis minor (echte pelvis).
Begrenzing:
• Craniaal: os pubis tot S1 (promotnorium)
• Posterior: os sacrum + os coccygis
• Lateraal: beenderige+ ligamentaire structuren bekkenbotten
• Caudaal: bekkenbodem
Onder bekkenbodem ligt perineum: ankerplaats externe genitalia
Bekken bevat elementen van: GI-stelsel, urinair stelsel, vpl.-stelsel
Ook peritoneum in bekken → vormt inhammen en plooien:
• Bij vrouw: Excavatio rectouterina en
o Excavatio vesicouterina: tussen blaas-uterus Excavati rectovesicalis =
o Excavatio rectouterina: tussen rectum-uterus Douglasholte
▪ Loopt over in septum rectovaginale
o Lig. Latum uteri: laterale bekkenwand-corpus uteri
▪ Onderverdeeld in: mesometrium, mesosalpinx, mesovarium (zie verder)
▪ In bovenrand ligt tuba uterina = eileider
• Bij man:
o Excavati rectovesicalis: tussen blaas-
rectum
Kliniek: douglasholte = ruimte waar bloed/pus gemakkelijk zal collecteren en is onmogelijk om
abdominaal te palperen → rectaal onderzoek voor nodig
Bekkenwand
Bestaat uit:
• Botten: os ischium, os sacrum, os coccygis
• Ligamenten:
o Lig. Sacrospinosum: ∆-ig lig. Met basis op sacrum/coccyx en apex op spina
ischiadicum
o Lig. Sacrotuberosum: ∆-ig, maar breder lig. Met basis op heel sacrum/coccyx en
tuber ischiadicum
o Membrana obturatoria: vult foramen obturatorium volledig behalve canalis
obturatorius
o Functie: steun sacrum: verhinderen dat het door verticale kracht zou kantelen
4
, • Spieren:
Spieren Origo Insertie Verloop
M. piriformis Voorzijde sacrum Trochanter major Door foramen ischiadicum major:
(femur) sacrum → heup
Grootste deel posterolaterale
wand pelvis minor
M. obturator internus Anterolaterale Trochanter major /
wand os ischium (heup)
• Openingen:
o Canalis obturatorius: doorgang n. obturatoris en bloedvaten
o Foramen ischiadicum majus: belangrijke doorgang gesplitst door m. piriformis:
▪ Craniale deel: doorgang n. glutealis superior en bloedvaten
▪ Caudale deel: doorgang: n. glutealis inferior, n. ischiadicus, n. pudendus, nn.
naar m. obturator internus en m. quadratus femoris
o Foramen ischiadicum minus: onder bekkenbodem; doorgangsroute perineum-
gluteaalstreek voor n. pudendus
5
,Bekkenbodem
Gevormd door 2 waaiervormige spieren (m. levatores ani) en een stevige fascia (membrana
perinealis)
m. levatoris ani:
• Komen samen op middelijn in een raphe (anococcygeaal lig.)
• m. levatores ani + m. coccygeus = diafragma pelvi
• 2 openingen:
o Opening anaal kanaal
o U-vormige opening = urogenitale hiatus
Membrana perinealis:
• Sluir urogenitale hiatus af
• Verankering externe genitalia
• Heeft doorgangsroutes met
sluitspiertjes voor urethrea en vagina
Kliniek:
• Bij bevallingen: incisie in membrana
perinealis = episiotomie →
vergemakkelijking bevalling + risico
ongecontroleerde scheur voorkomen
• M. levator ani → controle defecatie
door sling rond rectum → hoek is
scherp → ontspannen → hoek wordt
stomper → rectum recht
Viscera
Gastrointestinaal stelsel
Rectum
= in continuïteit met sigmoid naar peoximaal en anaal kanaal naar distaal
Het terminale deel = rectale ampulla
Ligt net anterior van sacrum en is ervan gescheiden door een losmazig meso (hierin lopen
lymfebanen) → uitzaaiing rectale tumoren
Anaal kanaal
Begint waar rectale ampulla vernauwt en door bekkenbodem gaat.
Externe anale sfincter: diepe, oppervlakkige en subcutane skeletspiercellen + somatische innervatie
Interne anale sfincter: gladde spiercellen in darmwand + viscerale innervatie
In anaal kanaal circulaire rij klieruitmondingen en vormen de linea pectinata → geven
slijmafscheiding die helpen bij defecatie.
Slijmvlies boven linea pectinata = ongevoelig zoals in rectum
Slijmvlies onder linea pectinata = gevoelig zoals huid
Fossa ischiorectalis = streek rond anaal kanaal tussen bekkenbodem en anus aan de huid
6
,Urinair stelsel
Distale ureters
In bekken over splitsing a. iliaca communis in a. iliaca interna/externa
→ over bekkenwand → retroperitoneaal naar blaas en wordt
gekruist door:
• Bij de man: vas deferens
• Bij de vrouw: a. uterina
Blaas
Ligging:
• Lege blaas: volledig in klein bekken
• Volle blaas: tot in abdomen
Bestaat uit:
• Apex: gericht naar symphysis pubis
• Basis: gericht naar posteroinferior; uitmonding ureters; caudaal vertrekt urethra
o ∆ gevormd door ureters en urethra = trigonum
• Inferolaterale zijdes: rust bij man op prostaat
Kliniek: meest getroffen orgaan bij abdominale stomp
Uretrha
Bij de vrouw:
• Kort traject: 3-4 cm
• Opening ligt anterior van vaginale opening
• Kliniek: sonderen = makkelijker, alsook
opstijgende infecties
Bij de man:
• Lang traject: 20-tal cm
• 2 bochten
• Delen:
o Pars preprostatica: van blaas tot prostaat
o Pars prostatica: door prostaat (kliniek: vernauwd op latere leeftijd door toename
volume)
o Pars membranosa: door membrana perinealis en eindigt met eerste bocht (kliniek:
makkelijkst gekwetste deel blaassonde)
o Pars spongiosa: omgeven door erectiel weefsel in corpus spongiosum
7
,Reproductief systeem
Bij de man
Testikels
Ontstaan hoog aan posterieure abdominale wand → zakken door lieskanaal en slepen omgevende
structuren mee
In het scrotum: testes omgeven door tunica vaginalis
Testis zelf bestaat uit tunica albuginea: bezit tubuli
seminiferi (productieplek spermatozoa) → rete testis
→ efferente ductuli → bijbal/epididymis
Epididymis
Bestaat uit: caput epididymis en corpus epididymis
Gaat over in ductus deferens
Functie: spermatozoa: 1) vruchtbaar en 2) opslag
Ductus deferens/vas deferens
= lange musculaire tube die spermatozoa van epididymis-ductus ejaculatorius vervoert
Scrotum → lieskanaal → interne liesring → lateraal om a. epigastrica inferior naar mediaal → over
grote bekkenbloedvaten → over bekkenwand, retroperitoneaal → over ureter posterieur vd blaas →
vanaf hier breder = ampulla ductus deferens → posteromediaal tussen blaas-rectum → mondt
samen met zaadblaasjes (vesicula seminales) uit in ductus ejaculatoris → door prostaat in pars
prostatica
Kliniek: sterilisatie man: vas deferens hoog in scrotum bilateraal afbinden en doornemen
Prostraat
Kastanje-vormige klier die volledig de urethrea omgeeft.
Ligt achter symphysis pubis juist onder de blaas en voor het rectum (gemakkelijk voelbaar bij PPA).
Ejaculaat = spermatozoa
+ secretie vesicula seminales
+ secretie prostaat
Prostaatkanker = meest voorkomende kanker bij mannen.
Lymfedrainage via LN naast iliaca interna vaten → para-aortale klieren
Bulbourethrale klieren/klieren van Cowper
Gepaarde exocriene klieren onderaan weerszijden prostaat: scheiden kleurloos vocht af die
urineresten in urethra neutraliseren → spermatozoa overleven
8
, Bij de vrouw
Ovariae
Ontstaan hoog aan posterieure abdominale wand → zakken naar klein bekken tegen laterale wand
met omliggende structuren (niet door lieskanaal).
Embryonale rest: lig. Rotundum wel doorheen lieskanaal tot oppervlakige liesring.
Hangen vast aan mesovarium (=peritoneale plooi) → behoort tot lig. Latum (Broad ligament).
Functie: oogenese
Ligamentum latum
= broad ligament = brede peritoneale plooi die van laterale bekkenwand naar corpus uteri loopt.
In de bovenrand loopt de tuba uterina.
Bestaat uit 3 delen:
• Mesovarium: uitstulping peritoneaalplooi
• Mesosalpinx: deel tussen inplanting mesovarium en tuba uterina
• Mesometrium: grootste, meest caudale deel lig. latum
Bloedvaten, lymfevaten… ovaria komen niet via mesovarium, maar wel via het lateral lig.
suspensorium vh ovarium of lig. Infundibulopelvis.
Uterus
= stevig gespierd hol orgaan op middellijn
tussen blaas-rectum.
Bestaat uit: fundus, corpus, cervix
Bovenaan vertrekken tubae uterinae:
• Monden uit in trompetachtige
opening infundibulum
afgezoomd met fimbriae (maken
captatie eicellen makkelijker)
• Infundibulum gaat over in
ampulla: plaats waar bevruchting
normaal plaatsvindt
Kliniek:
• Innesteling bevruchtte eicel normaal in uterus → innesteling in ampulla =
buitenbaarmoederlijke zwangerschap = extra-uteriene zwangerschap
• Sterilisatie vrouw: beiderzijds clip plaatsen op tuba uterina en deze doornemen.
• Rechtstreekse verbinding buitenwereld → risico opstijgende infecties = PID (Pelvic
Inflammatory Disease)
Cervix
Distale deel uterus → projectie in vagina
Ruimte tussen cervix-posterieure vaginawand = fornix posterior = toegangsweg peritoneaalholte
Uterus in anteflexie tov cervix in anteflexie tov vagina
Vagina
= uitrekbare fibromusculaire tube
Uitmonding:
• Juist posterieur van urethra
• Anterieur van rectum
Loopt posterosuperior door membrana perinealis naar cervix
9
anatomie
Deel 2
Kjell Van Rompa
[BEDRIJFSNAAM]
,Inhoudsopgave
Pelvis en perineum ............................................................................................................ 4
Algemeen overzicht .................................................................................................................. 4
Bekkenwand............................................................................................................................. 4
Bekkenbodem .......................................................................................................................... 6
Viscera ..................................................................................................................................... 6
Gastrointestinaal stelsel ................................................................................................................................. 6
Urinair stelsel ................................................................................................................................................. 7
Reproductief systeem..................................................................................................................................... 8
Bloedvoorziening .................................................................................................................... 10
Arteriën ........................................................................................................................................................ 10
Venen ........................................................................................................................................................... 10
Lymfedrainage pelvis .............................................................................................................. 10
Bezenuwing pelvis .................................................................................................................. 11
Perineum ............................................................................................................................... 11
Algemeen ..................................................................................................................................................... 11
Bezenuwing .................................................................................................................................................. 12
Bloedvaten ................................................................................................................................................... 13
Lymfedrainage .............................................................................................................................................. 13
Wervelkolom, hoofd, ledematen ..................................................................................... 14
Wervelkolom .................................................................................................................. 14
Typische wervels .................................................................................................................... 14
Aantal wervels .............................................................................................................................................. 14
Algemene bouw wervels .............................................................................................................................. 14
Bijzondere wervels ................................................................................................................. 15
Atlas (C1) ...................................................................................................................................................... 15
Axis (C2) ........................................................................................................................................................ 15
Os sacrum ..................................................................................................................................................... 15
Os coccygis ................................................................................................................................................... 15
Gewrichten............................................................................................................................. 16
Intervertebrale gewrichten (symphysis) ...................................................................................................... 16
Facetgewrichten / zygapophysial gewricht (synovial joint) ......................................................................... 16
Uncovertebrale gewrichten .......................................................................................................................... 16
Kopgewrichten ............................................................................................................................................. 16
Ligamenten ............................................................................................................................ 17
Bandapparaat thoracolumbaal gebied ......................................................................................................... 17
Bandapparaat bovenste halswervelkolom ................................................................................................... 17
Fascia thoracolumbalis ................................................................................................................................. 18
Ruggenmerg ........................................................................................................................... 18
Opbouw ........................................................................................................................................................ 18
Vliezen .......................................................................................................................................................... 18
Arteriën ........................................................................................................................................................ 18
Venen ........................................................................................................................................................... 18
Spieren ..................................................................................................................................... 0
Oppervlakkige groep ...................................................................................................................................... 0
Intermediaire groep ....................................................................................................................................... 0
1
, Diepe groep .................................................................................................................................................... 0
Bovenste lidmaat + schoudergordel .................................................................................. 0
Gewrichten met hun ligamenten ............................................................................................... 0
Sterno-claviculair ............................................................................................................................................ 0
Acromioclaviculair .......................................................................................................................................... 0
Gleno-humeraal.............................................................................................................................................. 0
Ellebooggewricht ............................................................................................................................................ 1
Distaal radio-ulnair gewricht .......................................................................................................................... 1
Polsgewricht ................................................................................................................................................... 1
Metacarpo-carpus .......................................................................................................................................... 1
Metacarpophalangeale gewrichten (MCP)..................................................................................................... 1
Interphalangeale gewrichten (IP) ................................................................................................................... 1
Belangrijke regio’s .................................................................................................................... 2
Axilla ............................................................................................................................................................... 2
Fossa cubitalis................................................................................................................................................. 3
Carpale tunnel ................................................................................................................................................ 4
Anatomische snuifdoos .................................................................................................................................. 5
Bloedvaten ............................................................................................................................... 5
Schouder......................................................................................................................................................... 5
Axilla + bovenarm ........................................................................................................................................... 6
Voorarm + hand.............................................................................................................................................. 6
Zenuwen .................................................................................................................................. 7
Plexus brachialis ............................................................................................................................................. 7
Spieren ..................................................................................................................................... 9
Schouderspieren............................................................................................................................................. 9
Posterieure scapula spieren (rotator cuff + teres major) ............................................................................... 9
Bovenarmspieren ........................................................................................................................................... 9
Anterieure voorarm ...................................................................................................................................... 11
Posterieure voorarm .................................................................................................................................... 13
Handspieren ................................................................................................................................................. 15
Onderste lidmaat .............................................................................................................. 0
Gewrichten met hun ligamenten ............................................................................................... 0
Heupgewricht ................................................................................................................................................. 0
Kniegewricht ................................................................................................................................................... 1
Fibiotibulair gewricht ..................................................................................................................................... 3
Enkelgewricht ................................................................................................................................................. 3
Intertarsale gewrichten .................................................................................................................................. 4
Tarsometatarsale gewrichten......................................................................................................................... 5
Metatarsophalangeale gewrichten (MTP) ...................................................................................................... 5
Ligg. metatarsale transversum profundum .................................................................................................... 5
Interphalangeale gewrichten (IP) .................................................................................................................. 5
Belangrijke regio’s .................................................................................................................... 6
Femorale driehoek ......................................................................................................................................... 6
Fossa poplitealis ............................................................................................................................................. 6
Tarsale tunnel ................................................................................................................................................. 7
Bloedvaten ............................................................................................................................... 8
Arteriae........................................................................................................................................................... 8
Venae.............................................................................................................................................................. 9
Zenuwen ................................................................................................................................ 10
Plexus lumbosacralis .................................................................................................................................... 10
2
, Gluteale regio ............................................................................................................................................... 11
Bovenbeen ................................................................................................................................................... 12
Onderbeen ................................................................................................................................................... 13
Spieren ..................................................................................................................................... 0
Gluteale regio ................................................................................................................................................. 0
Bovenbeen ..................................................................................................................................................... 2
Onderbeen ..................................................................................................................................................... 4
Schedel ............................................................................................................................. 0
Kaakgewricht (temporomandibulair gewricht)........................................................................... 0
Spieren ..................................................................................................................................... 0
Kauwspieren ................................................................................................................................................... 0
Mondvloerspieren .......................................................................................................................................... 1
Tongspieren .................................................................................................................................................... 1
Mimische spieren ........................................................................................................................................... 1
Syllabus prof. Dekeyzer............................................................................................................. 2
Corticale anatomie ......................................................................................................................................... 2
Basale ganglia ................................................................................................................................................. 4
Diencefalon .................................................................................................................................................... 5
Craniale zenuwen ........................................................................................................................................... 5
Middellijnstructuren ....................................................................................................................................... 7
Vasculaire territoria in de hersenen ............................................................................................................... 7
Ventrikels, meningen en cisternen ................................................................................................................. 8
Foramina met doorlopende structuren.................................................................................... 10
Nasale caviteit ........................................................................................................................ 11
Lateraal zicht ................................................................................................................................................ 11
Beenderige en kraakbeenderige opbouw .................................................................................................... 11
Belangrijke regio’s .................................................................................................................. 12
Fossa infratemporalis ................................................................................................................................... 12
Fossa pterygopalatina .................................................................................................................................. 12
Bronnenlijst .................................................................................................................... 13
3
,Pelvis en perineum
Algemeen overzicht
Bekken bestaat uit pelvis major (deel van abdomen = valse pelvis)
en pelvis minor (echte pelvis).
Begrenzing:
• Craniaal: os pubis tot S1 (promotnorium)
• Posterior: os sacrum + os coccygis
• Lateraal: beenderige+ ligamentaire structuren bekkenbotten
• Caudaal: bekkenbodem
Onder bekkenbodem ligt perineum: ankerplaats externe genitalia
Bekken bevat elementen van: GI-stelsel, urinair stelsel, vpl.-stelsel
Ook peritoneum in bekken → vormt inhammen en plooien:
• Bij vrouw: Excavatio rectouterina en
o Excavatio vesicouterina: tussen blaas-uterus Excavati rectovesicalis =
o Excavatio rectouterina: tussen rectum-uterus Douglasholte
▪ Loopt over in septum rectovaginale
o Lig. Latum uteri: laterale bekkenwand-corpus uteri
▪ Onderverdeeld in: mesometrium, mesosalpinx, mesovarium (zie verder)
▪ In bovenrand ligt tuba uterina = eileider
• Bij man:
o Excavati rectovesicalis: tussen blaas-
rectum
Kliniek: douglasholte = ruimte waar bloed/pus gemakkelijk zal collecteren en is onmogelijk om
abdominaal te palperen → rectaal onderzoek voor nodig
Bekkenwand
Bestaat uit:
• Botten: os ischium, os sacrum, os coccygis
• Ligamenten:
o Lig. Sacrospinosum: ∆-ig lig. Met basis op sacrum/coccyx en apex op spina
ischiadicum
o Lig. Sacrotuberosum: ∆-ig, maar breder lig. Met basis op heel sacrum/coccyx en
tuber ischiadicum
o Membrana obturatoria: vult foramen obturatorium volledig behalve canalis
obturatorius
o Functie: steun sacrum: verhinderen dat het door verticale kracht zou kantelen
4
, • Spieren:
Spieren Origo Insertie Verloop
M. piriformis Voorzijde sacrum Trochanter major Door foramen ischiadicum major:
(femur) sacrum → heup
Grootste deel posterolaterale
wand pelvis minor
M. obturator internus Anterolaterale Trochanter major /
wand os ischium (heup)
• Openingen:
o Canalis obturatorius: doorgang n. obturatoris en bloedvaten
o Foramen ischiadicum majus: belangrijke doorgang gesplitst door m. piriformis:
▪ Craniale deel: doorgang n. glutealis superior en bloedvaten
▪ Caudale deel: doorgang: n. glutealis inferior, n. ischiadicus, n. pudendus, nn.
naar m. obturator internus en m. quadratus femoris
o Foramen ischiadicum minus: onder bekkenbodem; doorgangsroute perineum-
gluteaalstreek voor n. pudendus
5
,Bekkenbodem
Gevormd door 2 waaiervormige spieren (m. levatores ani) en een stevige fascia (membrana
perinealis)
m. levatoris ani:
• Komen samen op middelijn in een raphe (anococcygeaal lig.)
• m. levatores ani + m. coccygeus = diafragma pelvi
• 2 openingen:
o Opening anaal kanaal
o U-vormige opening = urogenitale hiatus
Membrana perinealis:
• Sluir urogenitale hiatus af
• Verankering externe genitalia
• Heeft doorgangsroutes met
sluitspiertjes voor urethrea en vagina
Kliniek:
• Bij bevallingen: incisie in membrana
perinealis = episiotomie →
vergemakkelijking bevalling + risico
ongecontroleerde scheur voorkomen
• M. levator ani → controle defecatie
door sling rond rectum → hoek is
scherp → ontspannen → hoek wordt
stomper → rectum recht
Viscera
Gastrointestinaal stelsel
Rectum
= in continuïteit met sigmoid naar peoximaal en anaal kanaal naar distaal
Het terminale deel = rectale ampulla
Ligt net anterior van sacrum en is ervan gescheiden door een losmazig meso (hierin lopen
lymfebanen) → uitzaaiing rectale tumoren
Anaal kanaal
Begint waar rectale ampulla vernauwt en door bekkenbodem gaat.
Externe anale sfincter: diepe, oppervlakkige en subcutane skeletspiercellen + somatische innervatie
Interne anale sfincter: gladde spiercellen in darmwand + viscerale innervatie
In anaal kanaal circulaire rij klieruitmondingen en vormen de linea pectinata → geven
slijmafscheiding die helpen bij defecatie.
Slijmvlies boven linea pectinata = ongevoelig zoals in rectum
Slijmvlies onder linea pectinata = gevoelig zoals huid
Fossa ischiorectalis = streek rond anaal kanaal tussen bekkenbodem en anus aan de huid
6
,Urinair stelsel
Distale ureters
In bekken over splitsing a. iliaca communis in a. iliaca interna/externa
→ over bekkenwand → retroperitoneaal naar blaas en wordt
gekruist door:
• Bij de man: vas deferens
• Bij de vrouw: a. uterina
Blaas
Ligging:
• Lege blaas: volledig in klein bekken
• Volle blaas: tot in abdomen
Bestaat uit:
• Apex: gericht naar symphysis pubis
• Basis: gericht naar posteroinferior; uitmonding ureters; caudaal vertrekt urethra
o ∆ gevormd door ureters en urethra = trigonum
• Inferolaterale zijdes: rust bij man op prostaat
Kliniek: meest getroffen orgaan bij abdominale stomp
Uretrha
Bij de vrouw:
• Kort traject: 3-4 cm
• Opening ligt anterior van vaginale opening
• Kliniek: sonderen = makkelijker, alsook
opstijgende infecties
Bij de man:
• Lang traject: 20-tal cm
• 2 bochten
• Delen:
o Pars preprostatica: van blaas tot prostaat
o Pars prostatica: door prostaat (kliniek: vernauwd op latere leeftijd door toename
volume)
o Pars membranosa: door membrana perinealis en eindigt met eerste bocht (kliniek:
makkelijkst gekwetste deel blaassonde)
o Pars spongiosa: omgeven door erectiel weefsel in corpus spongiosum
7
,Reproductief systeem
Bij de man
Testikels
Ontstaan hoog aan posterieure abdominale wand → zakken door lieskanaal en slepen omgevende
structuren mee
In het scrotum: testes omgeven door tunica vaginalis
Testis zelf bestaat uit tunica albuginea: bezit tubuli
seminiferi (productieplek spermatozoa) → rete testis
→ efferente ductuli → bijbal/epididymis
Epididymis
Bestaat uit: caput epididymis en corpus epididymis
Gaat over in ductus deferens
Functie: spermatozoa: 1) vruchtbaar en 2) opslag
Ductus deferens/vas deferens
= lange musculaire tube die spermatozoa van epididymis-ductus ejaculatorius vervoert
Scrotum → lieskanaal → interne liesring → lateraal om a. epigastrica inferior naar mediaal → over
grote bekkenbloedvaten → over bekkenwand, retroperitoneaal → over ureter posterieur vd blaas →
vanaf hier breder = ampulla ductus deferens → posteromediaal tussen blaas-rectum → mondt
samen met zaadblaasjes (vesicula seminales) uit in ductus ejaculatoris → door prostaat in pars
prostatica
Kliniek: sterilisatie man: vas deferens hoog in scrotum bilateraal afbinden en doornemen
Prostraat
Kastanje-vormige klier die volledig de urethrea omgeeft.
Ligt achter symphysis pubis juist onder de blaas en voor het rectum (gemakkelijk voelbaar bij PPA).
Ejaculaat = spermatozoa
+ secretie vesicula seminales
+ secretie prostaat
Prostaatkanker = meest voorkomende kanker bij mannen.
Lymfedrainage via LN naast iliaca interna vaten → para-aortale klieren
Bulbourethrale klieren/klieren van Cowper
Gepaarde exocriene klieren onderaan weerszijden prostaat: scheiden kleurloos vocht af die
urineresten in urethra neutraliseren → spermatozoa overleven
8
, Bij de vrouw
Ovariae
Ontstaan hoog aan posterieure abdominale wand → zakken naar klein bekken tegen laterale wand
met omliggende structuren (niet door lieskanaal).
Embryonale rest: lig. Rotundum wel doorheen lieskanaal tot oppervlakige liesring.
Hangen vast aan mesovarium (=peritoneale plooi) → behoort tot lig. Latum (Broad ligament).
Functie: oogenese
Ligamentum latum
= broad ligament = brede peritoneale plooi die van laterale bekkenwand naar corpus uteri loopt.
In de bovenrand loopt de tuba uterina.
Bestaat uit 3 delen:
• Mesovarium: uitstulping peritoneaalplooi
• Mesosalpinx: deel tussen inplanting mesovarium en tuba uterina
• Mesometrium: grootste, meest caudale deel lig. latum
Bloedvaten, lymfevaten… ovaria komen niet via mesovarium, maar wel via het lateral lig.
suspensorium vh ovarium of lig. Infundibulopelvis.
Uterus
= stevig gespierd hol orgaan op middellijn
tussen blaas-rectum.
Bestaat uit: fundus, corpus, cervix
Bovenaan vertrekken tubae uterinae:
• Monden uit in trompetachtige
opening infundibulum
afgezoomd met fimbriae (maken
captatie eicellen makkelijker)
• Infundibulum gaat over in
ampulla: plaats waar bevruchting
normaal plaatsvindt
Kliniek:
• Innesteling bevruchtte eicel normaal in uterus → innesteling in ampulla =
buitenbaarmoederlijke zwangerschap = extra-uteriene zwangerschap
• Sterilisatie vrouw: beiderzijds clip plaatsen op tuba uterina en deze doornemen.
• Rechtstreekse verbinding buitenwereld → risico opstijgende infecties = PID (Pelvic
Inflammatory Disease)
Cervix
Distale deel uterus → projectie in vagina
Ruimte tussen cervix-posterieure vaginawand = fornix posterior = toegangsweg peritoneaalholte
Uterus in anteflexie tov cervix in anteflexie tov vagina
Vagina
= uitrekbare fibromusculaire tube
Uitmonding:
• Juist posterieur van urethra
• Anterieur van rectum
Loopt posterosuperior door membrana perinealis naar cervix
9
