Samenvatting boek Smaken
Verschillen
Hoofdstuk 1: Het Frankische rijk (497-887)
Een Frankisch keizerrijk
Er wordt verteld over de vorstelijke macht van de hofmeiers en hun opvolging van Karel
Martel tot aan Arnulf van Karinthië in 887.
Door volksverhuizingen verschoven de grenzen van talen (Romaanse en Germaanse talen).
Frankische koningen gingen zich omscholen tot staatshoofden, waarbij er wordt verteld over
de ambtenaren in dienst en hun rollen. De fiscus komt ook aanbod met de uitleg van
muntslag en soorten munten.
Een halve renaissance
Karel de Grote vond onderwijs erg belangrijk en er was aan het hof een academie. De
kennis van het Grieks en de filosofie en wetenschappen ervan bleven onbekend.
Karolingische renaissance was dus een halve. Kunsten herleefden ook in deze periode,
voorbeeld is het keizerlijke verblijf in Aken.
Zelfvoorziening
De samenleving ging gebukt onder een ontstellend lage productiviteit bij gebrek aan
arbeidsverdeling en specialisatie. Er waren slechts enkele havens aan de Middellandse zee.
De gebrekkige grondbewerking en bemesting lieten de vruchtbaarheid van de akkers snel
afnemen zodat zij geregeld tijd moesten krijgen om te herstellen.
Kledij en opsmuk
Uit zelf gewonnen vlas of wol weefden vrouwen stof. Uit die weefsels naaien de huisvrouwen
de gewenste kledingstukken. Vervolgens wordt er verteld hoe de outfit van een gewone man
en vrouw eruit ziet waarna ook Karel de Grote zijn kleding aan bod komt, omschreven door
Eginhard.
Wat de pot schaft
De voeding verschilde per sociale stand, de streek en het seizoen. Het grootste deel van het
voedsel kwam van het graan zoals brood. Pap van tarwebloem of ander meel verving soms
het brood. Qua vlees werd er geen paardenvlees gegeten, dat was taboe vanuit de kerk. De
keuze van fruit was uitgebreid, maar wel afhankelijk van het seizoen en de handel uit diverse
gebieden. Zout was een bewaarmiddel en smaakgever. Anthimus komt ook aanbod en geeft
advies over ‘lekkere’ recepten. In het volgende kopje wordt Karel de Grote kort besproken
waarbij Eginhard zegt dat Karel sober leefde.
Er wordt verteld hoeveel eten gewone mensen moesten afstaan voor vorsten, bisschoppen
en abdijen en hoe dat wordt verdeeld.
Er is een grafiek gemaakt rondom de vlees- en visvondsten te Dorestad. Hieruit blijkt dat er
veel runderen, varkens en schapen werden gegeten en bijna geen honden/katten en
,paarden. Er werden ook meer dan twintig verschillende vissoorten (steur en paling) gegeten
en verschillende soorten gevogelte (kippen, hanen).
In dit kopje komen de producten, hoeveelheden en prijzen aan bod van wat de gewone
mens at, kocht en kreeg. Erwten, bonen en brood bleven belangrijk. Hoevedieren en
trekdieren werden gekweekt voor hun vlees, huiden, zuivel of aangevet voor het vet. Alle
boerderijen hielden ganzen, nog meer kippen en voor de pronk zwanen, pauwen, etc.
Het lessen van de dorst
Bronwater leste de meeste dorst, maar de koning van de dranken was de wijn. Maar ook
(karne)melk en bier uit haver werd gedronken.
Karel de Grote was geen grote drinker (maximaal drie bekers per maaltijd). Clerici dronken
ook veel wijnen, kerkhervormers wilden dit veranderen. In Engeland was de wijn schaars.
Naast wijn dus ook bier gedronken (soms gezoet met honing). Drankgebruik liep uit de
hand, dus Karel verbood dat dronken lui aan het hof of in de rechtbank dronken waren.
Hoofdstuk 2: Deemstering en ochtendgloren (887-1073)
De druk van externe vijanden
Slechts een van de vijf koningen die in 889 het vroegere territorium van de Karolingers
beheersten, stamde slechts één van Karel de Grote af. Daarnaast waren er verschillende
invallen van volken, Saracenen, Hongaren, Aziatisch ruitervolk.
Na 850 waren de West-Europese vorsten niet meer in staat hun landen te verdedigen.
De aftakeling van het vorstelijke gezag ging het verst in Frankrijk. Leenmannen waren qua
macht ongeveer gelijk aan de koningen. Vervolgens wordt er gesproken over de opvolging
van Arnulf, hertog van Karinthië.
Religieus heropleven
Aan het einde van de 11e eeuw gaf de abt van Cluny leiding aan bijna 2000 kloosters. De
contacten met de Griekse cultuur in Byzantium werkten bevruchtend, hoewel de kennis van
het Grieks tot enkelingen beperkt bleef. De veelbelovende bevruchting werd radicaal
onderbroken in 1054 door het tot op vandaag aanslepende schisma tussen Rome en
Constantinopel (Leo IX tegenover patriarch Keroularios).
In het islamitische Spanje leefden tal van christenen die als doorgeefluik zouden dienen voor
de in het Arabisch vertaalde wetenschappelijke en filosofische Griekse teksten. Meer dan
vroeger was er belangstelling voor volksoverleveringen en de volkstalige letterkunde (de
periode 11e en 10e eeuw).
In 989 kwamen geestelijken en leken samen om het machtsmisbruik en het onrecht, die het
verzwakte staatsgezag niet kon beteugelen, af te zweren.
De eerste burgers
Sinds de 9e eeuw deelden diverse kerkelijke auteurs de maatschappij in drie klassen
(Oratores, Bellatores en laboratores). Vanaf de 11e eeuw was er sprake van een
‘koopmansrecht’ om de handel extra te laten bloeien.
, Rokken met splitten
De geschoren baard en verkorte bizar kleding onderscheiden leken zich met geestelijken,
halverwege de 11e eeuw. Aan het einde van de eeuw keerde de mode van de lange haren
en de volle baard terug.
Dagelijks brood
In heel West-Europa verbeterden de levensomstandigheden met de relatieve rust en
veiligheid die in de 10e eeuw waren teruggekeerd. Het akkerareaal werd uitgebreid waarbij
bosranden en heiden werd ontgonnen en er kwamen bescheiden verbeteringen van de
landbouwtechnieken.
Slechts de allerarmsten aten droog brood. Gebruikelijke toespijzen waren wild, gevogelte,
vlees en op de geboden magere dagen vis. De striktere naleving van de kerkelijke regels op
het vlees derven op nogal wat dagen in het jaar bracht veelvuldig vis op tafel.
Uitvoerige feestmalen waren een haast rituele manier om verdragen en
samenwerkingsverbonden te bekrachtigen.
Zure wijn of gruitbier
Als drank bij uitstek gold nog altijd de wijn, in alle mogelijke windstreken, tot in Engeland en
Pruisen toe. De heroplevende handel draaide voor een goed deel op wijn.
De meeste West-Europeanen moesten zich tevreden stellen met hun traditionele drank: uit
haver en gerst gegist bier.
Hoofdstuk 3: De expansie van het Westen (1073-1214)
Abelardus
Abelardus, geboren in 1079 was de zoon van een kleine edelman uit de buurt van Nantes.
Zijn lessen in Parijs trokken toehoorders uit heel Europa. Zijn meest diepgaande werk is Sic
et Non uit 1121-1122 dat tegenstrijdige uitspraken van kerkvaders bij elkaar bracht om die
door redenering te verzoenen.
De strijd tussen paus en keizer
Het Dictatus Papae van Gregorius VII verkondigde de macht van de paus, over vorsten en
zijn onfeilbaarheid in geloofszaken. Vervolgens wordt er verteld over de strijd tussen Hendrik
IV en Gregorius VII. Hendrik V volgt zijn vader op en legt zich neer bij het concordaat van
Worms. In 1152 wordt Frederik (Barbarossa) van Hohenstaufen koning.
De kruistochten
Het prestige van de paus (Urbanus) steeg enorm door de geslaagde kruistocht van 1096. De
pauselijke oproep zorgde voor enorm geluid in het Westen. Urbanus beloofde kwijtschelding
van de straf voor hun zonden. De twee volgende kruistochten liepen op een sisser uit.
Daarnaast ontstonden de tempeliers, hospitaalridders en Duitse Orde om het Heilige Land te
verdedigen.
Verschillen
Hoofdstuk 1: Het Frankische rijk (497-887)
Een Frankisch keizerrijk
Er wordt verteld over de vorstelijke macht van de hofmeiers en hun opvolging van Karel
Martel tot aan Arnulf van Karinthië in 887.
Door volksverhuizingen verschoven de grenzen van talen (Romaanse en Germaanse talen).
Frankische koningen gingen zich omscholen tot staatshoofden, waarbij er wordt verteld over
de ambtenaren in dienst en hun rollen. De fiscus komt ook aanbod met de uitleg van
muntslag en soorten munten.
Een halve renaissance
Karel de Grote vond onderwijs erg belangrijk en er was aan het hof een academie. De
kennis van het Grieks en de filosofie en wetenschappen ervan bleven onbekend.
Karolingische renaissance was dus een halve. Kunsten herleefden ook in deze periode,
voorbeeld is het keizerlijke verblijf in Aken.
Zelfvoorziening
De samenleving ging gebukt onder een ontstellend lage productiviteit bij gebrek aan
arbeidsverdeling en specialisatie. Er waren slechts enkele havens aan de Middellandse zee.
De gebrekkige grondbewerking en bemesting lieten de vruchtbaarheid van de akkers snel
afnemen zodat zij geregeld tijd moesten krijgen om te herstellen.
Kledij en opsmuk
Uit zelf gewonnen vlas of wol weefden vrouwen stof. Uit die weefsels naaien de huisvrouwen
de gewenste kledingstukken. Vervolgens wordt er verteld hoe de outfit van een gewone man
en vrouw eruit ziet waarna ook Karel de Grote zijn kleding aan bod komt, omschreven door
Eginhard.
Wat de pot schaft
De voeding verschilde per sociale stand, de streek en het seizoen. Het grootste deel van het
voedsel kwam van het graan zoals brood. Pap van tarwebloem of ander meel verving soms
het brood. Qua vlees werd er geen paardenvlees gegeten, dat was taboe vanuit de kerk. De
keuze van fruit was uitgebreid, maar wel afhankelijk van het seizoen en de handel uit diverse
gebieden. Zout was een bewaarmiddel en smaakgever. Anthimus komt ook aanbod en geeft
advies over ‘lekkere’ recepten. In het volgende kopje wordt Karel de Grote kort besproken
waarbij Eginhard zegt dat Karel sober leefde.
Er wordt verteld hoeveel eten gewone mensen moesten afstaan voor vorsten, bisschoppen
en abdijen en hoe dat wordt verdeeld.
Er is een grafiek gemaakt rondom de vlees- en visvondsten te Dorestad. Hieruit blijkt dat er
veel runderen, varkens en schapen werden gegeten en bijna geen honden/katten en
,paarden. Er werden ook meer dan twintig verschillende vissoorten (steur en paling) gegeten
en verschillende soorten gevogelte (kippen, hanen).
In dit kopje komen de producten, hoeveelheden en prijzen aan bod van wat de gewone
mens at, kocht en kreeg. Erwten, bonen en brood bleven belangrijk. Hoevedieren en
trekdieren werden gekweekt voor hun vlees, huiden, zuivel of aangevet voor het vet. Alle
boerderijen hielden ganzen, nog meer kippen en voor de pronk zwanen, pauwen, etc.
Het lessen van de dorst
Bronwater leste de meeste dorst, maar de koning van de dranken was de wijn. Maar ook
(karne)melk en bier uit haver werd gedronken.
Karel de Grote was geen grote drinker (maximaal drie bekers per maaltijd). Clerici dronken
ook veel wijnen, kerkhervormers wilden dit veranderen. In Engeland was de wijn schaars.
Naast wijn dus ook bier gedronken (soms gezoet met honing). Drankgebruik liep uit de
hand, dus Karel verbood dat dronken lui aan het hof of in de rechtbank dronken waren.
Hoofdstuk 2: Deemstering en ochtendgloren (887-1073)
De druk van externe vijanden
Slechts een van de vijf koningen die in 889 het vroegere territorium van de Karolingers
beheersten, stamde slechts één van Karel de Grote af. Daarnaast waren er verschillende
invallen van volken, Saracenen, Hongaren, Aziatisch ruitervolk.
Na 850 waren de West-Europese vorsten niet meer in staat hun landen te verdedigen.
De aftakeling van het vorstelijke gezag ging het verst in Frankrijk. Leenmannen waren qua
macht ongeveer gelijk aan de koningen. Vervolgens wordt er gesproken over de opvolging
van Arnulf, hertog van Karinthië.
Religieus heropleven
Aan het einde van de 11e eeuw gaf de abt van Cluny leiding aan bijna 2000 kloosters. De
contacten met de Griekse cultuur in Byzantium werkten bevruchtend, hoewel de kennis van
het Grieks tot enkelingen beperkt bleef. De veelbelovende bevruchting werd radicaal
onderbroken in 1054 door het tot op vandaag aanslepende schisma tussen Rome en
Constantinopel (Leo IX tegenover patriarch Keroularios).
In het islamitische Spanje leefden tal van christenen die als doorgeefluik zouden dienen voor
de in het Arabisch vertaalde wetenschappelijke en filosofische Griekse teksten. Meer dan
vroeger was er belangstelling voor volksoverleveringen en de volkstalige letterkunde (de
periode 11e en 10e eeuw).
In 989 kwamen geestelijken en leken samen om het machtsmisbruik en het onrecht, die het
verzwakte staatsgezag niet kon beteugelen, af te zweren.
De eerste burgers
Sinds de 9e eeuw deelden diverse kerkelijke auteurs de maatschappij in drie klassen
(Oratores, Bellatores en laboratores). Vanaf de 11e eeuw was er sprake van een
‘koopmansrecht’ om de handel extra te laten bloeien.
, Rokken met splitten
De geschoren baard en verkorte bizar kleding onderscheiden leken zich met geestelijken,
halverwege de 11e eeuw. Aan het einde van de eeuw keerde de mode van de lange haren
en de volle baard terug.
Dagelijks brood
In heel West-Europa verbeterden de levensomstandigheden met de relatieve rust en
veiligheid die in de 10e eeuw waren teruggekeerd. Het akkerareaal werd uitgebreid waarbij
bosranden en heiden werd ontgonnen en er kwamen bescheiden verbeteringen van de
landbouwtechnieken.
Slechts de allerarmsten aten droog brood. Gebruikelijke toespijzen waren wild, gevogelte,
vlees en op de geboden magere dagen vis. De striktere naleving van de kerkelijke regels op
het vlees derven op nogal wat dagen in het jaar bracht veelvuldig vis op tafel.
Uitvoerige feestmalen waren een haast rituele manier om verdragen en
samenwerkingsverbonden te bekrachtigen.
Zure wijn of gruitbier
Als drank bij uitstek gold nog altijd de wijn, in alle mogelijke windstreken, tot in Engeland en
Pruisen toe. De heroplevende handel draaide voor een goed deel op wijn.
De meeste West-Europeanen moesten zich tevreden stellen met hun traditionele drank: uit
haver en gerst gegist bier.
Hoofdstuk 3: De expansie van het Westen (1073-1214)
Abelardus
Abelardus, geboren in 1079 was de zoon van een kleine edelman uit de buurt van Nantes.
Zijn lessen in Parijs trokken toehoorders uit heel Europa. Zijn meest diepgaande werk is Sic
et Non uit 1121-1122 dat tegenstrijdige uitspraken van kerkvaders bij elkaar bracht om die
door redenering te verzoenen.
De strijd tussen paus en keizer
Het Dictatus Papae van Gregorius VII verkondigde de macht van de paus, over vorsten en
zijn onfeilbaarheid in geloofszaken. Vervolgens wordt er verteld over de strijd tussen Hendrik
IV en Gregorius VII. Hendrik V volgt zijn vader op en legt zich neer bij het concordaat van
Worms. In 1152 wordt Frederik (Barbarossa) van Hohenstaufen koning.
De kruistochten
Het prestige van de paus (Urbanus) steeg enorm door de geslaagde kruistocht van 1096. De
pauselijke oproep zorgde voor enorm geluid in het Westen. Urbanus beloofde kwijtschelding
van de straf voor hun zonden. De twee volgende kruistochten liepen op een sisser uit.
Daarnaast ontstonden de tempeliers, hospitaalridders en Duitse Orde om het Heilige Land te
verdedigen.
