De bronnen van het recht
MATERIËLE EN FORMELE RECHTSBRONNEN (!!!) .................................................................................... 2
MATERIËLE RECHTSBRONNEN .............................................................................................................. 2
FORMELE RECHTSBRONNEN ................................................................................................................ 2
DE WET ................................................................................................................................................ 3
FORMELE WETTEN ....................................................................................................................................... 3
MATERIËLE WETTEN ..................................................................................................................................... 3
FORMELE EN MATERIËLE WETTEN <-> FORMELE EN MATERIËLE BRONNEN .................................................... 3
DE GRONDWET ............................................................................................................................................ 4
INTERNATIONALE EN SUPRANTIONALE NORMEN.......................................................................................... 5
DE FEDERALE WET ....................................................................................................................................... 8
MONOCAMERALE WETTEN .......................................................................................................................... 9
DECREET ................................................................................................................................................... 10
ORDONNANTIE .......................................................................................................................................... 12
HET KONINKLIJK BESLUIT EN BESLUITEN VAN DE DEELSTAATREGERINGEN ................................................. 14
MINISTERIEEL BESLUIT EN BESLUITEN STAATSSECRETARIS ......................................................................... 14
NORMEN GEDECENTRALISEERDE BESTUREN ............................................................................................. 14
DE ALGEMENE RECHTSBEGINSELEN ................................................................................................... 16
INDELING BEGINSELEN VAN BEHOORLIJK BESTUUR (BBB) ........................................................................................ 16
PLAATS IN DE NORMENHIËRARCHIE .................................................................................................................... 16
HET NON-RETROACTIVITEITSBEGINSEL (VERBOD OP TERUGWERKENDE KRACHT) ........................................................... 16
ANDERE MATERIËLE WETTEN DAN EEN WETSKRACHTIGE AKTE (KB, MB, GEMEENTELIJKE VERORDENING,............................. 17
DE RECHTSPRAAK (RS) ........................................................................................................................ 18
INTERPRETATIE .............................................................................................................................................. 18
RECHTSVORMENDE OF RECHTSCHEPPENDE FUNCTIE VAN HET RECHT ........................................................................ 20
DE GEWOONTE ................................................................................................................................... 20
PSEUDO-WETGEVING ......................................................................................................................... 21
PARALEGALE NORMEN ....................................................................................................................... 21
JURIDISCHE RELEVANTIE .................................................................................................................................. 23
RECHTSLEER ...................................................................................................................................... 23
DE BILLIJKHEID ................................................................................................................................... 23
BEGRIPPENLIJST................................................................................................................................. 24
LICHT TOE .......................................................................................................................................... 27
1
,Materiële en formele rechtsbronnen (!!!)
MATERIËLE RECHTSBRONNEN
= verklaren de inhoud van de rechtsregel, verwijzen naar
- De sociaaleconomische verhoudingen die aan de basis liggen van het recht
- De historische bronnen waaruit ons huidig rechtstelsel is gegroeid.
- Feiten of omstandigheden: biologische of natuurlijke verschijnselen, demografie, klimaat,
economisch, geografisch, technologisch; ….
- Rechtsfilosofische en ideologische bronnen;
- Rechtsleer, rechtsgeschiedenis, rechtsvergelijking
=> Ratio legis: Wat is de bedoeling van de wet? <-> Niet de rechtsregel zelf! Wel als interpretatie door
de rechter, RL etc. in parlementaire voorbereiding in Kamer, Vlaams parlement, Verslag aan de
Koning
FORMELE RECHTSBRONNEN
= betreffen de uiterlijke verschijningsvormen van het geldende recht
- Zowel geschreven als ongeschreven bronnen
- Verschil aan belang tussen de formele rechtsbronnen
=> komt tot uiting in de HIËRARCHIE DER BRONNEN
- Vindplaats? (geschreven bronnen): Officiële publicaties online en hardcopy (Bv BS, website
gemeente, Publ.L, websites rechtscolleges, zoals www.raadvanstate.be,
https://juportal.be/home/welkom ,
Formeel– bv. Een artikel uit de programmawet Materieel – bv. De programmawet
Formele rechtsbron: de rechtspraak
à De rechtspraak steunt op een materiële rechtsbron
2
, DE WET
FORMELE WETTEN
= Akten van de wetgevende macht die formeel de titel “Wet” dragen, bij uitbreiding: decreet of
ordonnantie (“Act of Parliament”)
- De meeste formele wetten zijn ook materiële wetten
- Uitzonderingen: “zuiver formele wetten”:
o Wet naturalisatie
o Jaarlijks begrotingswet
o Legercontingent
o Wet die de dotatie aan de Koning vastlegt
MATERIËLE WETTEN
= Elke rechtsregel uitgevaardigd door een daartoe bevoegde overheid en die wordt gekenmerkt door
haar duurzaamheid en door haar algemene draagwijdte (“Statute”)
- Algemeen bindende voorschriften: Geschreven regels (“wet” in de volksmond)
- Veel materiële wetten zijn geen formele wetten!
- <-> Beschikking (beslissing die een regel op een concreet geval toegepast; beslissing met
individuele strekking).
o ! Zelfde type formele rechtsbron, bv. KB (koninklijk besluit) kan soms wetgeving in de
materiële zin zijn, soms een beschikking (zie infra)
- Op verschillende beleidsniveaus (Europees, federaal, gemeenschappen, gewesten, provinciaal,
gemeentelijk)
- Niet alle materiële wetten hebben dezelfde waarde
o Hiërarchie der normen! (Internationaal/ supranationaal recht (met directe werking) >
Grondwet > Bijzondere wet > samenwerkingsakkoord > gewone wet > …)
FORMELE EN MATERIËLE WETTEN <-> FORMELE EN MATERIËLE BRONNEN
- Materiële wet (stad TIELT– gemeenteraad)
- Formele bron van recht : een gemeentereglement
- Bevat een regel van materieel recht: een verbods- en toelatingsbepaling
- Materiële rechtsbron? Bv.: de notulen gemeenteraad
3
MATERIËLE EN FORMELE RECHTSBRONNEN (!!!) .................................................................................... 2
MATERIËLE RECHTSBRONNEN .............................................................................................................. 2
FORMELE RECHTSBRONNEN ................................................................................................................ 2
DE WET ................................................................................................................................................ 3
FORMELE WETTEN ....................................................................................................................................... 3
MATERIËLE WETTEN ..................................................................................................................................... 3
FORMELE EN MATERIËLE WETTEN <-> FORMELE EN MATERIËLE BRONNEN .................................................... 3
DE GRONDWET ............................................................................................................................................ 4
INTERNATIONALE EN SUPRANTIONALE NORMEN.......................................................................................... 5
DE FEDERALE WET ....................................................................................................................................... 8
MONOCAMERALE WETTEN .......................................................................................................................... 9
DECREET ................................................................................................................................................... 10
ORDONNANTIE .......................................................................................................................................... 12
HET KONINKLIJK BESLUIT EN BESLUITEN VAN DE DEELSTAATREGERINGEN ................................................. 14
MINISTERIEEL BESLUIT EN BESLUITEN STAATSSECRETARIS ......................................................................... 14
NORMEN GEDECENTRALISEERDE BESTUREN ............................................................................................. 14
DE ALGEMENE RECHTSBEGINSELEN ................................................................................................... 16
INDELING BEGINSELEN VAN BEHOORLIJK BESTUUR (BBB) ........................................................................................ 16
PLAATS IN DE NORMENHIËRARCHIE .................................................................................................................... 16
HET NON-RETROACTIVITEITSBEGINSEL (VERBOD OP TERUGWERKENDE KRACHT) ........................................................... 16
ANDERE MATERIËLE WETTEN DAN EEN WETSKRACHTIGE AKTE (KB, MB, GEMEENTELIJKE VERORDENING,............................. 17
DE RECHTSPRAAK (RS) ........................................................................................................................ 18
INTERPRETATIE .............................................................................................................................................. 18
RECHTSVORMENDE OF RECHTSCHEPPENDE FUNCTIE VAN HET RECHT ........................................................................ 20
DE GEWOONTE ................................................................................................................................... 20
PSEUDO-WETGEVING ......................................................................................................................... 21
PARALEGALE NORMEN ....................................................................................................................... 21
JURIDISCHE RELEVANTIE .................................................................................................................................. 23
RECHTSLEER ...................................................................................................................................... 23
DE BILLIJKHEID ................................................................................................................................... 23
BEGRIPPENLIJST................................................................................................................................. 24
LICHT TOE .......................................................................................................................................... 27
1
,Materiële en formele rechtsbronnen (!!!)
MATERIËLE RECHTSBRONNEN
= verklaren de inhoud van de rechtsregel, verwijzen naar
- De sociaaleconomische verhoudingen die aan de basis liggen van het recht
- De historische bronnen waaruit ons huidig rechtstelsel is gegroeid.
- Feiten of omstandigheden: biologische of natuurlijke verschijnselen, demografie, klimaat,
economisch, geografisch, technologisch; ….
- Rechtsfilosofische en ideologische bronnen;
- Rechtsleer, rechtsgeschiedenis, rechtsvergelijking
=> Ratio legis: Wat is de bedoeling van de wet? <-> Niet de rechtsregel zelf! Wel als interpretatie door
de rechter, RL etc. in parlementaire voorbereiding in Kamer, Vlaams parlement, Verslag aan de
Koning
FORMELE RECHTSBRONNEN
= betreffen de uiterlijke verschijningsvormen van het geldende recht
- Zowel geschreven als ongeschreven bronnen
- Verschil aan belang tussen de formele rechtsbronnen
=> komt tot uiting in de HIËRARCHIE DER BRONNEN
- Vindplaats? (geschreven bronnen): Officiële publicaties online en hardcopy (Bv BS, website
gemeente, Publ.L, websites rechtscolleges, zoals www.raadvanstate.be,
https://juportal.be/home/welkom ,
Formeel– bv. Een artikel uit de programmawet Materieel – bv. De programmawet
Formele rechtsbron: de rechtspraak
à De rechtspraak steunt op een materiële rechtsbron
2
, DE WET
FORMELE WETTEN
= Akten van de wetgevende macht die formeel de titel “Wet” dragen, bij uitbreiding: decreet of
ordonnantie (“Act of Parliament”)
- De meeste formele wetten zijn ook materiële wetten
- Uitzonderingen: “zuiver formele wetten”:
o Wet naturalisatie
o Jaarlijks begrotingswet
o Legercontingent
o Wet die de dotatie aan de Koning vastlegt
MATERIËLE WETTEN
= Elke rechtsregel uitgevaardigd door een daartoe bevoegde overheid en die wordt gekenmerkt door
haar duurzaamheid en door haar algemene draagwijdte (“Statute”)
- Algemeen bindende voorschriften: Geschreven regels (“wet” in de volksmond)
- Veel materiële wetten zijn geen formele wetten!
- <-> Beschikking (beslissing die een regel op een concreet geval toegepast; beslissing met
individuele strekking).
o ! Zelfde type formele rechtsbron, bv. KB (koninklijk besluit) kan soms wetgeving in de
materiële zin zijn, soms een beschikking (zie infra)
- Op verschillende beleidsniveaus (Europees, federaal, gemeenschappen, gewesten, provinciaal,
gemeentelijk)
- Niet alle materiële wetten hebben dezelfde waarde
o Hiërarchie der normen! (Internationaal/ supranationaal recht (met directe werking) >
Grondwet > Bijzondere wet > samenwerkingsakkoord > gewone wet > …)
FORMELE EN MATERIËLE WETTEN <-> FORMELE EN MATERIËLE BRONNEN
- Materiële wet (stad TIELT– gemeenteraad)
- Formele bron van recht : een gemeentereglement
- Bevat een regel van materieel recht: een verbods- en toelatingsbepaling
- Materiële rechtsbron? Bv.: de notulen gemeenteraad
3
