VOLKENRECHT (semester 2)
H1 : Grondslagen en structuur van het internationaal recht
1.1 Inleiding : Wat is het internationaal recht?
-> vraag : Wat zijn de doelen van de cursus?
• basisbegrippen definiëren en situeren
• primaire bronnen hanteren en toepassen (zie : H2 – BRONNEN)
• over internationale actualiteit kunnen reflecteren in het licht van het volkenrecht
-> verschil tussen internationaal publiekrecht/privaatrecht en nationaal recht :
internationaal publiekrecht internationaal privaatrecht nationaal recht
rechtssysteem dat relatie nationale wetten die privaat elke staat heeft zijn eigen
tussen soevereine staten en -rechtelijke betrekkingen met nationaal recht inzake de
hun onderlinge rechten en buitenlandse elementen verhouding tussen overheid
verplichtingen reguleert regelen omdat er dan een en burger, en tussen burgers
‘conflict of law’ optreedt onderling
-> volkenrecht = het internationaal publiek recht
• niet alleen tussen staten maar!! ook andere actoren zoals internationale
organisaties, machtige inidividuen,… verlenen rechten en verplichtingen
• grote verschil met het nationaal recht : geen trias politica
o het internationaal publiek recht is een gedecentraliseerd rechtssysteem
waarbij staten hun onderlinge afspraken regelen
o geen uitvoerende of wetgevende macht maar!! er zijn wel rechtbanken
§ rechtbanken hebben geen verplichten of gevestigde procedures
§ het is in de eerste plaats aan de rechtssubjecten zelf om wetten te
creëren, te interpreteren en te handhaven (‘’self-help’’)
• ‘’International law is a reflection of the society to which it applies.’’
o internationaal recht reflecteert de globalisatie van onze samenleving en
speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van onze huidige samenleving
o internationaal recht is vooral ontwikkeld in de periode na WO2
§ staten probeerde te zoeken naar juridische oplossingen voor
problemen van gemeenschappelijk belang
§ laatste jaren staat internationaal recht wel steeds meer onder druk
vb. VN leden minder macht, conflict Rusland en Oekraïne, Covid,…
-> het internationaal recht heeft verschillende sub-disciplines :
• Internationaal migratierecht
• Internationaal gezondheidsrecht
• Internationale mensenrechten
• Internationaal milieurecht
• Internationaal handelsrecht
• Internationaal zeerecht
• …
1
,1.2 De geschiedenis van het internationaal recht
1.2.1 Ambitie van het international recht
-> stabiliteit creëren door samenwerking :
• de Europese rechtsorde begint met de Vrede van Westfalen (1648)
o einde 30-jarige oorlog
o ontstaan van vele staten
• post WO1 : ontstaan van Volkenbond (League of Nations)
o internationale organisatie voor vrede en samenwerking
§ bestaat vandaag de dag niet meer
§ voorloper van Verenigde Naties (United Nations, UN)
o oprichting Permanent Court of International Justice (PCII)
§ bestaat vandaag de dag niet meer
§ voorloper International Court of Justice (ICJ)
• post WO2 : verdere ontwikkeling van het Internationaal Publiekrecht
o vervolging Nazi’s is belangrijke moment voor het inernationaal strafrecht
o oprichtig Verenigde Naties (VN) = behouden van vrede en veiligheid
§ steunt op enkele belangrijke principes…
* respect voor het principe van gelijke rechten
* het zelfbeschikkingsrecht van volken
* de soeverniteit van alle lidstaten
§ zie verder voor structuur en bepalingen VN
1.2.2 Soevereiniteit
-> soeverniteit = elke staat heeft hoogste gezag binnen eigen grenzen
=> er is een groot belang aan soeverniteit
-> soevereine gelijkheid :
• geen enkele staat mag macht uitoefenen over een ander staat
• bepaald in VN handvest : D2 Artikel 2(1) VN Handvest
1.2.3 Verenigde Naties (VN)
-> Vernigde Naties opgericht door Charter of the United Nations (D2) (24 juni 1945) :
• VN mag niet inmengen met zaken die essentiëel binnen jurisdictie van een staat
vallen dus staten moeten soeverein kunnen blijven (D2 Artikel 2(7) VN Handvest)
• doelen van de VN (D2 Artikel 1 VN Handvest) :
o internationale vrede en veiligheid bewaren
o vriendelijke relaties tussen staten ontwikkelen
o internationale samenwerking bevorderen
o acties naties harmoniseren om gemeenschappelijke doelen te bereiken
2
,-> de VN heeft verschillende organen (art. 7 VN handvest) :
• de Algemene Vergadering (General Assembly)
o alle staten worden hier vertegenwoordigd
o consulterende functie maar!! heeft soms ook meer impact
vb. dekolonisatie van gebieden (lees p. 7),…
• de Veiligheidsraad (Security Counsel)
o opgericht om vrede en stabiliteit te bewaren
o sinds het einde van Koude Oorlog functioneert de Veiligheidsraad goed
§ Koude Oorlog maakte het optreden van de Veiligheidsraad moeilijk
§ keerpunt : vallen van het communisme en door VN goedgekeurde
uitzetting uit Irak uit Koeweit in 1990 (D10 in handboek)
* waarschuwing Verenigde Naties aan Irak dat ze Kuwait
met rust moeten laten
* Irak probeerde aanvankelijk een conflict uit te lokken met
Israël in de hoop de andere landen met moslimbevolking
zouden reageren als Israël zou reageren
* allemaal niet gebeurd en dit is een grote overwinning
voor de VN Veiligheidsraad
* zie verder : H12 – geschillenbeslechting
• Internationaal Hof van Justitie (International Court of Justice, ICJ)
• …
1.2.4 Andere internationale organisaties
-> naast de VN zijn er ook nog verschillende andere internationale organisaties :
• wereldgezondheidsorganisatie
• organisaties die we bespreken in college economisch recht
• tegionale organisaties zoals de NATO, Raad van Europa, Afrikaanse Unie,…
-> er zijn onder deze regionale organisaties twee heel belangrijke :
• de Europese Unie
o 1951 : Verdrag van Parijs tot de oprichting van de Europese gemeenschap
voor Kolen en Staal
o 1957 : Verdrag van Rome tot de oprichting van de Europese Economische
Gemeenschap oftewel het EEG
o 1992 : Verdrag van Maastricht tot de oprichting van de EU
• Raad van Europa (1994)
=> leidt tot oprichting Europees Hof Rechten van de Mens (EHRM) in 1950
3
, 1.3 De structuur van het internationaal recht
1.3.1 Verschil tussen monisme en dualisme
MONISME DUALSIME
internationaal recht en nationaal recht internationaal en nationaal recht zijn
vormen één enkele rechtsorde twee systemen onafhankelijk van elkaar
internationaal recht rechtstreekse internationaal recht onrechtstreekse
werking en er is geen omzetting nodig werking en er is een omzetting nodig
set onderling verweven orders die geacht
worden coherent te zijn (cf. Kelsen)
1.3.2 recht van samen bestaan en recht van samenwerken
-> Lotus-arrest (1927) van het Permanent Court of International Justice (PCIJ) :
zie : handleiding De Feyter (p.9)
• samenvatting van de zaak :
o een botsing op zee tussen een Frans schip (de Lotus) en een Turks schip
waarbij verschillende Turkse bemaning sterft
o Franse boot brengt levende bemanning van Turkse boot terug naar Turkije
maar!! eenmaal daar wordt de kapitein van het Franse schip vervolgd
o Frankrijk is het hier niet mee eens en klaagt Turkije aan bij het Hof met het
argument dat Turkije het internationaal recht schendt
• beslissing :
o vraag : “Heeft Turkijë het internationaal recht overtreden?”
o beslissing : Turkije heeft het internationaal recht niet geschonden
• deze zaak is interessant om het internationaal recht en het verschil tussen recht
van samenbestaan en recht van samenwerken beter te begrijpen
o internationaal recht regelt de relaties tussen staten
“International law governs relations between independent States
§ internationaal recht is systeem dat interacties tussen soevereine
staten regelt zonder dat één staat boven een andere staat staat
§ = kern van het recht van samen bestaan
o instemming en vrijwilligheid zijn fundamenteel
“The rules of law binding upon States ... emanate from their own free will’’
“Restrictions upon independence States cannot therefore be presumed”
§ staten zijn vrij om mee te doen aan het internationaal recht
§ beperkingen moeten uitdrukkelijk en vrijwillig zijn en je kan een
staat niet zomaar binden = keen verplichting zonder instemming
§ = kern van het recht van samenwerking
4
H1 : Grondslagen en structuur van het internationaal recht
1.1 Inleiding : Wat is het internationaal recht?
-> vraag : Wat zijn de doelen van de cursus?
• basisbegrippen definiëren en situeren
• primaire bronnen hanteren en toepassen (zie : H2 – BRONNEN)
• over internationale actualiteit kunnen reflecteren in het licht van het volkenrecht
-> verschil tussen internationaal publiekrecht/privaatrecht en nationaal recht :
internationaal publiekrecht internationaal privaatrecht nationaal recht
rechtssysteem dat relatie nationale wetten die privaat elke staat heeft zijn eigen
tussen soevereine staten en -rechtelijke betrekkingen met nationaal recht inzake de
hun onderlinge rechten en buitenlandse elementen verhouding tussen overheid
verplichtingen reguleert regelen omdat er dan een en burger, en tussen burgers
‘conflict of law’ optreedt onderling
-> volkenrecht = het internationaal publiek recht
• niet alleen tussen staten maar!! ook andere actoren zoals internationale
organisaties, machtige inidividuen,… verlenen rechten en verplichtingen
• grote verschil met het nationaal recht : geen trias politica
o het internationaal publiek recht is een gedecentraliseerd rechtssysteem
waarbij staten hun onderlinge afspraken regelen
o geen uitvoerende of wetgevende macht maar!! er zijn wel rechtbanken
§ rechtbanken hebben geen verplichten of gevestigde procedures
§ het is in de eerste plaats aan de rechtssubjecten zelf om wetten te
creëren, te interpreteren en te handhaven (‘’self-help’’)
• ‘’International law is a reflection of the society to which it applies.’’
o internationaal recht reflecteert de globalisatie van onze samenleving en
speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van onze huidige samenleving
o internationaal recht is vooral ontwikkeld in de periode na WO2
§ staten probeerde te zoeken naar juridische oplossingen voor
problemen van gemeenschappelijk belang
§ laatste jaren staat internationaal recht wel steeds meer onder druk
vb. VN leden minder macht, conflict Rusland en Oekraïne, Covid,…
-> het internationaal recht heeft verschillende sub-disciplines :
• Internationaal migratierecht
• Internationaal gezondheidsrecht
• Internationale mensenrechten
• Internationaal milieurecht
• Internationaal handelsrecht
• Internationaal zeerecht
• …
1
,1.2 De geschiedenis van het internationaal recht
1.2.1 Ambitie van het international recht
-> stabiliteit creëren door samenwerking :
• de Europese rechtsorde begint met de Vrede van Westfalen (1648)
o einde 30-jarige oorlog
o ontstaan van vele staten
• post WO1 : ontstaan van Volkenbond (League of Nations)
o internationale organisatie voor vrede en samenwerking
§ bestaat vandaag de dag niet meer
§ voorloper van Verenigde Naties (United Nations, UN)
o oprichting Permanent Court of International Justice (PCII)
§ bestaat vandaag de dag niet meer
§ voorloper International Court of Justice (ICJ)
• post WO2 : verdere ontwikkeling van het Internationaal Publiekrecht
o vervolging Nazi’s is belangrijke moment voor het inernationaal strafrecht
o oprichtig Verenigde Naties (VN) = behouden van vrede en veiligheid
§ steunt op enkele belangrijke principes…
* respect voor het principe van gelijke rechten
* het zelfbeschikkingsrecht van volken
* de soeverniteit van alle lidstaten
§ zie verder voor structuur en bepalingen VN
1.2.2 Soevereiniteit
-> soeverniteit = elke staat heeft hoogste gezag binnen eigen grenzen
=> er is een groot belang aan soeverniteit
-> soevereine gelijkheid :
• geen enkele staat mag macht uitoefenen over een ander staat
• bepaald in VN handvest : D2 Artikel 2(1) VN Handvest
1.2.3 Verenigde Naties (VN)
-> Vernigde Naties opgericht door Charter of the United Nations (D2) (24 juni 1945) :
• VN mag niet inmengen met zaken die essentiëel binnen jurisdictie van een staat
vallen dus staten moeten soeverein kunnen blijven (D2 Artikel 2(7) VN Handvest)
• doelen van de VN (D2 Artikel 1 VN Handvest) :
o internationale vrede en veiligheid bewaren
o vriendelijke relaties tussen staten ontwikkelen
o internationale samenwerking bevorderen
o acties naties harmoniseren om gemeenschappelijke doelen te bereiken
2
,-> de VN heeft verschillende organen (art. 7 VN handvest) :
• de Algemene Vergadering (General Assembly)
o alle staten worden hier vertegenwoordigd
o consulterende functie maar!! heeft soms ook meer impact
vb. dekolonisatie van gebieden (lees p. 7),…
• de Veiligheidsraad (Security Counsel)
o opgericht om vrede en stabiliteit te bewaren
o sinds het einde van Koude Oorlog functioneert de Veiligheidsraad goed
§ Koude Oorlog maakte het optreden van de Veiligheidsraad moeilijk
§ keerpunt : vallen van het communisme en door VN goedgekeurde
uitzetting uit Irak uit Koeweit in 1990 (D10 in handboek)
* waarschuwing Verenigde Naties aan Irak dat ze Kuwait
met rust moeten laten
* Irak probeerde aanvankelijk een conflict uit te lokken met
Israël in de hoop de andere landen met moslimbevolking
zouden reageren als Israël zou reageren
* allemaal niet gebeurd en dit is een grote overwinning
voor de VN Veiligheidsraad
* zie verder : H12 – geschillenbeslechting
• Internationaal Hof van Justitie (International Court of Justice, ICJ)
• …
1.2.4 Andere internationale organisaties
-> naast de VN zijn er ook nog verschillende andere internationale organisaties :
• wereldgezondheidsorganisatie
• organisaties die we bespreken in college economisch recht
• tegionale organisaties zoals de NATO, Raad van Europa, Afrikaanse Unie,…
-> er zijn onder deze regionale organisaties twee heel belangrijke :
• de Europese Unie
o 1951 : Verdrag van Parijs tot de oprichting van de Europese gemeenschap
voor Kolen en Staal
o 1957 : Verdrag van Rome tot de oprichting van de Europese Economische
Gemeenschap oftewel het EEG
o 1992 : Verdrag van Maastricht tot de oprichting van de EU
• Raad van Europa (1994)
=> leidt tot oprichting Europees Hof Rechten van de Mens (EHRM) in 1950
3
, 1.3 De structuur van het internationaal recht
1.3.1 Verschil tussen monisme en dualisme
MONISME DUALSIME
internationaal recht en nationaal recht internationaal en nationaal recht zijn
vormen één enkele rechtsorde twee systemen onafhankelijk van elkaar
internationaal recht rechtstreekse internationaal recht onrechtstreekse
werking en er is geen omzetting nodig werking en er is een omzetting nodig
set onderling verweven orders die geacht
worden coherent te zijn (cf. Kelsen)
1.3.2 recht van samen bestaan en recht van samenwerken
-> Lotus-arrest (1927) van het Permanent Court of International Justice (PCIJ) :
zie : handleiding De Feyter (p.9)
• samenvatting van de zaak :
o een botsing op zee tussen een Frans schip (de Lotus) en een Turks schip
waarbij verschillende Turkse bemaning sterft
o Franse boot brengt levende bemanning van Turkse boot terug naar Turkije
maar!! eenmaal daar wordt de kapitein van het Franse schip vervolgd
o Frankrijk is het hier niet mee eens en klaagt Turkije aan bij het Hof met het
argument dat Turkije het internationaal recht schendt
• beslissing :
o vraag : “Heeft Turkijë het internationaal recht overtreden?”
o beslissing : Turkije heeft het internationaal recht niet geschonden
• deze zaak is interessant om het internationaal recht en het verschil tussen recht
van samenbestaan en recht van samenwerken beter te begrijpen
o internationaal recht regelt de relaties tussen staten
“International law governs relations between independent States
§ internationaal recht is systeem dat interacties tussen soevereine
staten regelt zonder dat één staat boven een andere staat staat
§ = kern van het recht van samen bestaan
o instemming en vrijwilligheid zijn fundamenteel
“The rules of law binding upon States ... emanate from their own free will’’
“Restrictions upon independence States cannot therefore be presumed”
§ staten zijn vrij om mee te doen aan het internationaal recht
§ beperkingen moeten uitdrukkelijk en vrijwillig zijn en je kan een
staat niet zomaar binden = keen verplichting zonder instemming
§ = kern van het recht van samenwerking
4
