Beleidsdynamiek en Issuemanagement
HC 1 - 3 september 2019
Voorbeeld Amazone-brand
- Wat is hier het probleem?
- President moedigt brand aan i.v.m. agrarische sector/zou goed zijn voor de plaatselijke economie
- Is dit probleem anders dan een probleem van een aantal jaren geleden?
- Laat ons ook zien hoe de G7 gered kan worden; door de brand kan de G7 samen standpunten
gaan organiseren
Voorbeeld lerarentekort
- Probleem: hoge werkdruk, tekort aan leraren, te weinig salaris, veel administratiewerk
- De vraag is of het echt een tekort is of dat het een onvermogen is van het schoolsysteem om
leraren vast te houden.
o Onderwijs geven in een achterstandswijk is vele malen anders dan in Wassenaar en dus
ook veel gecompliceerder
o Te hoog verwachtingspatroon van leraren in combinatie met gecompliceerde situaties
maakt het dat leraren afhaken
Beleid in engere zin
Beleid kan je niet los zien van politiek.
- Politiek: gezaghebbende toebedeling van waarden (wie krijgt wat, wanneer en hoe)
o Wat vinden we belangrijk? Aan welke waarden kennen we meer gewicht toe?
- Beleid: de stolling van deze afweging tussen die waarden (in regels, voornemens, instrumenten).
Het gaat om het realiseren van bepaalde doelen met behulp van bepaalde middelen
(beleidsinstrumenten) in een bepaalde tijdsvolgorde.
o Vb.: Verkeersveiligheid
Hoe belangrijk vinden we het voorkomen van slachtoffers in verhouding tot
anderen waarden, zoals vrijheid van producenten om te ontwerpen en eigen
handelingsvrijheid
o Economische instrumenten/juridische instrumenten
Zien we terug in beleidsnota’s etc.
o Gaat erover wat de overheid van plan is om te doen
Kenmerken
Beleid is de vertaling van een maatschappelijk probleem. Er speelt iets in de samenleving en het komt op
de maatschappelijke agenda. In beleid wordt het probleem vertaald naar een beleidsprobleem. Daarmee
wordt het afgebakend en onderdeel van de beleidsdomein/sector. Er wordt vanuit een bepaald
perspectief naar het probleem bekeken. Vervolgens wordt het beleid politiek bekrachtigd.
- Het fungeert als agenda voor de uitvoering
- Het fungeert ook als afwegingskader/toetsingskader in de maatschappij om bepaalde activiteiten
wel of niet toe te staan.
De brandstof van beleid: problemen
Beleid bestaat bij gratie van problemen. Als er geen problemen zouden zijn, is er geen beleid en is er geen
overheid. Problemen waar geen oplossing voor is, daar hebben overheden vaak ook geen beleid voor.
Er zijn heel veel problemen in deze samenleving die niet op de politieke agenda komen en daarmee dus
ook geen aandacht krijgen.
Maatschappelijke problemen die op die politieke agenda komen bovendrijven, kunnen promoveren tot
beleid (vb. integratiebeleid, klimaatbeleid: In sommige periodes is dat wel een probleem en in andere
periodes niet). Ingeval dat zo’n maatschappelijk probleem doorstoot, dan krijgen ambtenaren de
opdracht om hier beleid op te ontwikkelen en kunnen vervolgens aan de slag. In de werkelijkheid is het
echter wel vele malen ingewikkelder.
,De constructie van beleidsproblemen
Dit betekent ook dat de problemen geconstrueerd, gestructureerd en gedefinieerd moeten worden. Er
moet dus een gezaghebbende definitie van het probleem worden gevonden. Het is bedoeld om te
achterhalen of we de problemen kunnen analyseren (oorzaak en gevolgen). Kunnen we de middelen
bedenken die bijdragen aan oplossingen van dit probleem en kunnen we dat vervolgens vertalen in
beleid. Daar zit altijd een normatief component in: wat voor de één een probleem is, is voor de ander
absoluut geen probleem. Naarmate een probleem beter kenbaar is en er is meer overeenstemming over
de waarden die gediend moeten worden met het beleid, dan is het probleem goed te structureren en is er
goed beleid over te vormen.
Problemen en structurering
Om beleid te maken is probleemstructurering noodzakelijk. Dit wordt ook wel de beleidsanalyse (puzzling)
genoemd:
o Afbakening en vereenvoudiging
o Analyse van causale en finale relaties
o Doel- en middelbepaling
o Rationele, methodische activiteit
- En natuurlijk ook deliberatie, overleg en politiek (powering)
- Policy work: het vertalen van een maatschappelijk probleem in een beleidsprobleem
- Probleemstructurering
Beleid zit niet altijd goed
- Verkeerde probleem geformuleerd
o Als we inzien dat probleemdefiniëring verloopt via een proces van wederzijdse
aanpassing gedreven door powering, puzzling, framing en strategie
- Dan kan het zijn dat het probleem verkeerd wordt gedefinieerd
- En dat de uitkomst zich niet meer verhoudt tot onderliggend ervaren probleem
- Vb.: Landbouwbeleid: voedsel-/bestaanszekerheid of uitputting en overconsumptie?
o We houden misschien een sector in stand die economisch gezien misschien helemaal
niet levensvatbaar is
o Impact maakt op ons milieu
o Zo zie je ook het probleem verschuiven van voedselzekerheid naar duurzame landbouw
of voedselkwaliteit.
o Gedefinieerde problemen kunnen dus ook veranderen waardoor je met de verkeerde
definitie aan de slag bent geweest.
Even uitzoomen
Waar komen die beleidsproblemen vandaan? Onder andere uit de samenleving. De overheid probeert de
samenleving te sturen en dat kan vervolgens leiden tot maatschappelijke problemen, waar
beleidsproblemen uit kunnen ontstaan.
- Hoe ontwikkelt deze maatschappij zich?
o Individualisering van de maatschappij klassieke instituties verdwijnen, wordt
moeilijker dan voorheen om tot overeenstemming te komen omdat rekening gehouden
moet worden met zoveel verschillende instituties en organisaties.
o Globalisering handel en communicatie gaat meer over de grenzen heen
o Technologisering
Vb.: gen waarmee erfelijke doofheid wordt uitgeschakeld ontwikkeld
- De samenleving lijkt zich zo te ontwikkelen dat het allemaal niet gemakkelijker wordt.
Samenleving getypeerd:
- Boutellier ‘de improvisatiemaatschappij’ (internationalisering, individualisering, informatisering).
o Complexiteit zonder richting
o Verbindende verbanden raken hun betekenis kwijt, als gevolg van de internationalisering
(wereldburger zijn, vrij bewegen), individualisering en informatisering.
, o Samenleving waarin mensen opzoek zijn naar nieuwe verbindingen en nieuwe vormen
van ordening en begrenzing (informatiemaatschappij)
Improvisatiemaatschappij
- Onze tijd is er een van onzekerheid en dat heeft zo zijn consequenties
- Meermaals is aangetoond dat mensen tevreden zijn met hun eigen leven, maar zich zorgen
maken over de morele kwaliteit van de samenleving als geheel
- De verantwoordelijkheid voor ons handelen is volledig op onze eigen schouders beland. We staan
voor de psychologisch gesproken niet geringe opgave ons te identificeren met een veelvoud aan
rollen, posities en verbanden. Waar vanzelfsprekende identiteitsvormen ontbreken, moeten we
zelf zoeken naar onderdak.
o Het is niet meer van zelfsprekend om een bepaalde religie of institutie te hebben.
Mensen moeten hun eigen coherentie in elkaar knutselen.
o Dat lijkt de meeste mensen individueel aardig te lukken, maar ze kunnen zich geen
voorstelling maken van de samenleving die daarbij hoort.
o
Drie kenmkeren risk society
Er is een interconnective wereld waarin alles aan elkaar verbonden is. Moderniteit bijt zichzelf in haar
staart. Er ontstaan nieuwe risico’s waarvan de gevolgen nog niet zijn voorzien:
- De-localization
o Oorzaak en gevolg liggen ver uiteen
o Een gebeurtenis hier kan niet alleen op andere plekken gevolgen hebben, maar ook op
hele andere momenten gevolgen hebben
o We weten niet meer wat de gevolgen zijn van een mogelijke ontwikkeling
o Vb.: bankencrisis in 2008 in de VS en de gevolgen voor NL
- Incalculableness:
o Echte risico zit minder in 1 oorzaak-gevolg relatie maar in de samenloop van
omstandigheden
o Vb.: ramp in Japan
- Non-compensability:
o Gevolgen zijn nauwelijks herstelbaar
Sturing van problemen, haalbare kaart?
Er zijn vier typen problemen:
1. Gestructureerde problemen
a. Problemen die relatief eenvoudig zijn
b. Doelen en middelen zijn helder en stabiel
c. Vb.: verkeersveiligheid: iedereen wil minder slachtoffers/verkeersongevallen
2. Deels gestructureerde problemen
a. We weten welke middelen er zijn
3. Deels gestructureerde problemen
a. Weten welke doelen ermee gediend zijn
4. Ongestructureerde problemen
a. Erg onzeker over wat we (moeten) weten
b. Minder overeenstemming over waarom en hoe
c. Beleidsmakers hechten steeds meer waarde aan het evidence-based beleid
i. Onzekerheid reduceren en baseren op kennis
ii. Consensus nodig om beleid uit te voeren en in de samenleving te laten landen
, Voorbeelden
Kennis zeker Kennis onzeker
Consensus over nomen en waarden Getemde problemen Gematigd gestructureerde
vb.: aanleg en beheer wegen, wetenschappelijke problemen
drinkwatervoorzieningen, verstrekken Vb.: obesitas, sociale zorg
paspoort, uitkeren pensioenen
Strijd/geen consensus over nomen Gematigd gestructureerde ethische Ongetemde beleidsproblemen
en waarden problemen Vb.: vluchtelingenvraagstuk, verdeling
Vb.: abortus, criminaliteit werk & inkomen, klimaatverandering
De ontwikkeling in de samenleving lijken eigenlijk een tegenovergestelde trend te vormen. Problemen
lijken juist moeilijker tembaar te zijn, omdat de normatieve consensus steeds verder weg lijkt te zijn en de
bereidheid van mensen om zich in een debat te mengen lijkt te groeten en de rol van de media groeit.
Ook in toenemende mate zijn we onzeker over de kennis. Problemen zijn in toenemende mate met elkaar
verbonden en hebben non-linieare eigenschappen. WE weten niet hoe problemen met elkaar te maken
hebben. We hebben daarmee dus steeds minder te maken met de klassieke methoden om beleid te
maken en steeds meer door moeten gaan ontwikkelen om met die onbekende beleidsproblemen om te
gaan.
Spanning
Is het toetsbaar? Heldere criteria waaraan de oplossing moet Er is geen dominant criterium. Elke oplossing
voldoen kan op verschillende criteria beter of slechter
zijn dan anderen
Is het uitlegbaar? Heldere verklaring voor waarom er een gat zit Concurrerende verklaringen voor hetzelfde gat
tussen wat nu is en wat zou moeten tussen wat is en wat moet
Is het navolgbaar? Heldere probleemruimte en uitputtende lijst Ambigue en onzekere probleemruimte met
van handelingen om tot doel te komen veel handelingsopties
Is het oplosbaar? Heldere, evident oplossingen en eindstadium. Er is geen stopregel; blijvende inspanning
Daarna is het klaar vereist
Is het herhaalbaar? De oplossing is best practice voor vegelijkbare Unieke aanpak die niet (zomaar) herhaalbaar
problemen op andere plek en tijd is
Uitdagingen
Er is geen een gezaghebbend criterium, omdat een probleem zoveel verschijningsvormen heeft en de
meningen uiteenlopen. Er zijn veel meer verklaringen over wat het probleem eigenlijk is.
Is een bepaald probleem eigenlijk wel op te lossen? In het voorbeeld van het lerarentekort lijkt het erop
dat het probleem zichzelf in stand houdt. Je kan het probleem wel oplossen, maar lijkt erop dat het
probleem dan slechts tijdelijk verholpen wordt. Is er eigenlijk wel een finale oplossing voor een probleem
of moet je het probleem slechts beheersbaar houden zonder het op te lossen?
Observatie: overheden proberen problemen te structureren en formuleren beleid om deze problemen op
te lossen, maar hebben in toenemende mate te maken met wicked issues (issues met veel verschillende
verschijningsvormen, waar consensus ver te zoeken is en veel onzekerheid over bestaat).
Voorbeeld: uitbreiding Lelystad
Vanuit een klassiek beleidsperspectief is de uitbreiding van Lelystad een beleidsuitvoering van een stuk
oud beleid. In een oude beleidsnota zijn een aantal keuzes gemaakt (hoe zorgen we ervoor dat Schiphol
niet ongelimiteerd groeit en hoe managen we de groei van Schiphol). Dat was relatief goede consensus
over. Uitbreiding van Lelystad was een van de logische consequenties van die luchtvaartnota/quota. Het
bestaande vluchtaantal moest verdeeld worden. Intekenen van nieuwe vluchtroutes was een rationele
stap binnen het probleem dat Schiphol niet verder mag groeien. Totdat het opeens niet logisch blijkt voor
degene die er mee te maken hebben en met het beleid wordt geconfronteerd, zoals omwonenden. Toen
werd het namelijk een issue. Er bleek dat er helemaal geen overduidelijke consensus bereikt was over dit
beleid. Ook bleek dat de kennis die ten grondslag lag aan het herschikken van het luchtruim veel minder
zeker was dan men had aangenomen en veel meer vanuit slechts een beleidsperspectief was uitgedacht.
Hier zie je dus dat een vrij traditioneel proces van beleidsuitvoering geconfronteerd wordt met de
HC 1 - 3 september 2019
Voorbeeld Amazone-brand
- Wat is hier het probleem?
- President moedigt brand aan i.v.m. agrarische sector/zou goed zijn voor de plaatselijke economie
- Is dit probleem anders dan een probleem van een aantal jaren geleden?
- Laat ons ook zien hoe de G7 gered kan worden; door de brand kan de G7 samen standpunten
gaan organiseren
Voorbeeld lerarentekort
- Probleem: hoge werkdruk, tekort aan leraren, te weinig salaris, veel administratiewerk
- De vraag is of het echt een tekort is of dat het een onvermogen is van het schoolsysteem om
leraren vast te houden.
o Onderwijs geven in een achterstandswijk is vele malen anders dan in Wassenaar en dus
ook veel gecompliceerder
o Te hoog verwachtingspatroon van leraren in combinatie met gecompliceerde situaties
maakt het dat leraren afhaken
Beleid in engere zin
Beleid kan je niet los zien van politiek.
- Politiek: gezaghebbende toebedeling van waarden (wie krijgt wat, wanneer en hoe)
o Wat vinden we belangrijk? Aan welke waarden kennen we meer gewicht toe?
- Beleid: de stolling van deze afweging tussen die waarden (in regels, voornemens, instrumenten).
Het gaat om het realiseren van bepaalde doelen met behulp van bepaalde middelen
(beleidsinstrumenten) in een bepaalde tijdsvolgorde.
o Vb.: Verkeersveiligheid
Hoe belangrijk vinden we het voorkomen van slachtoffers in verhouding tot
anderen waarden, zoals vrijheid van producenten om te ontwerpen en eigen
handelingsvrijheid
o Economische instrumenten/juridische instrumenten
Zien we terug in beleidsnota’s etc.
o Gaat erover wat de overheid van plan is om te doen
Kenmerken
Beleid is de vertaling van een maatschappelijk probleem. Er speelt iets in de samenleving en het komt op
de maatschappelijke agenda. In beleid wordt het probleem vertaald naar een beleidsprobleem. Daarmee
wordt het afgebakend en onderdeel van de beleidsdomein/sector. Er wordt vanuit een bepaald
perspectief naar het probleem bekeken. Vervolgens wordt het beleid politiek bekrachtigd.
- Het fungeert als agenda voor de uitvoering
- Het fungeert ook als afwegingskader/toetsingskader in de maatschappij om bepaalde activiteiten
wel of niet toe te staan.
De brandstof van beleid: problemen
Beleid bestaat bij gratie van problemen. Als er geen problemen zouden zijn, is er geen beleid en is er geen
overheid. Problemen waar geen oplossing voor is, daar hebben overheden vaak ook geen beleid voor.
Er zijn heel veel problemen in deze samenleving die niet op de politieke agenda komen en daarmee dus
ook geen aandacht krijgen.
Maatschappelijke problemen die op die politieke agenda komen bovendrijven, kunnen promoveren tot
beleid (vb. integratiebeleid, klimaatbeleid: In sommige periodes is dat wel een probleem en in andere
periodes niet). Ingeval dat zo’n maatschappelijk probleem doorstoot, dan krijgen ambtenaren de
opdracht om hier beleid op te ontwikkelen en kunnen vervolgens aan de slag. In de werkelijkheid is het
echter wel vele malen ingewikkelder.
,De constructie van beleidsproblemen
Dit betekent ook dat de problemen geconstrueerd, gestructureerd en gedefinieerd moeten worden. Er
moet dus een gezaghebbende definitie van het probleem worden gevonden. Het is bedoeld om te
achterhalen of we de problemen kunnen analyseren (oorzaak en gevolgen). Kunnen we de middelen
bedenken die bijdragen aan oplossingen van dit probleem en kunnen we dat vervolgens vertalen in
beleid. Daar zit altijd een normatief component in: wat voor de één een probleem is, is voor de ander
absoluut geen probleem. Naarmate een probleem beter kenbaar is en er is meer overeenstemming over
de waarden die gediend moeten worden met het beleid, dan is het probleem goed te structureren en is er
goed beleid over te vormen.
Problemen en structurering
Om beleid te maken is probleemstructurering noodzakelijk. Dit wordt ook wel de beleidsanalyse (puzzling)
genoemd:
o Afbakening en vereenvoudiging
o Analyse van causale en finale relaties
o Doel- en middelbepaling
o Rationele, methodische activiteit
- En natuurlijk ook deliberatie, overleg en politiek (powering)
- Policy work: het vertalen van een maatschappelijk probleem in een beleidsprobleem
- Probleemstructurering
Beleid zit niet altijd goed
- Verkeerde probleem geformuleerd
o Als we inzien dat probleemdefiniëring verloopt via een proces van wederzijdse
aanpassing gedreven door powering, puzzling, framing en strategie
- Dan kan het zijn dat het probleem verkeerd wordt gedefinieerd
- En dat de uitkomst zich niet meer verhoudt tot onderliggend ervaren probleem
- Vb.: Landbouwbeleid: voedsel-/bestaanszekerheid of uitputting en overconsumptie?
o We houden misschien een sector in stand die economisch gezien misschien helemaal
niet levensvatbaar is
o Impact maakt op ons milieu
o Zo zie je ook het probleem verschuiven van voedselzekerheid naar duurzame landbouw
of voedselkwaliteit.
o Gedefinieerde problemen kunnen dus ook veranderen waardoor je met de verkeerde
definitie aan de slag bent geweest.
Even uitzoomen
Waar komen die beleidsproblemen vandaan? Onder andere uit de samenleving. De overheid probeert de
samenleving te sturen en dat kan vervolgens leiden tot maatschappelijke problemen, waar
beleidsproblemen uit kunnen ontstaan.
- Hoe ontwikkelt deze maatschappij zich?
o Individualisering van de maatschappij klassieke instituties verdwijnen, wordt
moeilijker dan voorheen om tot overeenstemming te komen omdat rekening gehouden
moet worden met zoveel verschillende instituties en organisaties.
o Globalisering handel en communicatie gaat meer over de grenzen heen
o Technologisering
Vb.: gen waarmee erfelijke doofheid wordt uitgeschakeld ontwikkeld
- De samenleving lijkt zich zo te ontwikkelen dat het allemaal niet gemakkelijker wordt.
Samenleving getypeerd:
- Boutellier ‘de improvisatiemaatschappij’ (internationalisering, individualisering, informatisering).
o Complexiteit zonder richting
o Verbindende verbanden raken hun betekenis kwijt, als gevolg van de internationalisering
(wereldburger zijn, vrij bewegen), individualisering en informatisering.
, o Samenleving waarin mensen opzoek zijn naar nieuwe verbindingen en nieuwe vormen
van ordening en begrenzing (informatiemaatschappij)
Improvisatiemaatschappij
- Onze tijd is er een van onzekerheid en dat heeft zo zijn consequenties
- Meermaals is aangetoond dat mensen tevreden zijn met hun eigen leven, maar zich zorgen
maken over de morele kwaliteit van de samenleving als geheel
- De verantwoordelijkheid voor ons handelen is volledig op onze eigen schouders beland. We staan
voor de psychologisch gesproken niet geringe opgave ons te identificeren met een veelvoud aan
rollen, posities en verbanden. Waar vanzelfsprekende identiteitsvormen ontbreken, moeten we
zelf zoeken naar onderdak.
o Het is niet meer van zelfsprekend om een bepaalde religie of institutie te hebben.
Mensen moeten hun eigen coherentie in elkaar knutselen.
o Dat lijkt de meeste mensen individueel aardig te lukken, maar ze kunnen zich geen
voorstelling maken van de samenleving die daarbij hoort.
o
Drie kenmkeren risk society
Er is een interconnective wereld waarin alles aan elkaar verbonden is. Moderniteit bijt zichzelf in haar
staart. Er ontstaan nieuwe risico’s waarvan de gevolgen nog niet zijn voorzien:
- De-localization
o Oorzaak en gevolg liggen ver uiteen
o Een gebeurtenis hier kan niet alleen op andere plekken gevolgen hebben, maar ook op
hele andere momenten gevolgen hebben
o We weten niet meer wat de gevolgen zijn van een mogelijke ontwikkeling
o Vb.: bankencrisis in 2008 in de VS en de gevolgen voor NL
- Incalculableness:
o Echte risico zit minder in 1 oorzaak-gevolg relatie maar in de samenloop van
omstandigheden
o Vb.: ramp in Japan
- Non-compensability:
o Gevolgen zijn nauwelijks herstelbaar
Sturing van problemen, haalbare kaart?
Er zijn vier typen problemen:
1. Gestructureerde problemen
a. Problemen die relatief eenvoudig zijn
b. Doelen en middelen zijn helder en stabiel
c. Vb.: verkeersveiligheid: iedereen wil minder slachtoffers/verkeersongevallen
2. Deels gestructureerde problemen
a. We weten welke middelen er zijn
3. Deels gestructureerde problemen
a. Weten welke doelen ermee gediend zijn
4. Ongestructureerde problemen
a. Erg onzeker over wat we (moeten) weten
b. Minder overeenstemming over waarom en hoe
c. Beleidsmakers hechten steeds meer waarde aan het evidence-based beleid
i. Onzekerheid reduceren en baseren op kennis
ii. Consensus nodig om beleid uit te voeren en in de samenleving te laten landen
, Voorbeelden
Kennis zeker Kennis onzeker
Consensus over nomen en waarden Getemde problemen Gematigd gestructureerde
vb.: aanleg en beheer wegen, wetenschappelijke problemen
drinkwatervoorzieningen, verstrekken Vb.: obesitas, sociale zorg
paspoort, uitkeren pensioenen
Strijd/geen consensus over nomen Gematigd gestructureerde ethische Ongetemde beleidsproblemen
en waarden problemen Vb.: vluchtelingenvraagstuk, verdeling
Vb.: abortus, criminaliteit werk & inkomen, klimaatverandering
De ontwikkeling in de samenleving lijken eigenlijk een tegenovergestelde trend te vormen. Problemen
lijken juist moeilijker tembaar te zijn, omdat de normatieve consensus steeds verder weg lijkt te zijn en de
bereidheid van mensen om zich in een debat te mengen lijkt te groeten en de rol van de media groeit.
Ook in toenemende mate zijn we onzeker over de kennis. Problemen zijn in toenemende mate met elkaar
verbonden en hebben non-linieare eigenschappen. WE weten niet hoe problemen met elkaar te maken
hebben. We hebben daarmee dus steeds minder te maken met de klassieke methoden om beleid te
maken en steeds meer door moeten gaan ontwikkelen om met die onbekende beleidsproblemen om te
gaan.
Spanning
Is het toetsbaar? Heldere criteria waaraan de oplossing moet Er is geen dominant criterium. Elke oplossing
voldoen kan op verschillende criteria beter of slechter
zijn dan anderen
Is het uitlegbaar? Heldere verklaring voor waarom er een gat zit Concurrerende verklaringen voor hetzelfde gat
tussen wat nu is en wat zou moeten tussen wat is en wat moet
Is het navolgbaar? Heldere probleemruimte en uitputtende lijst Ambigue en onzekere probleemruimte met
van handelingen om tot doel te komen veel handelingsopties
Is het oplosbaar? Heldere, evident oplossingen en eindstadium. Er is geen stopregel; blijvende inspanning
Daarna is het klaar vereist
Is het herhaalbaar? De oplossing is best practice voor vegelijkbare Unieke aanpak die niet (zomaar) herhaalbaar
problemen op andere plek en tijd is
Uitdagingen
Er is geen een gezaghebbend criterium, omdat een probleem zoveel verschijningsvormen heeft en de
meningen uiteenlopen. Er zijn veel meer verklaringen over wat het probleem eigenlijk is.
Is een bepaald probleem eigenlijk wel op te lossen? In het voorbeeld van het lerarentekort lijkt het erop
dat het probleem zichzelf in stand houdt. Je kan het probleem wel oplossen, maar lijkt erop dat het
probleem dan slechts tijdelijk verholpen wordt. Is er eigenlijk wel een finale oplossing voor een probleem
of moet je het probleem slechts beheersbaar houden zonder het op te lossen?
Observatie: overheden proberen problemen te structureren en formuleren beleid om deze problemen op
te lossen, maar hebben in toenemende mate te maken met wicked issues (issues met veel verschillende
verschijningsvormen, waar consensus ver te zoeken is en veel onzekerheid over bestaat).
Voorbeeld: uitbreiding Lelystad
Vanuit een klassiek beleidsperspectief is de uitbreiding van Lelystad een beleidsuitvoering van een stuk
oud beleid. In een oude beleidsnota zijn een aantal keuzes gemaakt (hoe zorgen we ervoor dat Schiphol
niet ongelimiteerd groeit en hoe managen we de groei van Schiphol). Dat was relatief goede consensus
over. Uitbreiding van Lelystad was een van de logische consequenties van die luchtvaartnota/quota. Het
bestaande vluchtaantal moest verdeeld worden. Intekenen van nieuwe vluchtroutes was een rationele
stap binnen het probleem dat Schiphol niet verder mag groeien. Totdat het opeens niet logisch blijkt voor
degene die er mee te maken hebben en met het beleid wordt geconfronteerd, zoals omwonenden. Toen
werd het namelijk een issue. Er bleek dat er helemaal geen overduidelijke consensus bereikt was over dit
beleid. Ook bleek dat de kennis die ten grondslag lag aan het herschikken van het luchtruim veel minder
zeker was dan men had aangenomen en veel meer vanuit slechts een beleidsperspectief was uitgedacht.
Hier zie je dus dat een vrij traditioneel proces van beleidsuitvoering geconfronteerd wordt met de
