Samenvatting Nederlands 1B

Nederlands 1B
Hoofdstuk 1: Taal in de 21e eeuw en taalonderwijs in de
21e eeuw
1. Taal in de 21e eeuw
Taal is de hele dag aanwezig in het leven. Zowel binnen als buiten school.
Om te kunnen functioneren in de samenleving zijn talige competenties dus van
jongs af aan van groot belang.
1.1 Taal is een belangrijke sleutelcompetentie
OESA (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) , de VN en
de EU: lijsten met sleutelcompetenties om volwaardig deel te nemen aan de 21 e-
eewse samenleving.
Veel van die competenties doen in grote mate een beroep op taal:
 Bewust omgaan met verandering.
 Complexe informatie verwerken.
 Kritisch en probleemoplossend denken.
 Zelfstandig beslissingen nemen.
 Creatief samenwerken.
 Communiceren in diverse (al dan niet digitale) contexten.
 Omgaan met nieuwe media en technologie.
Taal heeft vele functies in de school en in de samenleving:
 Conceptualiserende functie:
o Het gebruik van taal om de werkelijkheid te benoemen, te ordenen en
te beschrijven.
 Communicatieve of sociale functie:
o Het gebruik van taal als communicatiemiddel, waarbij interactie tussen
mensen een belangrijke uiting is van de sociale groep waartoe je
behoort of wilt behoren.
 Sociale functie:
o Taal is een belangrijke uiting van de sociale groep waartoe je behoort
of wilt behoren.
 Expressieve functie:
o Taal is een middel om uitdrukking te geven aan persoonlijke emoties.
 Zijn onlosmakelijk verbonden met de identiteit die een leerling
ontwikkelt.
1.2 Taal is in de sleutelcompetenties van de 21e eeuw
alomtegenwoordig
= overal tegelijk aanwezig.
 Complexe informatie verwerken door bronnen te raadplegen.
 Sterk ontwikkelde lees- en luistervaardigheid.
 Sterk ontwikkelde schriftelijke en mondelinge taalvaardigheid.
 Creatief zijn met taal.
 Taalgebruik aanpassen aan de situatie en het doelpubliek.
 Omgaan met nieuwe media en technologieën: tweeten, sms’en,…

,1.3 Ontwikkeling van talige competenties is de 21e eeuw
Taalcompetentie is het geheel van talige kennis, vaardigheden en attitudes die
nodig zijn om geschreven, gesproken & multimodale teksten te begrijpen, te
evalueren en te gebruiken, zodat:
1) Volwaardige deelname aan de samenleving mogelijk wordt.
2) De eigen doelen gerealiseerd kunnen worden.
3) De eigen kennis en mogelijkheden levenslang en duurzaam kunnen
worden ontwikkeld.
We lezen steeds minder vaak langere teksten en boeken.
 Diep lezen = geconcentreerd lezen van langere verhalende teksten.
 Essentieel voor de ontwikkeling van leesvaardigheid en leesmotivatie.
 Van wezenlijk belang om goed te kunnen functioneren in de samenleving.
 Individueel welzijn en sociaal welzijn.
 Eindtermen halen voor begrijpend lezen daalt.

1.4 De effecten van lezen:
 Lezen heeft een positieve impact op mentale en fysieke gezondheid en
welbevinden.
 Vergroot zelfkennis.
 Vergroot vermogen tot empathie.
 Inwijding in hoe andere culturen denken en leven.
 Lezen stimuleert taalgevoeligheid en creativiteit.
 Betere communicatieve vaardigheden, meer participatie in de samenleving.
 Sterker in kritisch denken, focus en concentratie.

1.5 Participatie in de samenleving:
 Deelname aan culturele, sociale, politieke, economische en digitale leven.
 Lezen emancipeert en voedt het cultureel en maatschappelijk bewustzijn.
 Laaggeletterden hebben het moeilijk in een samenleving die steeds
complexer wordt.
 Strategisch Plan Geletterdheid 2017-2024: constante instroom nieuwe
laaggeletterden.
 In Vlaanderen: 15% laaggeletterd.
 Niet de basisvaardigheden om mee te draaien in de kennismaatschappij.
 Problemen met lezen van krantenartikel, handleiding, medische bijsluiter, ...
 Economische impact: laaggeletterdheid gaat hand in hand met armoede.
 Op jonge leeftijd aandacht voor geletterdheidsontwikkeling.

1.6 Meervoudige geletterdheid:
 Traditionele geletterdheid  niet meer voldoende: ook digitale geletterd en
kritisch met informatie kunnen omgaan.
 Een goed ontwikkelde taal- en leesvaardigheid is de basis voor kritisch
burgerschap.
 Leesvaardigheid vormt de hoeksteen van de moderne kennis- en
informatiemaatschappij.

1.7 Nood aan taalkrachtig onderwijs:

,Onderwijs Nederlands kan anders en (nog) beter blijkt uit diverse onderzoeken
(PISA en PIRLS):
 Leesvaardigheid van Vlaamse leerlingen is significant achteruitgegaan.
 Kloof tussen leerlingen met hoge en lage sociaaleconomische status.
 Kloof tussen leerlingen met Nederlands als thuistaal en leerlingen met andere
thuistaal.
 Tekortkomingen in mondelinge en schriftelijke taalvaardigheden worden
vastgesteld op scharniermomenten: overgang tussen lager en secundair,
doorstroming naar arbeidsmarkt.




2. Taalonderwijs in de 21e eeuw
 Leren van taal:
o We willen dat alle leerlingen voldoende taalvaardig zijn. Taal is
immers een krachtig middel om te participeren aan, en te
communiceren in de maatschappij.
o Kinderen leren taal door met taal bezig te zijn, door taal te
gebruiken,… Dit gebeurt o.a. op school  Nederlands is daar de
instructietaal.
 Leren in taal:
o We gebruiken taal als een middel van andere dingen te leren.
o Via taal ontdekken we bv: hoe de kringloop van het water werkt.
o Tijdens die leermomenten worden we steeds beter in taal.
 Leren over taal:
o We zoomen in op specifieke talige doelen en leerinhouden (bv:
strategieën, literatuur,…)
o De taalles speelt daarin een belangrijke rol.
2.1 Principes taalkrachtig onderwijs
Taalkrachtig onderwijs:
 Stimuleert een positieve talige grondhouding.
 Is contextrijk.
 Is functioneel.
 Is (inter)actief.
 Geeft ondersteuning.
 Heeft aandacht vaan impliciet en expliciet leren.
 Biedt kansen tot reflectie.

, 2.1.1 Principe 1: taalkrachtig onderwijs stimuleert een POSITIEVE
TALIGE GRONDHOUDING
1) Een veilige oefencontext bieden.
o Leerlingen moeten ruimte krijgen om te kunnen experimenteren met
taal, maar dat lukt het beste in een omgeving die veilig genoeg
aanvoelt om te durven experimenteren.
o Als leerlingen gestimuleerd worden om taal te gebruiken en tegelijk
voelen dat ze fouten maken, creëer je de positieve omgeving die nodig
is om taal te laten groeien.
2) Het talige repertoire van leerlingen omarmen.
o In een omgeving die veilig is om een taal te leren, wordt elk kind
aanvaard zoals het is.
o Taal leren is een individueel bepaald proces: het is belangrijk om te
aanvaarden dat niet elke leerling in hetzelfde tempo taal oppikt.
o Dat doe je door te appreciëren wat leerlingen al kunnen in en met taal,
en door bij elke afzonderlijke leerling oog te hebben voor wat wel en
niet werkt.
3) Hoge verwachtingen koesteren.
o Leerlingen moeten het gevoel hebben dat leerkrachten geloven in hun
taalleervermogen.
o Door hoge verwachtingen te koesteren geef je je leerlingen de
boodschap mee dat iedereen kan leren, en dit zorgt voor het nodige
zelfvertrouwen.