College 1 – Inleiding
GEEN COLLEGE AANTEKENINGEN, INLEIDEND ALGEMEEN COLLEGE!
LITERATUUR: artikel Ruijssenaars (leerproblemen en leerstoornissen)
Dyslexie en dyscalculie beperkingen in dagelijks leven nadelige
positie op de arbeidsmarkt (beperking wordt een handicap).
Deze uiten zich vanaf de schoolleeftijd. Bij vroege signalering extra
uitleg/herhaling. Geen effect? Dan aanpassing en differentiatie
(gestructureerde begeleiding).
probleem hardnekkig als dit laatste ook geen/gering effect geeft.
Continuüm van graduele ernst: leerprobleem <-> leerstoornis. Deze
laatste is blijvend door het niet kunnen automatiseren van basale
vaardigheden.
2-5% van bevolking heeft dyslexie, dyscalculie en in ¾ geval beide.
- Dyslexie: wanneer automatisering van woordidentificatie en/of
schriftbeeldvorming zich niet, dan wel zeer onvolledig of moeizaam
ontwikkelt.
technisch lezen en foutloos spellen, niet automatiseren, blijvend,
10% zwakst scorende leerlingen op genormeerde toetsen.
- Dyscalculie: hardnekkige problemen met leren en vlot/accuraat
oproepen/toepassen van reken-/wiskundekennis. Dit voert zich door
in het niet kunnen uitvoeren van rekenprocedures.
ook blijvend ondanks extra hulp
! bij een IQ <70 geen sprake van leerstoornis (dyslexie en dyscalculie
moeten een eigen individugebonden oorzaak hebben).
Vaak dus comorbide met elkaar en andere stoornissen (zoals ADHD). Dit
komt door het niet goed kunnen oproepen uit het geheugen (of het nou
reken- of leesfeiten zijn).
Vanaf +/- 6e jaar worden deze dus zichtbaar. Er is een veronderstelde
neurobiologische component: niet kunnen onderscheiden van kleine
hoeveelheden (dyscalc.) en niet kunnen discrimineren tussen minimale
klankverschillen (dyslex.).
vroegherkenning voor dyslexie mogelijk vanaf 4 jaar.
Enkele risico- en protectieve factoren:
- Meer dyslexie bij jongens dan meisjes, 50% erfelijk, 50% omgeving.
- Ontwikkelingsvertraging in linkerhemisfeerfuncties bij beide
(oproepen van feiten uit langetermijngeheugen).
1
, - Laag sociaal-emotioneel welbevinden kan in combinatie zorgen voor
gedragsproblemen. Tegenhangers zijn succeservaringen, positieve
feedback en een positief leerklimaat.
Wanneer leerkrachten/ouders de psychologische basisbehoeften
(autonomie, sociale ondersteuning en competentiebeleving) vervullen
hoger sociaal-emotioneel welbevinden protectief tegen
gedragsproblemen.
Pennington onderscheidt hier 4 niveaus: etiologie, hersenen,
neuropsychologie, gedrag.
eerste 2 leiden tot waarneembaar gedrag (4), waartussen 3 medieert.
Informatieverwerkingsprocessen zijn zwakker bij kinderen met
leerstoornissen:
- Werkgeheugen: automatische retrieval moeizaam (compenseren
met metacognitieve strategieën)
- Bij dyslexie moeite met fonologische deelprocessen (vlot wisselen
tussen modaliteiten en nauwkeurig omgaan temporele informatie)
- Bij dyscalculie moeite met waarnemen verschillen tussen visueel
gepresenteerde objecten en omgaan met abmiguïteit
(dubbelzinnigheid).
2
,Leertaken worden hierdoor moeilijk frustratie, onderprestatie en
negatief beeld van eigen competentie. Persoonlijke overtuigingen hebben
hier invloed op.
VB: leerling heeft veel negatieve ervaringen met leren, vertoont
vermijdingsgedrag m.b.t. leertaken, houdt dit zelfbeeld in stand
(selffulfilling prophecy).
Kijken vanuit een transactioneel ontwikkelingsmodel naar leerproblemen
heeft voordelen:
- Onderscheid tussen observeerbare prestaties, psych processen,
hersenen en etiologie.
- Genuanceerd beeld over oorzaak en verklaring (oproepende,
instandhouden en versterkende condities)
- Geen veronderstelde 1 op 1 relatie tussen oorzaak en gevolg
- Maakt duidelijk dat omgevingsinvloeden van elkaar verschillen
- Effectieve behandeling in gedrag ook van invloed op
hersenfunctioneren en andere niveaus
- Multidisciplinair van aard
In protocollen staan richtlijnen voor diagnostiek en behandeling, maar
professional maakt inhoudelijke beslissingen. onderkennende,
verklarende en indicerende diagnose (toetsend behandelen)
Voor dyslexie werkt training van fonologische vaardigheden, frequente
oefening van lezen en systematische oefening spellingsregels
Voor dyscalculie werkt directe, expliciete instructie en het verbaliseren van
geleerde informatie.
Peer tutoring werkt juist niet, alleen als de leerling ouder is.
Computerinterventies zijn wel motiverend.
3
, College 2 – Beginnend rekenen en dyscalculie
COLLEGE 2: rekenen deel 1
Veel mensen zijn laaggecijferd (te weinig kennis en vaardigheden van
kwantitatieve informatie, ook rekenen).
Framework van wiskundige geletterdheid:
Dit moet je allemaal kunnen om in het
dagelijks leven te kunnen functioneren met
getallen (nieuws, bustijden, etc.).
Rekenen is een proces waarin we de tast-
bare wereld om ons heen bewerken door deze
te ordenen of herordenen. Bewerking is uit te
drukken in hoeveelheden of symbolen, gebaseerd op logische regels en
wetmatigheden.
Triple code model herhaling:
In NL is rekenen basisschool en wiskunde
middelbare school. Rest wereld heeft
arithmatics als basissommen en
mathematics als wiskunde.
In onderzoek bij kinderen gebruiken we (non)symbolische
vergelijkingstaken. Effecten:
- Size effect: grotere getallen zijn moeilijker te onderscheiden voor
kinderen
- Ratio effect: hoe groter het verschil, hoe makkelijker
onderscheiden
+ visuele aspecten zijn belangrijk (grootte, omtrek, contrast)
Getalbegrip meten we bijv. met mapping op getallenlijnen. Dit correleert
sterk met rekenvaardigheden en is een goede voorspeller.
Ontwikkeling symbolische/non-symbolische vaardigheden:
4
GEEN COLLEGE AANTEKENINGEN, INLEIDEND ALGEMEEN COLLEGE!
LITERATUUR: artikel Ruijssenaars (leerproblemen en leerstoornissen)
Dyslexie en dyscalculie beperkingen in dagelijks leven nadelige
positie op de arbeidsmarkt (beperking wordt een handicap).
Deze uiten zich vanaf de schoolleeftijd. Bij vroege signalering extra
uitleg/herhaling. Geen effect? Dan aanpassing en differentiatie
(gestructureerde begeleiding).
probleem hardnekkig als dit laatste ook geen/gering effect geeft.
Continuüm van graduele ernst: leerprobleem <-> leerstoornis. Deze
laatste is blijvend door het niet kunnen automatiseren van basale
vaardigheden.
2-5% van bevolking heeft dyslexie, dyscalculie en in ¾ geval beide.
- Dyslexie: wanneer automatisering van woordidentificatie en/of
schriftbeeldvorming zich niet, dan wel zeer onvolledig of moeizaam
ontwikkelt.
technisch lezen en foutloos spellen, niet automatiseren, blijvend,
10% zwakst scorende leerlingen op genormeerde toetsen.
- Dyscalculie: hardnekkige problemen met leren en vlot/accuraat
oproepen/toepassen van reken-/wiskundekennis. Dit voert zich door
in het niet kunnen uitvoeren van rekenprocedures.
ook blijvend ondanks extra hulp
! bij een IQ <70 geen sprake van leerstoornis (dyslexie en dyscalculie
moeten een eigen individugebonden oorzaak hebben).
Vaak dus comorbide met elkaar en andere stoornissen (zoals ADHD). Dit
komt door het niet goed kunnen oproepen uit het geheugen (of het nou
reken- of leesfeiten zijn).
Vanaf +/- 6e jaar worden deze dus zichtbaar. Er is een veronderstelde
neurobiologische component: niet kunnen onderscheiden van kleine
hoeveelheden (dyscalc.) en niet kunnen discrimineren tussen minimale
klankverschillen (dyslex.).
vroegherkenning voor dyslexie mogelijk vanaf 4 jaar.
Enkele risico- en protectieve factoren:
- Meer dyslexie bij jongens dan meisjes, 50% erfelijk, 50% omgeving.
- Ontwikkelingsvertraging in linkerhemisfeerfuncties bij beide
(oproepen van feiten uit langetermijngeheugen).
1
, - Laag sociaal-emotioneel welbevinden kan in combinatie zorgen voor
gedragsproblemen. Tegenhangers zijn succeservaringen, positieve
feedback en een positief leerklimaat.
Wanneer leerkrachten/ouders de psychologische basisbehoeften
(autonomie, sociale ondersteuning en competentiebeleving) vervullen
hoger sociaal-emotioneel welbevinden protectief tegen
gedragsproblemen.
Pennington onderscheidt hier 4 niveaus: etiologie, hersenen,
neuropsychologie, gedrag.
eerste 2 leiden tot waarneembaar gedrag (4), waartussen 3 medieert.
Informatieverwerkingsprocessen zijn zwakker bij kinderen met
leerstoornissen:
- Werkgeheugen: automatische retrieval moeizaam (compenseren
met metacognitieve strategieën)
- Bij dyslexie moeite met fonologische deelprocessen (vlot wisselen
tussen modaliteiten en nauwkeurig omgaan temporele informatie)
- Bij dyscalculie moeite met waarnemen verschillen tussen visueel
gepresenteerde objecten en omgaan met abmiguïteit
(dubbelzinnigheid).
2
,Leertaken worden hierdoor moeilijk frustratie, onderprestatie en
negatief beeld van eigen competentie. Persoonlijke overtuigingen hebben
hier invloed op.
VB: leerling heeft veel negatieve ervaringen met leren, vertoont
vermijdingsgedrag m.b.t. leertaken, houdt dit zelfbeeld in stand
(selffulfilling prophecy).
Kijken vanuit een transactioneel ontwikkelingsmodel naar leerproblemen
heeft voordelen:
- Onderscheid tussen observeerbare prestaties, psych processen,
hersenen en etiologie.
- Genuanceerd beeld over oorzaak en verklaring (oproepende,
instandhouden en versterkende condities)
- Geen veronderstelde 1 op 1 relatie tussen oorzaak en gevolg
- Maakt duidelijk dat omgevingsinvloeden van elkaar verschillen
- Effectieve behandeling in gedrag ook van invloed op
hersenfunctioneren en andere niveaus
- Multidisciplinair van aard
In protocollen staan richtlijnen voor diagnostiek en behandeling, maar
professional maakt inhoudelijke beslissingen. onderkennende,
verklarende en indicerende diagnose (toetsend behandelen)
Voor dyslexie werkt training van fonologische vaardigheden, frequente
oefening van lezen en systematische oefening spellingsregels
Voor dyscalculie werkt directe, expliciete instructie en het verbaliseren van
geleerde informatie.
Peer tutoring werkt juist niet, alleen als de leerling ouder is.
Computerinterventies zijn wel motiverend.
3
, College 2 – Beginnend rekenen en dyscalculie
COLLEGE 2: rekenen deel 1
Veel mensen zijn laaggecijferd (te weinig kennis en vaardigheden van
kwantitatieve informatie, ook rekenen).
Framework van wiskundige geletterdheid:
Dit moet je allemaal kunnen om in het
dagelijks leven te kunnen functioneren met
getallen (nieuws, bustijden, etc.).
Rekenen is een proces waarin we de tast-
bare wereld om ons heen bewerken door deze
te ordenen of herordenen. Bewerking is uit te
drukken in hoeveelheden of symbolen, gebaseerd op logische regels en
wetmatigheden.
Triple code model herhaling:
In NL is rekenen basisschool en wiskunde
middelbare school. Rest wereld heeft
arithmatics als basissommen en
mathematics als wiskunde.
In onderzoek bij kinderen gebruiken we (non)symbolische
vergelijkingstaken. Effecten:
- Size effect: grotere getallen zijn moeilijker te onderscheiden voor
kinderen
- Ratio effect: hoe groter het verschil, hoe makkelijker
onderscheiden
+ visuele aspecten zijn belangrijk (grootte, omtrek, contrast)
Getalbegrip meten we bijv. met mapping op getallenlijnen. Dit correleert
sterk met rekenvaardigheden en is een goede voorspeller.
Ontwikkeling symbolische/non-symbolische vaardigheden:
4
