HOOFDSTUK 1 INLEIDING
Analytische wijsbegeerte: minder historisch dan de continentale filosofie, tweeluik -> Maar veel diverser dan
wat er vaak wordt benoemd
- Analytische filosofie 20ste eeuw, Anglo-Amerikaanse filosofie?
o >< Anachronisme om David Hume of Thomas Hobbes of William James een analytisch
filosoof te noemen.
o >< “ Indeed, it is fair to say that what gets called “analytic”philosophy is the philosophical
movement most continuous with the "grand" tradition in philosophy, the tradition of
Aristotle and Descartes and Hume and Kant. Only analytic philosophers aspire to the level of
argumentative sophistication and philosophical depth that marks the great philosophers—
even as analytic philosophers typically fail to achieve the grand visions, the "ways of seeing"
of the great historical figures.”(Brian Leiter 2011)
Wat dan met Wittgenstein, Frege -> Geografische verwijzing is misleidend en arbitrair, Continentale filosofie
floreert evengoed aan universiteiten in de USA als in Europa.
“the distinction between analytical and continental philosophy is as well-grounded as that between cars with a
four-wheel drive and those manufactured in Japan” (Bernard Williams)
ANDERE CRITERIA: METHODE, INHOUD, STIJL
(1) Methode: Woord analytische filosofie verwijst naar een methode, analyse waarvan en op welke manier?
1. Geheel ontleden in delen: decompositional analysis (Moore)
- “A thing becomes intelligible first when it is analysed into its constituent concepts” (Moore,
The Nature of Judgment, 1899)
- Concept ‘operatietafel’ bestaat uit concept tafel en concept operatie (en een relatie).
2. Logische analyse van proposities: transformatieve analyse (Russel)
- Propositie: ‘The present king of France is bald’ moet herschreven worden zodat de echte
logische vormduidelijk wordt: ‘There is a king of France and whatever is king of France is
bald’. (Russell, On Denoting,1905)
3. Conceptuele analyse -> Wordt nu meest gebruikt, de andere 2 is eerder in de geschiedenis, analyses
maar niet op de manier zoals de logica analyses uitvoert (bv: standaard analyse van kennis)
- Voldoende en noodzakelijke voorwaarden. Bijv. Wat is kennis?
- Niet altijd mogelijk, protesteerde Wittgenstein. Bijv. Wat is een spel?
- Alternatief: conceptuele verheldering
“As the project of conceptual analysis is being thought of here, then, an analysis of a concept is successful just
in case it gives us knowledge of all and only the platitudes which are such that, by coming to treat those
platitudes as platitudinous, we come to have mastery of that concept.” (Michael Smith 1994)
1
,Analytische wijsbegeerte wordt gezien als een filosofie dat streeft naar het modelleren van de filosofie naar de
wetenschappen: MAAR is dit zo? HOE precies?
- Bijvoorbeeld bij Wittgenstein is er geen duidelijke hypothese en argumenten te zien maar hij wordt
wel als een centraal figuur gezien in de analytische filosofie
o Maar grote verschillen in werkwijze en schrijfstijl: Russell vs Moore vs de late Wittgenstein
- Ook bij Russell en Moore is er eigenlijk geen sprake van empirische vaststelling: het is armchair
filosofie, a priori
o -> Bijvoorbeeld wel te zien bij X-Phi, empirische experimentele filosofie
o Quine: is het onderscheid analytisch vs synthetisch houdbaar
(2) Inhoud:
- Idee van voorkeur voor taal en taalfilosofie: MAAR niet noodzakelijk en niet voldoende
- Ook idee van afkeer van metafysica: logisch positivisme vs Metaphysical Animals -> Vooral de logisch
positivisten hebben gezorgd voor die afkeer van de metafysica
- Idee dat ze ethiek en politieke filosofie negeren
o Scott Soames: “In general, philosophy done in the analytic tradition aims at truth and
knowledge, as opposed to moral or spiritual improvement...The goal is to discover what is
true, not to provide a useful recipe for living one’s life.” (p. xiv)
o Bestaat waardenvrije beoefening van filosofie (ook logisch positivisten waren sociaal
bewogen)
o Ethiek een belangrijk onderzoeksdomein van ‘founding fathers’ (Moore, Russel)
Ook argument van de houding tegenover de geschiedenis is bekend: de analystische filosofie prefereert
systematische boven historische aanpak van filosofische onderwerpen
- Scott Soames: grotere appreciatie van kleine delen van filosofische onderzoeken, beetje einde van de
grote verhalen, geen nood aan idee-systemen, acceptance of small-scale philosophical investigations,
no need for comprehensive systems (p. xv)
- Ook is de analystische filosofie onderwerp-gericht ipv. Auteur-gericht
Ander idee: het is niet nodig om geschiedenis van de analytische filosofie te kennen om aan analytische
filosofie te doen
- Is dit zo anders dan bij de continentale filosofie (wel belang bij vocabulaire in continentale)
- Er zijn nauwelijks ‘stromingen’/ scholen te vinden in de analytische filosofie
Is dit dan een tekortkoming? Glock: probeert te overtuigen dat het niet verkeerd hoeft te zijn om de
geschiedenis iets minder centraal/ essentieel -> Analytische filosofen wijze erop dat geschiedenis voordeel kan
geven om te filosoferen maar niet essentieel of centraal
“Against the objection that analytic philosophers ignore the past, I argue that for the most part they only resist
the unfounded claim that an understanding of history is essential rather than merely advantageous to
philosophy” (Glock, 47)
2
,-> Kan dus ook bevrijdend werken
Vb van analystische filosofie: on bullshit, Frankfürt -> Zeer op zichzelf, geen voetnoten, snel geschreven zonder
verwijzingen
“In de traditie van de cartesiaanse meditatie schept Frankfurt bedachtzaam orde in zijn gedachten,
vertrouwend op de kracht van zijn eigen denkvermogen. Dat Frankfurt een klassieke filosofische methode
toepast op een niet klassiek-filosofisch onderwerp maakt de reflectie grappig en intrigerend, maar daarom niet
minder belangrijk en indrukwekkend.” (KS, Nexus)
(3) Stijl:
- Geen gemeenschappelijke methode
- Geen stroming, geen gedeelde doctrines: geen inhoudelijke invulling, niet één domein dat centraal
onderzocht wordt, zeer verschillende invullingen
- Lijkt wel een overkoepelende stijl te zijn, maar er zijn ook tussenfiguren
Scott Soames: No fixed doctrines, but underlying tendencies concerning the way philosophy is done: “an
implicit commitment to the ideals of clarity, rigor and argumentation” (xiii, mijn cursivering)
-> Helpt volgens Katrien niet, vermoeiend dat dit idee altijd herhaald wordt, alsof analytische filosofen niet
correct redeneren
Brian Leiter: “Analytic philosophy today names a style of doing philosophy, not a philosophical program or a
set of substantive views. Analytic philosophers, crudely speaking, aim for argumentative clarity and precision;
draw freely on the tools of logic; and often identify, professionally and intellectually, more closely with the
sciences and mathematics, than with the humanities.”
o >< ordinary language tradition
o >< not fair to reserve precision for analytical philosophy
Meest correcte manier om het onderscheid voor te stellen: Sociologische, historische typering: idee van
historische traditie, tot stand koming van een stroming, MAAR ook geen eenheid, complexiteit mag niet
achtergelaten worden, mag niet altijd tot een mooi verhaal gereduceerd worden, wel weergeven van
conflicten en tegenstrijdigheden (zoals metaphysical animals ook en Moore and Carnap)
-> Ook bij Scott Soames te zien: idee van “a trail of influence”
Greg Frost-Arnold: “Grouping Moore with Carnap is surprising. ... Since there are two distinct strands [a Moore
an and a Frege an], and there is tension between them, how did they come together under a single heading?” +
“Many of the early heroes of analytic philosophy did not think of themselves as belonging to one group”
3
, William Blattner: analytische filosofie bestaan dankzij antagonisme: scheiden is er doordat filosofen zich
afzetten tegen andere filosofen (<-> Continentale filosofie, onderscheid is er door afzetten tegen elkaar)
- Russel en Moore zette zich af tegen het Hegeliaans idealisme, hun leermeesters (die Hegeliaan was)
- Heidegger zet zich af tegen logisch positivisme (Logisch positivisten waren voornamelijk joden,
Heidegger identificeert zich uiteindelijk met Nazisme, het is meer een politieke tegenstelling dan een
filosofisch)
Heel vaak een evaluatief geladen onderscheid:
Brian Leiter: “The best analytic philosophers are usually very smart (clever, quick, analytically acute), but less
often deep. A reflective, literate person will still find far more nourishment from the writings of Schopenhauer
or Nietzsche, than from the attempts of some "analytic" philosophers to become free-lance social critics or
purveyors of existential wisdom. Yet as a discipline, in which students are recruited to do doctoral work, it is a
bit silly to think that Philosophy Departments can train Nietzsches.”
Voorlopige conclusie: Analytische filosofie vormt wel een samenhangend geheel dankzij
- Een INTERNE relatie van inhoudelijke gelijkenis (family resemblance): overlap tussen teksten van
analytische filosofen in stijl of methode of filosofische onderwerpen (niet één definiërend kenmerk
maar dus de overlap tussen inhoud)
- Een EXTERNE relatie van historische invloed: een groep van individuen die elkaars werk lezen en in
relatie staan tot elkaar (en dus een minder concreet verschil maar een historische proces dat door
verzet tot stand is gekomen, geen exacte criteria)
Zullen de labels blijven? Onduidelijk, zijn wel tekenen van mensen die de tegenstelling proberen overbruggen
of willen wijzen op gelijkenissen of overeenkomsten, contacten tussen beiden
-> Nieuwe ontwikkeling:
“It is a fact that only a small percentage of the publications in analytic journals were written by women. It is
also a fact that these contributions did not receive many references.... There are several explanations for these
facts...Butexplanations are not justifications... Precisely for that reason present-day historians may choose to
focus on the dozens of women who did manage to publish articles in the main journals and to avoid routinely
reinforcing the impression that analytic philosophy is the work of exclusively ‘great men’.”“What happened
happened. The processes that led to the exclusion of women cannot be reversed – we cannot go back in time
and provide female scholars with better resources to develop their ideas. But it is possible to reveal particular
historiographical choices and to correct omissions.”(2022,2)
WOMEN IN THE HISTORY OF ANALYTIC PHILOSOPHY:
“At first sight the absence of female scholars in text- and handbooks might seem innocent and even justified. If
women played a minor role in the development of analytic philosophy, then why include them in overviews? It
seems only natural that their absence or insignificance is reflected in our textbooks. But this is to ignore, of
4
Analytische wijsbegeerte: minder historisch dan de continentale filosofie, tweeluik -> Maar veel diverser dan
wat er vaak wordt benoemd
- Analytische filosofie 20ste eeuw, Anglo-Amerikaanse filosofie?
o >< Anachronisme om David Hume of Thomas Hobbes of William James een analytisch
filosoof te noemen.
o >< “ Indeed, it is fair to say that what gets called “analytic”philosophy is the philosophical
movement most continuous with the "grand" tradition in philosophy, the tradition of
Aristotle and Descartes and Hume and Kant. Only analytic philosophers aspire to the level of
argumentative sophistication and philosophical depth that marks the great philosophers—
even as analytic philosophers typically fail to achieve the grand visions, the "ways of seeing"
of the great historical figures.”(Brian Leiter 2011)
Wat dan met Wittgenstein, Frege -> Geografische verwijzing is misleidend en arbitrair, Continentale filosofie
floreert evengoed aan universiteiten in de USA als in Europa.
“the distinction between analytical and continental philosophy is as well-grounded as that between cars with a
four-wheel drive and those manufactured in Japan” (Bernard Williams)
ANDERE CRITERIA: METHODE, INHOUD, STIJL
(1) Methode: Woord analytische filosofie verwijst naar een methode, analyse waarvan en op welke manier?
1. Geheel ontleden in delen: decompositional analysis (Moore)
- “A thing becomes intelligible first when it is analysed into its constituent concepts” (Moore,
The Nature of Judgment, 1899)
- Concept ‘operatietafel’ bestaat uit concept tafel en concept operatie (en een relatie).
2. Logische analyse van proposities: transformatieve analyse (Russel)
- Propositie: ‘The present king of France is bald’ moet herschreven worden zodat de echte
logische vormduidelijk wordt: ‘There is a king of France and whatever is king of France is
bald’. (Russell, On Denoting,1905)
3. Conceptuele analyse -> Wordt nu meest gebruikt, de andere 2 is eerder in de geschiedenis, analyses
maar niet op de manier zoals de logica analyses uitvoert (bv: standaard analyse van kennis)
- Voldoende en noodzakelijke voorwaarden. Bijv. Wat is kennis?
- Niet altijd mogelijk, protesteerde Wittgenstein. Bijv. Wat is een spel?
- Alternatief: conceptuele verheldering
“As the project of conceptual analysis is being thought of here, then, an analysis of a concept is successful just
in case it gives us knowledge of all and only the platitudes which are such that, by coming to treat those
platitudes as platitudinous, we come to have mastery of that concept.” (Michael Smith 1994)
1
,Analytische wijsbegeerte wordt gezien als een filosofie dat streeft naar het modelleren van de filosofie naar de
wetenschappen: MAAR is dit zo? HOE precies?
- Bijvoorbeeld bij Wittgenstein is er geen duidelijke hypothese en argumenten te zien maar hij wordt
wel als een centraal figuur gezien in de analytische filosofie
o Maar grote verschillen in werkwijze en schrijfstijl: Russell vs Moore vs de late Wittgenstein
- Ook bij Russell en Moore is er eigenlijk geen sprake van empirische vaststelling: het is armchair
filosofie, a priori
o -> Bijvoorbeeld wel te zien bij X-Phi, empirische experimentele filosofie
o Quine: is het onderscheid analytisch vs synthetisch houdbaar
(2) Inhoud:
- Idee van voorkeur voor taal en taalfilosofie: MAAR niet noodzakelijk en niet voldoende
- Ook idee van afkeer van metafysica: logisch positivisme vs Metaphysical Animals -> Vooral de logisch
positivisten hebben gezorgd voor die afkeer van de metafysica
- Idee dat ze ethiek en politieke filosofie negeren
o Scott Soames: “In general, philosophy done in the analytic tradition aims at truth and
knowledge, as opposed to moral or spiritual improvement...The goal is to discover what is
true, not to provide a useful recipe for living one’s life.” (p. xiv)
o Bestaat waardenvrije beoefening van filosofie (ook logisch positivisten waren sociaal
bewogen)
o Ethiek een belangrijk onderzoeksdomein van ‘founding fathers’ (Moore, Russel)
Ook argument van de houding tegenover de geschiedenis is bekend: de analystische filosofie prefereert
systematische boven historische aanpak van filosofische onderwerpen
- Scott Soames: grotere appreciatie van kleine delen van filosofische onderzoeken, beetje einde van de
grote verhalen, geen nood aan idee-systemen, acceptance of small-scale philosophical investigations,
no need for comprehensive systems (p. xv)
- Ook is de analystische filosofie onderwerp-gericht ipv. Auteur-gericht
Ander idee: het is niet nodig om geschiedenis van de analytische filosofie te kennen om aan analytische
filosofie te doen
- Is dit zo anders dan bij de continentale filosofie (wel belang bij vocabulaire in continentale)
- Er zijn nauwelijks ‘stromingen’/ scholen te vinden in de analytische filosofie
Is dit dan een tekortkoming? Glock: probeert te overtuigen dat het niet verkeerd hoeft te zijn om de
geschiedenis iets minder centraal/ essentieel -> Analytische filosofen wijze erop dat geschiedenis voordeel kan
geven om te filosoferen maar niet essentieel of centraal
“Against the objection that analytic philosophers ignore the past, I argue that for the most part they only resist
the unfounded claim that an understanding of history is essential rather than merely advantageous to
philosophy” (Glock, 47)
2
,-> Kan dus ook bevrijdend werken
Vb van analystische filosofie: on bullshit, Frankfürt -> Zeer op zichzelf, geen voetnoten, snel geschreven zonder
verwijzingen
“In de traditie van de cartesiaanse meditatie schept Frankfurt bedachtzaam orde in zijn gedachten,
vertrouwend op de kracht van zijn eigen denkvermogen. Dat Frankfurt een klassieke filosofische methode
toepast op een niet klassiek-filosofisch onderwerp maakt de reflectie grappig en intrigerend, maar daarom niet
minder belangrijk en indrukwekkend.” (KS, Nexus)
(3) Stijl:
- Geen gemeenschappelijke methode
- Geen stroming, geen gedeelde doctrines: geen inhoudelijke invulling, niet één domein dat centraal
onderzocht wordt, zeer verschillende invullingen
- Lijkt wel een overkoepelende stijl te zijn, maar er zijn ook tussenfiguren
Scott Soames: No fixed doctrines, but underlying tendencies concerning the way philosophy is done: “an
implicit commitment to the ideals of clarity, rigor and argumentation” (xiii, mijn cursivering)
-> Helpt volgens Katrien niet, vermoeiend dat dit idee altijd herhaald wordt, alsof analytische filosofen niet
correct redeneren
Brian Leiter: “Analytic philosophy today names a style of doing philosophy, not a philosophical program or a
set of substantive views. Analytic philosophers, crudely speaking, aim for argumentative clarity and precision;
draw freely on the tools of logic; and often identify, professionally and intellectually, more closely with the
sciences and mathematics, than with the humanities.”
o >< ordinary language tradition
o >< not fair to reserve precision for analytical philosophy
Meest correcte manier om het onderscheid voor te stellen: Sociologische, historische typering: idee van
historische traditie, tot stand koming van een stroming, MAAR ook geen eenheid, complexiteit mag niet
achtergelaten worden, mag niet altijd tot een mooi verhaal gereduceerd worden, wel weergeven van
conflicten en tegenstrijdigheden (zoals metaphysical animals ook en Moore and Carnap)
-> Ook bij Scott Soames te zien: idee van “a trail of influence”
Greg Frost-Arnold: “Grouping Moore with Carnap is surprising. ... Since there are two distinct strands [a Moore
an and a Frege an], and there is tension between them, how did they come together under a single heading?” +
“Many of the early heroes of analytic philosophy did not think of themselves as belonging to one group”
3
, William Blattner: analytische filosofie bestaan dankzij antagonisme: scheiden is er doordat filosofen zich
afzetten tegen andere filosofen (<-> Continentale filosofie, onderscheid is er door afzetten tegen elkaar)
- Russel en Moore zette zich af tegen het Hegeliaans idealisme, hun leermeesters (die Hegeliaan was)
- Heidegger zet zich af tegen logisch positivisme (Logisch positivisten waren voornamelijk joden,
Heidegger identificeert zich uiteindelijk met Nazisme, het is meer een politieke tegenstelling dan een
filosofisch)
Heel vaak een evaluatief geladen onderscheid:
Brian Leiter: “The best analytic philosophers are usually very smart (clever, quick, analytically acute), but less
often deep. A reflective, literate person will still find far more nourishment from the writings of Schopenhauer
or Nietzsche, than from the attempts of some "analytic" philosophers to become free-lance social critics or
purveyors of existential wisdom. Yet as a discipline, in which students are recruited to do doctoral work, it is a
bit silly to think that Philosophy Departments can train Nietzsches.”
Voorlopige conclusie: Analytische filosofie vormt wel een samenhangend geheel dankzij
- Een INTERNE relatie van inhoudelijke gelijkenis (family resemblance): overlap tussen teksten van
analytische filosofen in stijl of methode of filosofische onderwerpen (niet één definiërend kenmerk
maar dus de overlap tussen inhoud)
- Een EXTERNE relatie van historische invloed: een groep van individuen die elkaars werk lezen en in
relatie staan tot elkaar (en dus een minder concreet verschil maar een historische proces dat door
verzet tot stand is gekomen, geen exacte criteria)
Zullen de labels blijven? Onduidelijk, zijn wel tekenen van mensen die de tegenstelling proberen overbruggen
of willen wijzen op gelijkenissen of overeenkomsten, contacten tussen beiden
-> Nieuwe ontwikkeling:
“It is a fact that only a small percentage of the publications in analytic journals were written by women. It is
also a fact that these contributions did not receive many references.... There are several explanations for these
facts...Butexplanations are not justifications... Precisely for that reason present-day historians may choose to
focus on the dozens of women who did manage to publish articles in the main journals and to avoid routinely
reinforcing the impression that analytic philosophy is the work of exclusively ‘great men’.”“What happened
happened. The processes that led to the exclusion of women cannot be reversed – we cannot go back in time
and provide female scholars with better resources to develop their ideas. But it is possible to reveal particular
historiographical choices and to correct omissions.”(2022,2)
WOMEN IN THE HISTORY OF ANALYTIC PHILOSOPHY:
“At first sight the absence of female scholars in text- and handbooks might seem innocent and even justified. If
women played a minor role in the development of analytic philosophy, then why include them in overviews? It
seems only natural that their absence or insignificance is reflected in our textbooks. But this is to ignore, of
4
