Augustinus
Recht
• volgens juristen: geheel van regels (intern) • Res publica christiana: internationale gemeenschap van christelijke volkeren en staten.
3 pilaren:
• volgens sociologen: sociaal fenomeen (extern) - geloofseenheid in alle landen
• Volgens filosofen (2): morele rechtvaardigheid en een - erkenning van overkoepelende gezag van de paus
bestaand positief rechtsstelsel - recht van de kerk om mensen die niet geloven te straffen
• soevereiniteit: recht van bestuursorgaan om hoogste gezag uit te oefenen, zonder verantwoording
Wetenschap = stabiele beschrijving van de werkelijkheid verschuldigd aan anderen
• Goddelijke soevereiniteit: recht van god om zijn heersende macht over zijn schepping uit te oefenen
Filosofie = visie op de wereld voorstellen en
beargumenteren • associeert de mens met de zondeval: mens valt ten prooi aan driften en verlangens, die vaak
tegenstrijdig zijn met wat goed is
Definitie westerman: een poging om geordend en • Ziet de samenleving als een verzameling van verdorven individuen
schematisch na te denken over de aard, functie, reikwijdte
en legitimiteit van het recht • een staat zonder rechtvaardigheid is gelijk aan roverbendes
• om een rechtvaardige samenleving te verkrijgen kan dit enkel door ordening via God
• De mens moet zich richten naar God's bevelen
H1: DE MIDDELEEUWEN • de menselijke wetten moet uitgaan van God's woord om rechtvaardig te zijn = hoger recht
• god = wetgever
Aan het einde van de middeleeuwen is er een ontwikkeling van de universiteiten, en een herontdekking
van teksten uit de oudheid
• spanning tussen:
- oud-grieks: wereldbeeld waarin verschillende goden gebonden zijn aan de
Algemene context orde van de schepping
• feodalisme - christendom: god is niet onderworpen aan eigen schepping
• Standenmaatschappij
• Wereldlijke macht: keizer
• Geestelijke macht: rooms-katholieke kerk Aquinas
• Individue heeft geen rechten en plichten • stelt dat de mens niet compleet beschadigd is, zoals augustinus
• Magna carta: beschermt collectieve • is bezig met het natuurrecht
privileges van adel tegen de koning • De mens kan de natuurwetten die hij moet volgen vinden, door ze via de Rede af te leiden uit de
• res publica christiana menselijke aard
• De staat is onrechtvaardig als ze de voorwaarden voor het goede leven niet kan scheppen
• De wetten verliezen geldigheid als ze in tegenspraak komen met het gemeenschappelijke goede
• De staat is een middel om menselijke neigingen te realiseren en ontplooiien
• De mens heeft gezelschap nodig om te overleven maar kan niet samenleven zonder reguleren
element
• Ziet de wet als een ordening van de rede in het richting van goede, uitgevaardigd door iemand die
zorgt voor de gemeenschap
• Het hoger recht beoordeelt het menselijke recht
• Als het hoger recht overeenkomt met het positief recht, is het legitiem. Anders niet
, Sferendifferentiatie 3) economische doelmatigheid
• breuk met middeleeuwen • bloei van handel in renaissance en ontwikkeling van een eigen economische
rationaliteit die losstaat van morele rationaliteit
H2: MODERNE • Ontstaan contractvrijheid over prijs van goederen, waardoor wil van beide
TIJD partijen belangrijk wordt: de prijs wordt bepaald door beide partijen
• Uitvinding van dubbel boekhouden zorgt voor economische feiten en expertise Hobbes
1) religie: de reformatie • Het is economisch rationeel om zoveel mogelijk winst te behalen, dus normaal om• context: engelse burgeroorlog
• er is een breuk in religieuze eenheid = ontstaan hoge prijs te vragen - conflicten in Engeland, Schotland en Ierland
calvinisme • Er is een ontwikkeling van een zakelijke houding naar de werkelijkheid - nieuwe protestantse aristocratie in Ierland
- stelt dat mens van nature zondig is. Redding is - monarchie wordt vervangen door Engelse
afhankelijk van genade van God Gemenebest en later protectoraat olv Cromwell
• door de reformatie is er crisis van de RPC - kerk mag niet meer regeren zonder toestemming
4) wetenschap en breuk met traditie van parlement en volk
• De kerk kan de protestantse ketterij niet meer - terugkeer monarchie na val republikeins regime
bestrijden • opkomst moderne natuurwetenschap : ziet de wereld als een
• De reformatoren verwerpen enkele zaken: geheel van willekeurige processen die geen hoger doel dienen
• er is dus een scheiding tussen kennis en moraal • staat = machine gemaakt door de mens, om de mens te
- leergezag van rooms-katholieke kerk beschermen
- kerk kan niet meer als centrale autoriteit • We zien dat wetenschappelijke kennis leidt tot emancipatie van
worden geaccepteerd het individu • Natuurstaat van oorlog van allen tegen allen. Dus
- corruptie binnen kerk (aflatenhandel) natuurwetten nodig
• Bacon: kennis geeft macht
• gevolg: godsdienstoorlogen. Er moet gezocht worden • Natuurrecht = de vrijheid van elk mens om te kiezen
• Nieuw ideaal = individuele autonomie. Mens wordt zelf- hoe hij zijn capaciteiten kan gebruiken voor de
naar een nieuwe grondslag voor het wetgevende gezag wetgever.
van de overheid preservatie van zijn eigen leven, zonder externe
• Oplossing burgeroorlog: vrede van Ausburg, ontstaan nieuwe beperkingen
rechtsregel waarbij heerser de godsdienst bepaalt • De natuurwetten zijn artikelen van vrede die worden
• Dit zorgt voor de ontwikkeling van de absolute monarchie afgeleid uit de Rede
- Louis XIV= koning is soevereine staatsgezag. Hij bepaalt • Maar de natuurwetten worden niet gehandhaafd
de wet en de wet bepaalt de officiele waardoor de mens zich moet aansluiten aan een
2) renaissance en politiek godsdienst en welke plek deze krijgt in het koninkrijk
• het christendom verliest invloed in italiaanse steden staatslichaam
• Bodin stelt dat de soeverein het hoogste, ondeelbare en • De soeverein ontstaat door sociaal contract tussen
• Wending naar politiek realisme met Machiavelli onvervreemdbare staatsgezag is. burgers
• Traditioneel heeft de vorst enkele deugden zoals
rechtvaardigheid • Burgers geven hun recht tot zelfbescherming over aan
5) Juridisch soeverein
• Machiavelli verwerpt deze deugden op basis van politieke • op zoek naar nieuwe grondslag voor wetgevende gezag van de overheid • Soeverein = vertegenwoordiger van de mens
realiteit: de vorst maakt zich kwetsbaar door zich altijd • Er is een verschuiving van het goddelijk recht naar het natuurrecht
deugdelijk te gedragen • Soeverein heeft geweldsmonopolie voor beeindigen
• Doel van de staat: beschermen van het menselijke zelfbehoud oorlog, vrijheid af te dwingen en beschermen tegen
• vorst moet zich aanpassen aan omstandigheden: goede doen als
hij kan, kwade als het nodig is buitenlandse landen
• Maar vorst moet wel altijd moreel goed lijken • Indien soeverein faalt: terug naar natuurtoestand
• Machiavelli stelt dat we onszelf moeten kunnen regeren, • Hobbes vindt onbegrensde godsdienst staatsgevaarlijk
maar vrijheid gaat verloren als burgers zich terugtrekken in dus moet het politiek geneutraliseerd worden
hun priveleven of publieke macht gebruiken voor • Revival cesaro papisme = vorst is hoofd vd staatskerk
privedoeleinden = zorgt voor corruptie • Soeverein: absolute heerser, niet gebonden aan wetten
• Dus checks and balances nodig = macht verspreiden om elkaar • Doel van de staat: beschermen van natuurlijke rechten
in balans te houden van de mens
Recht
• volgens juristen: geheel van regels (intern) • Res publica christiana: internationale gemeenschap van christelijke volkeren en staten.
3 pilaren:
• volgens sociologen: sociaal fenomeen (extern) - geloofseenheid in alle landen
• Volgens filosofen (2): morele rechtvaardigheid en een - erkenning van overkoepelende gezag van de paus
bestaand positief rechtsstelsel - recht van de kerk om mensen die niet geloven te straffen
• soevereiniteit: recht van bestuursorgaan om hoogste gezag uit te oefenen, zonder verantwoording
Wetenschap = stabiele beschrijving van de werkelijkheid verschuldigd aan anderen
• Goddelijke soevereiniteit: recht van god om zijn heersende macht over zijn schepping uit te oefenen
Filosofie = visie op de wereld voorstellen en
beargumenteren • associeert de mens met de zondeval: mens valt ten prooi aan driften en verlangens, die vaak
tegenstrijdig zijn met wat goed is
Definitie westerman: een poging om geordend en • Ziet de samenleving als een verzameling van verdorven individuen
schematisch na te denken over de aard, functie, reikwijdte
en legitimiteit van het recht • een staat zonder rechtvaardigheid is gelijk aan roverbendes
• om een rechtvaardige samenleving te verkrijgen kan dit enkel door ordening via God
• De mens moet zich richten naar God's bevelen
H1: DE MIDDELEEUWEN • de menselijke wetten moet uitgaan van God's woord om rechtvaardig te zijn = hoger recht
• god = wetgever
Aan het einde van de middeleeuwen is er een ontwikkeling van de universiteiten, en een herontdekking
van teksten uit de oudheid
• spanning tussen:
- oud-grieks: wereldbeeld waarin verschillende goden gebonden zijn aan de
Algemene context orde van de schepping
• feodalisme - christendom: god is niet onderworpen aan eigen schepping
• Standenmaatschappij
• Wereldlijke macht: keizer
• Geestelijke macht: rooms-katholieke kerk Aquinas
• Individue heeft geen rechten en plichten • stelt dat de mens niet compleet beschadigd is, zoals augustinus
• Magna carta: beschermt collectieve • is bezig met het natuurrecht
privileges van adel tegen de koning • De mens kan de natuurwetten die hij moet volgen vinden, door ze via de Rede af te leiden uit de
• res publica christiana menselijke aard
• De staat is onrechtvaardig als ze de voorwaarden voor het goede leven niet kan scheppen
• De wetten verliezen geldigheid als ze in tegenspraak komen met het gemeenschappelijke goede
• De staat is een middel om menselijke neigingen te realiseren en ontplooiien
• De mens heeft gezelschap nodig om te overleven maar kan niet samenleven zonder reguleren
element
• Ziet de wet als een ordening van de rede in het richting van goede, uitgevaardigd door iemand die
zorgt voor de gemeenschap
• Het hoger recht beoordeelt het menselijke recht
• Als het hoger recht overeenkomt met het positief recht, is het legitiem. Anders niet
, Sferendifferentiatie 3) economische doelmatigheid
• breuk met middeleeuwen • bloei van handel in renaissance en ontwikkeling van een eigen economische
rationaliteit die losstaat van morele rationaliteit
H2: MODERNE • Ontstaan contractvrijheid over prijs van goederen, waardoor wil van beide
TIJD partijen belangrijk wordt: de prijs wordt bepaald door beide partijen
• Uitvinding van dubbel boekhouden zorgt voor economische feiten en expertise Hobbes
1) religie: de reformatie • Het is economisch rationeel om zoveel mogelijk winst te behalen, dus normaal om• context: engelse burgeroorlog
• er is een breuk in religieuze eenheid = ontstaan hoge prijs te vragen - conflicten in Engeland, Schotland en Ierland
calvinisme • Er is een ontwikkeling van een zakelijke houding naar de werkelijkheid - nieuwe protestantse aristocratie in Ierland
- stelt dat mens van nature zondig is. Redding is - monarchie wordt vervangen door Engelse
afhankelijk van genade van God Gemenebest en later protectoraat olv Cromwell
• door de reformatie is er crisis van de RPC - kerk mag niet meer regeren zonder toestemming
4) wetenschap en breuk met traditie van parlement en volk
• De kerk kan de protestantse ketterij niet meer - terugkeer monarchie na val republikeins regime
bestrijden • opkomst moderne natuurwetenschap : ziet de wereld als een
• De reformatoren verwerpen enkele zaken: geheel van willekeurige processen die geen hoger doel dienen
• er is dus een scheiding tussen kennis en moraal • staat = machine gemaakt door de mens, om de mens te
- leergezag van rooms-katholieke kerk beschermen
- kerk kan niet meer als centrale autoriteit • We zien dat wetenschappelijke kennis leidt tot emancipatie van
worden geaccepteerd het individu • Natuurstaat van oorlog van allen tegen allen. Dus
- corruptie binnen kerk (aflatenhandel) natuurwetten nodig
• Bacon: kennis geeft macht
• gevolg: godsdienstoorlogen. Er moet gezocht worden • Natuurrecht = de vrijheid van elk mens om te kiezen
• Nieuw ideaal = individuele autonomie. Mens wordt zelf- hoe hij zijn capaciteiten kan gebruiken voor de
naar een nieuwe grondslag voor het wetgevende gezag wetgever.
van de overheid preservatie van zijn eigen leven, zonder externe
• Oplossing burgeroorlog: vrede van Ausburg, ontstaan nieuwe beperkingen
rechtsregel waarbij heerser de godsdienst bepaalt • De natuurwetten zijn artikelen van vrede die worden
• Dit zorgt voor de ontwikkeling van de absolute monarchie afgeleid uit de Rede
- Louis XIV= koning is soevereine staatsgezag. Hij bepaalt • Maar de natuurwetten worden niet gehandhaafd
de wet en de wet bepaalt de officiele waardoor de mens zich moet aansluiten aan een
2) renaissance en politiek godsdienst en welke plek deze krijgt in het koninkrijk
• het christendom verliest invloed in italiaanse steden staatslichaam
• Bodin stelt dat de soeverein het hoogste, ondeelbare en • De soeverein ontstaat door sociaal contract tussen
• Wending naar politiek realisme met Machiavelli onvervreemdbare staatsgezag is. burgers
• Traditioneel heeft de vorst enkele deugden zoals
rechtvaardigheid • Burgers geven hun recht tot zelfbescherming over aan
5) Juridisch soeverein
• Machiavelli verwerpt deze deugden op basis van politieke • op zoek naar nieuwe grondslag voor wetgevende gezag van de overheid • Soeverein = vertegenwoordiger van de mens
realiteit: de vorst maakt zich kwetsbaar door zich altijd • Er is een verschuiving van het goddelijk recht naar het natuurrecht
deugdelijk te gedragen • Soeverein heeft geweldsmonopolie voor beeindigen
• Doel van de staat: beschermen van het menselijke zelfbehoud oorlog, vrijheid af te dwingen en beschermen tegen
• vorst moet zich aanpassen aan omstandigheden: goede doen als
hij kan, kwade als het nodig is buitenlandse landen
• Maar vorst moet wel altijd moreel goed lijken • Indien soeverein faalt: terug naar natuurtoestand
• Machiavelli stelt dat we onszelf moeten kunnen regeren, • Hobbes vindt onbegrensde godsdienst staatsgevaarlijk
maar vrijheid gaat verloren als burgers zich terugtrekken in dus moet het politiek geneutraliseerd worden
hun priveleven of publieke macht gebruiken voor • Revival cesaro papisme = vorst is hoofd vd staatskerk
privedoeleinden = zorgt voor corruptie • Soeverein: absolute heerser, niet gebonden aan wetten
• Dus checks and balances nodig = macht verspreiden om elkaar • Doel van de staat: beschermen van natuurlijke rechten
in balans te houden van de mens
