Laat maar zien
Didactiek voor beeldend onderwijs
Hoofdstuk 3 Beeldend onderwijs
3.1 Beeldend onderwijs: daar gaat het om!
Voor een didactiek voor beeldend onderwijs gebruiken we het cirkelmodel om te komen tot een
basisplan voor beeldende activiteiten.
Beelden maken en beschouwen
Onderwijs heeft als doel kinderen te begeleiden in hun ontwikkeling en ontplooiing als persoon.
Bij beeldend onderwijs zijn kinderen bezig met beelden en hun betekenis.
Maken van beelden
Maken betekent dat je iets doet met je handen
In het cirkelmodel is het met name terug te vinden in de procescomponenten werkwijze en
onderzoek.
Het ambachtelijke aspect van maken valt onder werkwijze.
Bij onderzoek staan het zoeken, durven en uitproberen van ‘maken’ centraal.
Beschouwen van beelden
Beschouwing of receptie van beelden is een essentieel aspect van beeldend onderwijs.
Door beschouwing wordt de visuele informatie toegankelijk die je nodig hebt bij het
vormgevingsproces.
Beschouwen betekent ook afstand nemen.
Reflecteren op beelden en het beeldend proces
Reflecteren is een populair begrip in ons hedendaags onderwijs.
Het maakt een wezenlijk deel uit van elk vormgevingsproces en het geeft een leerling in toenemende
mate controle over zijn beeldende vermogen en het bevordert de ontwikkeling van zijn beeldende
mogelijkheden, maar vooral ook van zijn identiteit.
3.2 Beeldend onderwijs en de kerndoelen
Basisscholen in Nederland zijn in hoge mate vrij een eigen programma te kiezen.
In de aanhef van de kerndoelen, staat dat basisonderwijs moet voorzien in de brede vorming van
kinderen:
´basisonderwijs bevordert brede vorming van kinderen. Het onderwijs richt zich op de
emotionele en verstandelijke ontwikkeling, op de ontwikkeling van de creativiteit en het
verwerven van sociale, culturele en lichamelijke vaardigheden.’
Als leerkracht wordt van jou gevraagd onderwijs te geven dat kinderen boeit en uitdaagt, dat hun
waarnemingsvermogen en creativiteit stimuleert en hun motorische vaardigheid vergroot.
Beeldende activiteiten en de brede ontwikkeling
Doorgaans worden er vijf ontwikkelingsgebieden genoemd:
Sociaal-emotionele ontwikkeling
Zintuigelijke en cognitieve ontwikkeling
Motorische ontwikkeling
Ontwikkeling van de creativiteit
,Beeldend onderwijs en het leergebied kunstzinnige oriëntatie
Beeldend onderwijs maakt binnen de kerndoelen Primair Onderwijs onder meer deel uit van
kunstzinnige oriëntatie.
Doelen voor kunstzinnige oriëntatie in drie kerndoelen samengevat:
Kerndoel 54: het gaat er om dat kinderen leren dat ze met beelden kunnen communiceren
en dat ze hun gevoelens en ervaringen kunnen uitdrukken in beeldend werk.
Kerndoel 55: kinderen leren beeldende producten zien, beschrijven en begrijpen.
Kerndoel 56: er is ruimte om vanuit beeldend onderwijs de aandacht te richten op beeldende
objecten en kunst als aspect van cultureel erfgoed.
3.3 Het basisplan
Als vertrekpunt voor de didactiek van beeldend onderwijs gebruiken we het cirkelmodel.
Het cirkelmodel kun je zien als blauwdruk voor elke beeldende activiteit met kinderen.
aan de hand van de product- en
procescomponenten uit het cirkelmodel overweeg
je als leerkracht op welke wijze je de kinderen
optimaal in een eigen vormgevingsproces kunt
betrekken:
Betekenis: biedt een onderwerp voldoende
aanknopingsmogelijkheden om kinderen
vanuit hun eigen beleving een invulling te
laten zoeken en betekenis te geven?
Vorm: welke mogelijkheden zijn er om
kinderen de vorm van het werkstuk te laten
variëren, met welke beeldaspecten?
Materie: welk materiaal en gereedschap
bieden aantrekkelijke mogelijkheden voor
vormvariaties?
Beschouwing: welk beeldmateriaal kies je om kinderen de juiste visuele informatie te bieden
en te prikkelen, te laten waarnemen, inbeelden, fantaseren, associëren, ordenen en
selecteren?
Onderzoek: hoe stimuleer je kinderen tot creatief onderzoek?
Werkwijze: welke instructies over het gebruik van materiaal en gereedschap hebben de
kinderen nodig?
Reflectie: welke zijn de juiste reflectievragen om kinderen te helpen zoeken naar hun eigen
mogelijkheden en te helpen bij het maken van keuzes om te komen tot een eigen
samenhang tussen betekenis, vorm en materie?
3.4 procesgerichte didactiek
Beeldende vormgeven is een open activiteit. Van kinderen wordt verwacht dat zij hun
vormgevingsproces zelf sturen en hun beeld / idee op eigen, authentieke wijze vorm te geven.
Een ‘procesgerichte didactiek’ richt zich vooral op de kwaliteit van het scheppende proces. Men gaat
ervan uit dat een kind zich beeldend authentiek ontwikkeld door het goed doorlopen van het
creatieve vormgevingsproces.
Centraal staat de kwaliteit van de didactische handelingen waarmee hij dat proces bij de leerlingen
optimaliseert.
, Een geslaagd product is voor het kind uiterst belangrijk.
Het beeldende werkproces als ontdekkingstocht
De leerkracht heeft een basisplan, maar of en hoe het werkt moet blijken.
Beeldend vormgeven is een creatieve activiteit.
Nadat de kinderen zijn voorzien van materiaal en gereedschap zijn zij aan zet. Als leerkracht zoem je
wederom in op het proces. Je begeleidt ze door samen te kijken naar mogelijkheden.
De kinderen bepalen tijdens het werk de eigen route, die gaandeweg zichtbaar wordt in hun
werkstuk.
Lesfasen
Oriëntatie
Uitvoering
Nabeschouwing
4.1 stappen bij de lesvoorbereiding
Als je zelf een beeldende activiteit gaat geven, is het kiezen van een passende les een eerste
aandachtspunt. Je maakt de keuze uit het oogpunt van de groep kinderen op de basisschool.
4.2 de beginsituatie en de lesactiviteit
De eerste stap in de voorbereiding van een beeldende lesactiviteit is natuurlijk een antwoord geven
op de vraag wat je met de kinderen gaat doen.
Als beginnende leerkracht is het verstandig om gebruik te maken van bestaand lesmateriaal.
Beginsituatie: aansluiten bij de ontwikkeling, belangstelling, kennis, vaardigheden en ervaring
Beeldende activiteiten beginnen nooit ‘blanco’.
Alleen tijdens de eerste les van het jaar ben je als leerkracht beperkt op de hoogte van de
voorgeschiedenis van de kinderen.
Om de beginsituatie voor een vormgevingsproces in kaart te brengen, kun je de gekozen lesactiviteit
plaatsen in het cirkelmodel en voor elk van de componenten de beginsituatie nalopen:
Betekenis
Vorm
Materiaal
Beschouwing
Werkwijze
Onderzoek
Reflecteren
Als je die factoren in kaart brengt, kun je voortbouwen op eerder opgedane kennis, vaardigheden en
ervaringen of leren die in andere situaties toe te passen.
Interessant, uitdagend en inspirerende activiteit
Doorgaans blijkt pas achteraf of de activiteit de kinderen aansprak. Als leerkracht moet je daarop
kunnen anticiperen.
Als je in de praktijk openstaat voor de beleving van kinderen, bouw je al snel de nodige ervaring op.
Didactiek voor beeldend onderwijs
Hoofdstuk 3 Beeldend onderwijs
3.1 Beeldend onderwijs: daar gaat het om!
Voor een didactiek voor beeldend onderwijs gebruiken we het cirkelmodel om te komen tot een
basisplan voor beeldende activiteiten.
Beelden maken en beschouwen
Onderwijs heeft als doel kinderen te begeleiden in hun ontwikkeling en ontplooiing als persoon.
Bij beeldend onderwijs zijn kinderen bezig met beelden en hun betekenis.
Maken van beelden
Maken betekent dat je iets doet met je handen
In het cirkelmodel is het met name terug te vinden in de procescomponenten werkwijze en
onderzoek.
Het ambachtelijke aspect van maken valt onder werkwijze.
Bij onderzoek staan het zoeken, durven en uitproberen van ‘maken’ centraal.
Beschouwen van beelden
Beschouwing of receptie van beelden is een essentieel aspect van beeldend onderwijs.
Door beschouwing wordt de visuele informatie toegankelijk die je nodig hebt bij het
vormgevingsproces.
Beschouwen betekent ook afstand nemen.
Reflecteren op beelden en het beeldend proces
Reflecteren is een populair begrip in ons hedendaags onderwijs.
Het maakt een wezenlijk deel uit van elk vormgevingsproces en het geeft een leerling in toenemende
mate controle over zijn beeldende vermogen en het bevordert de ontwikkeling van zijn beeldende
mogelijkheden, maar vooral ook van zijn identiteit.
3.2 Beeldend onderwijs en de kerndoelen
Basisscholen in Nederland zijn in hoge mate vrij een eigen programma te kiezen.
In de aanhef van de kerndoelen, staat dat basisonderwijs moet voorzien in de brede vorming van
kinderen:
´basisonderwijs bevordert brede vorming van kinderen. Het onderwijs richt zich op de
emotionele en verstandelijke ontwikkeling, op de ontwikkeling van de creativiteit en het
verwerven van sociale, culturele en lichamelijke vaardigheden.’
Als leerkracht wordt van jou gevraagd onderwijs te geven dat kinderen boeit en uitdaagt, dat hun
waarnemingsvermogen en creativiteit stimuleert en hun motorische vaardigheid vergroot.
Beeldende activiteiten en de brede ontwikkeling
Doorgaans worden er vijf ontwikkelingsgebieden genoemd:
Sociaal-emotionele ontwikkeling
Zintuigelijke en cognitieve ontwikkeling
Motorische ontwikkeling
Ontwikkeling van de creativiteit
,Beeldend onderwijs en het leergebied kunstzinnige oriëntatie
Beeldend onderwijs maakt binnen de kerndoelen Primair Onderwijs onder meer deel uit van
kunstzinnige oriëntatie.
Doelen voor kunstzinnige oriëntatie in drie kerndoelen samengevat:
Kerndoel 54: het gaat er om dat kinderen leren dat ze met beelden kunnen communiceren
en dat ze hun gevoelens en ervaringen kunnen uitdrukken in beeldend werk.
Kerndoel 55: kinderen leren beeldende producten zien, beschrijven en begrijpen.
Kerndoel 56: er is ruimte om vanuit beeldend onderwijs de aandacht te richten op beeldende
objecten en kunst als aspect van cultureel erfgoed.
3.3 Het basisplan
Als vertrekpunt voor de didactiek van beeldend onderwijs gebruiken we het cirkelmodel.
Het cirkelmodel kun je zien als blauwdruk voor elke beeldende activiteit met kinderen.
aan de hand van de product- en
procescomponenten uit het cirkelmodel overweeg
je als leerkracht op welke wijze je de kinderen
optimaal in een eigen vormgevingsproces kunt
betrekken:
Betekenis: biedt een onderwerp voldoende
aanknopingsmogelijkheden om kinderen
vanuit hun eigen beleving een invulling te
laten zoeken en betekenis te geven?
Vorm: welke mogelijkheden zijn er om
kinderen de vorm van het werkstuk te laten
variëren, met welke beeldaspecten?
Materie: welk materiaal en gereedschap
bieden aantrekkelijke mogelijkheden voor
vormvariaties?
Beschouwing: welk beeldmateriaal kies je om kinderen de juiste visuele informatie te bieden
en te prikkelen, te laten waarnemen, inbeelden, fantaseren, associëren, ordenen en
selecteren?
Onderzoek: hoe stimuleer je kinderen tot creatief onderzoek?
Werkwijze: welke instructies over het gebruik van materiaal en gereedschap hebben de
kinderen nodig?
Reflectie: welke zijn de juiste reflectievragen om kinderen te helpen zoeken naar hun eigen
mogelijkheden en te helpen bij het maken van keuzes om te komen tot een eigen
samenhang tussen betekenis, vorm en materie?
3.4 procesgerichte didactiek
Beeldende vormgeven is een open activiteit. Van kinderen wordt verwacht dat zij hun
vormgevingsproces zelf sturen en hun beeld / idee op eigen, authentieke wijze vorm te geven.
Een ‘procesgerichte didactiek’ richt zich vooral op de kwaliteit van het scheppende proces. Men gaat
ervan uit dat een kind zich beeldend authentiek ontwikkeld door het goed doorlopen van het
creatieve vormgevingsproces.
Centraal staat de kwaliteit van de didactische handelingen waarmee hij dat proces bij de leerlingen
optimaliseert.
, Een geslaagd product is voor het kind uiterst belangrijk.
Het beeldende werkproces als ontdekkingstocht
De leerkracht heeft een basisplan, maar of en hoe het werkt moet blijken.
Beeldend vormgeven is een creatieve activiteit.
Nadat de kinderen zijn voorzien van materiaal en gereedschap zijn zij aan zet. Als leerkracht zoem je
wederom in op het proces. Je begeleidt ze door samen te kijken naar mogelijkheden.
De kinderen bepalen tijdens het werk de eigen route, die gaandeweg zichtbaar wordt in hun
werkstuk.
Lesfasen
Oriëntatie
Uitvoering
Nabeschouwing
4.1 stappen bij de lesvoorbereiding
Als je zelf een beeldende activiteit gaat geven, is het kiezen van een passende les een eerste
aandachtspunt. Je maakt de keuze uit het oogpunt van de groep kinderen op de basisschool.
4.2 de beginsituatie en de lesactiviteit
De eerste stap in de voorbereiding van een beeldende lesactiviteit is natuurlijk een antwoord geven
op de vraag wat je met de kinderen gaat doen.
Als beginnende leerkracht is het verstandig om gebruik te maken van bestaand lesmateriaal.
Beginsituatie: aansluiten bij de ontwikkeling, belangstelling, kennis, vaardigheden en ervaring
Beeldende activiteiten beginnen nooit ‘blanco’.
Alleen tijdens de eerste les van het jaar ben je als leerkracht beperkt op de hoogte van de
voorgeschiedenis van de kinderen.
Om de beginsituatie voor een vormgevingsproces in kaart te brengen, kun je de gekozen lesactiviteit
plaatsen in het cirkelmodel en voor elk van de componenten de beginsituatie nalopen:
Betekenis
Vorm
Materiaal
Beschouwing
Werkwijze
Onderzoek
Reflecteren
Als je die factoren in kaart brengt, kun je voortbouwen op eerder opgedane kennis, vaardigheden en
ervaringen of leren die in andere situaties toe te passen.
Interessant, uitdagend en inspirerende activiteit
Doorgaans blijkt pas achteraf of de activiteit de kinderen aansprak. Als leerkracht moet je daarop
kunnen anticiperen.
Als je in de praktijk openstaat voor de beleving van kinderen, bouw je al snel de nodige ervaring op.
