Inhoudsopgave
Samenvatting Nederlands domein 6 – uitwerking kennisbasis 10voordeleraar......2
Samenvatting Nederlands domein 7 – uitwerking kennisbasis 10voordeleraar....13
Samenvatting Nederlands hoofdstuk 8 – uitwerking kennisbasis 10voordeleraar 23
Samenvatting Nederlands hoofdstuk 9 – uitwerking kennisbasis 10voordeleraar 27
Samenvatting Nederlands hoofdstuk 10 – uitwerking kennisbasis 10voordeleraar
............................................................................................................................. 29
Samenvatting uitwerking domein 8 – taalbeschouwing........................................36
1
,Samenvatting Nederlands domein 6 – uitwerking kennisbasis
10voordeleraar
6.1.1 stelstrategieën
We kunnen 2 strategieën onderscheiden: vertellend schrijven en denkend
schrijven. Vertellend schrijven is kenmerkend voor beginnende schrijvers. Nadat
de opdracht is gegeven, beginnen ze onmiddellijk te schrijven. Ze verbeteren
hoogstens de spelling en interpunctie. De structuur van de tekst wordt doorgaans
bepaald door de loop van gebeurtenissen. Denkend schrijven is kenmerkend voor
de ervaren schrijver die niet alleen schrijft om te communiceren, maar ook om
geep te krijgen op een bepaald onderwerp. De schrijver analyseert zijn schrijftaak
en vertaalt die in een of meer problemen. Hij denkt na over zijn schrijfdoel, over
hoe hij de lezer wil benaderen en over wat hij al weet van het onderwerp. Hij
deelt zijn schrijftaak op in de deeltaken plannen, formuleren en reviseren. Een
schrijver kan gebruik maken van beide strategieën. Dit hangt af van de
schrijfsituatie en schrijftaak. Van Gelderen beschrijft 5 aandachtspunten voor het
aanleren van stellen:
Oriënteren op inhoud, doel vorm en eigen kennis
Afstemmen van aanpak op doel en publiek
Bepalen of het doel bereikt wordt en de aanpak bijstellen
Evalueren van de tekst reviseren
Reflecteren op de gehanteerde aanpak
Voor ervaren schrijvers zijn dit geautomatiseerde vaardigheden. De leerkracht
moet deze vaardigheden expliciet benoemen voor beginnende schrijvers. Op die
manier laat hij zien hoe de leerling een bepaald probleem binnen het
schrijfproces kan aanpakken. Het gaat hier dus om deelstrategieën binnen het
schrijfproces.
6.1.2 bepalen doel, publiek en tekstsoort
Een tekst heeft altijd een doel, lezer en publiek. Het type tekst is afgestemd op
dat doel en publiek. Het tekstdoel, het lezerspubliek en de tekstsoort vormen
samen de communicatieve situatie waarin de schrijver zijn tekst schrijft. De
belangrijkste doelstellingen zijn:
Informeren: de lezer informatie geven over een bepaald onderwerp
Overtuigen: de lezer overhalen tot een mening
Amuseren: de lezer een bepaalde emotie laten beleven
Instrueren: de lezer aansporen tot het verrichten van een bepaalde
handeling
6.1.3 verzamelen, selecteren en ordenen van de inhoud
Om over een onderwerp te kunnen schrijven, raadpleegt de schrijver zijn
geheugen. Bovendien kan hij andere bronnen erbij pakken. Uit de bronnen
selecteert de schrijver inhouden voor zijn eigen tekst. Ten slotte moet hij de
geselecteerde inhouden ordenen: in groepjes bij elkaar zetten of in een bepaalde
volgorde zetten.
6.1.4 structureren
De meest algemene structuur voor een tekst is die van inleiding – kern – slot.
Andere structuren zijn:
Stapelstructuur: de tekst bestaat uit min of meer losse onderdelen
Verhaalstructuur: personages maken opeenvolgende gebeurtenissen mee
2
, Betoogstructuur: uitspraken worden ondersteund met argumenten
De structuur is afhankelijk van het onderwerp en de communicatieve situatie.
Voor het schrijven, zet de schrijver de structuur in een schema of bouwplan.
6.1.5 formuleren
De schrijver kiest woorden, bouwt met die woorden, hele zinnen, voegt zinnen
samen tot alinea’s en ten slotte een complete tekst. De schrijver maakt gebruik
van conventies van geschreven taal zoals de regels voor spelling en interpunctie.
6.1.6 reviseren
De schrijver leest en herziet zijn tekst of delen ervan. De revisies kunnen
betrekking hebben op de structuur, inhoud, formulering, spelling en interpunctie.
De schrijver reflecteert op zijn product. Dit kan na de schrijfactiviteit maar ook
tijdens de activiteit.
6.1.7 verzorgen
Het verzorgen van de tekst vindt doorgaans plaats aan het eind van de
schrijfactiviteit. De schrijver kiest een passende vormgeving en lay-out, voegt
illustraties toe en controleert de tekst op schrijffouten, spelfouten, etc. Op het F1-
niveau hanteert de leerling een titel. Hij kan een brief voorzien op de
gebruikelijke plaats van datering, adressering, aanhef en ondertekening. Hij
besteedt aandacht aan de opmaak van de tekst.
6.1.8 reflecteren op schrijfgedrag
Veel van schrijfactiviteiten kunnen plaatsvinden zonder dat de schrijver hier over
nadenkt. De schrijver reflecteert als hij naar zichzelf kijkt en nadenkt over zijn
eigen schrijfactiviteit. Hoe beter de schrijver reflecteert, hoe beter hij alle
onderdelen van het schrijfproces met elkaar in verband kan brengen. Het
reflecteren op schrijfgedrag kan worden ondersteund met een tekstbespreking
tijdens of na het schrijven van de tekst.
6.1.9 geschreven tekst
In taalwetenschap is tekst een algemeen begrip. Het betreft mondeling en
schriftelijk taalgebruik. Teksten zijn in er allerlei soorten en maten, en worden
uitgesproken of geschreven met verschillende doelen. Met de term geschreven
tekst benadrukken we niet alleen het schriftelijke karakter van de tekst, maar
ook dat gaat om een tekst die is geschreven. Het is het product van
schrijfactiviteiten. Dit in tegenstelling tot de leesteksten die door de lezer worden
gelezen.
6.1.10 tekstsoorten
Teksten die dezelfde bedoeling hebben, horen tot dezelfde tekstsoort. Kennis van
tekstsoorten helpt de lezer en de schrijver bij het bepalen van lees- en
schrijfstrategieën. Er zijn verschillende soorten teksten:
Verhalende teksten: verzonnen gebeurtenissen of een persoonlijke
weergave van de realiteit. Het tekstdoel is amuseren
Informatieve teksten: de werkelijkheid wordt beschreven. Ze hebben de
bedoeling de lezer informatie te geven en zijn kennis van de werkelijkheid
te verrijken.
3
, Directieve teksten: een bepaalde handeling of procedure die uitgevoerd
moeten worden, worden beschreven. Schrijvers proberen de handelingen
van de lezer te sturen door instructies.
Beschouwende teksten: er wordt niet alleen verslag van de werkelijkheid
gedaan, maar er wordt een mening gegeven over een gebeurtenis of
situatie. Schrijvers geven hun kijk op het probleem en proberen die te
onderbouwen.
Argumentatieve teksten: er wordt geprobeerd om de opvattingen van de
lezer te beïnvloeden met argumenten. Schrijvers willen de lezer overreden,
overtuigen of overhalen om in actie te komen.
Van Gelder sluit het best aan bij de theorie van de andere domeinen met zijn 4
onderdelen voor de leerlijn schrijven: beschrijven in teksten, instrueren in
teksten, argumenteren in teksten en fictie en expressie. Van Norden hanteert
voor de basisschool 8 genres waarin de bovenstaande theorie terug te vinden is:
verhalende genres (meeslepen), feitelijke genres (informeren) en evaluerende
genres (oordeel geven). op F1-niveau worden als tekstsoorten voor groep 8
genoemd zoals verslag, werkstuk, gedicht, etc.
6.1.11 tekstkenmerken
Deze spelen en rol bij het lezen, begrijpen en schrijven van een tekst en zijn
bepalend voor de moeilijkheidsgraad van de tekst:
Inhoud: als een leerling geïnteresseerd is in en al veel weet van het
onderwerp, zal hij een tekst over dit onderwerp sneller begrijpen en kan hij
vlotter een tekst hierover schrijven.
Structuur: als leerlingen hier kennis van hebben, profiteren zij hiervan
wanneer ze een tekst lezen of zelf schrijven.
Taalgebruik: een tekst met moeilijke en onbekende woorden is moeilijk te
begrijpen. Als de lezer 10% van de woorden niet begrijpt, is de tekst al
onbegrijpelijk. Complexe zinnen zorgen ervoor dat de lezer meer moeite
moet doen om de tekst te begrijpen. De schrijver moet zijn taalgebruik
aanpassen aan zijn publiek.
Bedoeling: voor de lezer en de schrijver is het belangrijk om te weten wat
de bedoeling van de tekst is.
6.1.12 tekstdoelen
De belangrijkste zijn:
Informeren: de lezer informatie geven over een bepaald onderwerp
Overtuigen: de lezer overhalen tot een mening
Amuseren: de lezer een bepaalde emotie laten beleven
Instrueren: de lezer aansporen tot het verrichten van een bepaalde
handeling
6.1.13 relaties in teksten
Een mondelinge of schriftelijke tekst bestaat uit een verzameling
samenhangende woorden en zinnen. Die samenhang bestaat uit cognitieve
relaties die worden uitgedrukt door bv. voegwoorden en signaalwoorden. De
relaties kunnen complex zijn. Voorbeelden van relaties:
Vraag-antwoordstructuren
Chronologische volgorde
Voorbeelden
4
Samenvatting Nederlands domein 6 – uitwerking kennisbasis 10voordeleraar......2
Samenvatting Nederlands domein 7 – uitwerking kennisbasis 10voordeleraar....13
Samenvatting Nederlands hoofdstuk 8 – uitwerking kennisbasis 10voordeleraar 23
Samenvatting Nederlands hoofdstuk 9 – uitwerking kennisbasis 10voordeleraar 27
Samenvatting Nederlands hoofdstuk 10 – uitwerking kennisbasis 10voordeleraar
............................................................................................................................. 29
Samenvatting uitwerking domein 8 – taalbeschouwing........................................36
1
,Samenvatting Nederlands domein 6 – uitwerking kennisbasis
10voordeleraar
6.1.1 stelstrategieën
We kunnen 2 strategieën onderscheiden: vertellend schrijven en denkend
schrijven. Vertellend schrijven is kenmerkend voor beginnende schrijvers. Nadat
de opdracht is gegeven, beginnen ze onmiddellijk te schrijven. Ze verbeteren
hoogstens de spelling en interpunctie. De structuur van de tekst wordt doorgaans
bepaald door de loop van gebeurtenissen. Denkend schrijven is kenmerkend voor
de ervaren schrijver die niet alleen schrijft om te communiceren, maar ook om
geep te krijgen op een bepaald onderwerp. De schrijver analyseert zijn schrijftaak
en vertaalt die in een of meer problemen. Hij denkt na over zijn schrijfdoel, over
hoe hij de lezer wil benaderen en over wat hij al weet van het onderwerp. Hij
deelt zijn schrijftaak op in de deeltaken plannen, formuleren en reviseren. Een
schrijver kan gebruik maken van beide strategieën. Dit hangt af van de
schrijfsituatie en schrijftaak. Van Gelderen beschrijft 5 aandachtspunten voor het
aanleren van stellen:
Oriënteren op inhoud, doel vorm en eigen kennis
Afstemmen van aanpak op doel en publiek
Bepalen of het doel bereikt wordt en de aanpak bijstellen
Evalueren van de tekst reviseren
Reflecteren op de gehanteerde aanpak
Voor ervaren schrijvers zijn dit geautomatiseerde vaardigheden. De leerkracht
moet deze vaardigheden expliciet benoemen voor beginnende schrijvers. Op die
manier laat hij zien hoe de leerling een bepaald probleem binnen het
schrijfproces kan aanpakken. Het gaat hier dus om deelstrategieën binnen het
schrijfproces.
6.1.2 bepalen doel, publiek en tekstsoort
Een tekst heeft altijd een doel, lezer en publiek. Het type tekst is afgestemd op
dat doel en publiek. Het tekstdoel, het lezerspubliek en de tekstsoort vormen
samen de communicatieve situatie waarin de schrijver zijn tekst schrijft. De
belangrijkste doelstellingen zijn:
Informeren: de lezer informatie geven over een bepaald onderwerp
Overtuigen: de lezer overhalen tot een mening
Amuseren: de lezer een bepaalde emotie laten beleven
Instrueren: de lezer aansporen tot het verrichten van een bepaalde
handeling
6.1.3 verzamelen, selecteren en ordenen van de inhoud
Om over een onderwerp te kunnen schrijven, raadpleegt de schrijver zijn
geheugen. Bovendien kan hij andere bronnen erbij pakken. Uit de bronnen
selecteert de schrijver inhouden voor zijn eigen tekst. Ten slotte moet hij de
geselecteerde inhouden ordenen: in groepjes bij elkaar zetten of in een bepaalde
volgorde zetten.
6.1.4 structureren
De meest algemene structuur voor een tekst is die van inleiding – kern – slot.
Andere structuren zijn:
Stapelstructuur: de tekst bestaat uit min of meer losse onderdelen
Verhaalstructuur: personages maken opeenvolgende gebeurtenissen mee
2
, Betoogstructuur: uitspraken worden ondersteund met argumenten
De structuur is afhankelijk van het onderwerp en de communicatieve situatie.
Voor het schrijven, zet de schrijver de structuur in een schema of bouwplan.
6.1.5 formuleren
De schrijver kiest woorden, bouwt met die woorden, hele zinnen, voegt zinnen
samen tot alinea’s en ten slotte een complete tekst. De schrijver maakt gebruik
van conventies van geschreven taal zoals de regels voor spelling en interpunctie.
6.1.6 reviseren
De schrijver leest en herziet zijn tekst of delen ervan. De revisies kunnen
betrekking hebben op de structuur, inhoud, formulering, spelling en interpunctie.
De schrijver reflecteert op zijn product. Dit kan na de schrijfactiviteit maar ook
tijdens de activiteit.
6.1.7 verzorgen
Het verzorgen van de tekst vindt doorgaans plaats aan het eind van de
schrijfactiviteit. De schrijver kiest een passende vormgeving en lay-out, voegt
illustraties toe en controleert de tekst op schrijffouten, spelfouten, etc. Op het F1-
niveau hanteert de leerling een titel. Hij kan een brief voorzien op de
gebruikelijke plaats van datering, adressering, aanhef en ondertekening. Hij
besteedt aandacht aan de opmaak van de tekst.
6.1.8 reflecteren op schrijfgedrag
Veel van schrijfactiviteiten kunnen plaatsvinden zonder dat de schrijver hier over
nadenkt. De schrijver reflecteert als hij naar zichzelf kijkt en nadenkt over zijn
eigen schrijfactiviteit. Hoe beter de schrijver reflecteert, hoe beter hij alle
onderdelen van het schrijfproces met elkaar in verband kan brengen. Het
reflecteren op schrijfgedrag kan worden ondersteund met een tekstbespreking
tijdens of na het schrijven van de tekst.
6.1.9 geschreven tekst
In taalwetenschap is tekst een algemeen begrip. Het betreft mondeling en
schriftelijk taalgebruik. Teksten zijn in er allerlei soorten en maten, en worden
uitgesproken of geschreven met verschillende doelen. Met de term geschreven
tekst benadrukken we niet alleen het schriftelijke karakter van de tekst, maar
ook dat gaat om een tekst die is geschreven. Het is het product van
schrijfactiviteiten. Dit in tegenstelling tot de leesteksten die door de lezer worden
gelezen.
6.1.10 tekstsoorten
Teksten die dezelfde bedoeling hebben, horen tot dezelfde tekstsoort. Kennis van
tekstsoorten helpt de lezer en de schrijver bij het bepalen van lees- en
schrijfstrategieën. Er zijn verschillende soorten teksten:
Verhalende teksten: verzonnen gebeurtenissen of een persoonlijke
weergave van de realiteit. Het tekstdoel is amuseren
Informatieve teksten: de werkelijkheid wordt beschreven. Ze hebben de
bedoeling de lezer informatie te geven en zijn kennis van de werkelijkheid
te verrijken.
3
, Directieve teksten: een bepaalde handeling of procedure die uitgevoerd
moeten worden, worden beschreven. Schrijvers proberen de handelingen
van de lezer te sturen door instructies.
Beschouwende teksten: er wordt niet alleen verslag van de werkelijkheid
gedaan, maar er wordt een mening gegeven over een gebeurtenis of
situatie. Schrijvers geven hun kijk op het probleem en proberen die te
onderbouwen.
Argumentatieve teksten: er wordt geprobeerd om de opvattingen van de
lezer te beïnvloeden met argumenten. Schrijvers willen de lezer overreden,
overtuigen of overhalen om in actie te komen.
Van Gelder sluit het best aan bij de theorie van de andere domeinen met zijn 4
onderdelen voor de leerlijn schrijven: beschrijven in teksten, instrueren in
teksten, argumenteren in teksten en fictie en expressie. Van Norden hanteert
voor de basisschool 8 genres waarin de bovenstaande theorie terug te vinden is:
verhalende genres (meeslepen), feitelijke genres (informeren) en evaluerende
genres (oordeel geven). op F1-niveau worden als tekstsoorten voor groep 8
genoemd zoals verslag, werkstuk, gedicht, etc.
6.1.11 tekstkenmerken
Deze spelen en rol bij het lezen, begrijpen en schrijven van een tekst en zijn
bepalend voor de moeilijkheidsgraad van de tekst:
Inhoud: als een leerling geïnteresseerd is in en al veel weet van het
onderwerp, zal hij een tekst over dit onderwerp sneller begrijpen en kan hij
vlotter een tekst hierover schrijven.
Structuur: als leerlingen hier kennis van hebben, profiteren zij hiervan
wanneer ze een tekst lezen of zelf schrijven.
Taalgebruik: een tekst met moeilijke en onbekende woorden is moeilijk te
begrijpen. Als de lezer 10% van de woorden niet begrijpt, is de tekst al
onbegrijpelijk. Complexe zinnen zorgen ervoor dat de lezer meer moeite
moet doen om de tekst te begrijpen. De schrijver moet zijn taalgebruik
aanpassen aan zijn publiek.
Bedoeling: voor de lezer en de schrijver is het belangrijk om te weten wat
de bedoeling van de tekst is.
6.1.12 tekstdoelen
De belangrijkste zijn:
Informeren: de lezer informatie geven over een bepaald onderwerp
Overtuigen: de lezer overhalen tot een mening
Amuseren: de lezer een bepaalde emotie laten beleven
Instrueren: de lezer aansporen tot het verrichten van een bepaalde
handeling
6.1.13 relaties in teksten
Een mondelinge of schriftelijke tekst bestaat uit een verzameling
samenhangende woorden en zinnen. Die samenhang bestaat uit cognitieve
relaties die worden uitgedrukt door bv. voegwoorden en signaalwoorden. De
relaties kunnen complex zijn. Voorbeelden van relaties:
Vraag-antwoordstructuren
Chronologische volgorde
Voorbeelden
4
