BEWUSTZIJNSFILOSOFIE
TENTAMEN TILBURG UNIVERSITY 2025
BCS PSYCHOLOGIE
1
Steffie van de Ven
,Inhoud
Q1: What is the conscious mind?..............................................................3
Q2: Can the mind function separately from the brain?.............................5
Hoorcollege 1:...........................................................................................6
Q3: Is there only one mind?......................................................................9
Q4: Is there only behaviour?...................................................................12
Hoorcollege 2..........................................................................................13
Q5: Is the conscious mind part of the brain?..........................................15
Hoor college 3.........................................................................................21
Q6: Can machines have conscious minds?.............................................24
Hoorcollege 4..........................................................................................31
Consciousness: Connectionisme H12......................................................35
Hoorcollege 5..........................................................................................36
Q7: Is Google Maps part of the conscious mind?....................................38
Hoorcollege 6..........................................................................................42
Q8: can the problem of consciousness be solved?..................................47
Consciousness: Hoofdstuk 2...................................................................55
Hoorcollege 7..........................................................................................61
Consciousness: Hoofdstuk 3...................................................................63
Hoorcollege 8..........................................................................................68
Consciousness: Hoofdstuk 7, pp. 159-174..............................................70
Hoorcollege 9..........................................................................................77
Consciousness: Hoofdstuk 6...................................................................80
Hoorcollege 10........................................................................................89
Consciousness: Hoofdstuk 16.................................................................92
Hoorcollege 11......................................................................................100
Consciousness: Hoofdstuk 9.................................................................102
Hoorcollege 12......................................................................................109
Consciousness: Hoofdstuk 10, pp. 249-259..........................................112
Consciousness: Hoofdstuk 11...............................................................115
Hoorcollege 13......................................................................................119
2
Steffie van de Ven
,Q1: What is the conscious mind?
Drie typen mentale staten
Bewustzijn bestaat uit verschillende mentale staten, die gekenmerkt
worden door twee eigenschappen: qualia (de subjectieve ervaring van
iets, zoals de smaak van koffie of het gevoel van zonlicht op je huid. Dit
wordt ook wel "what-it-is-likeness" genoemd, oftewel hoe iets aanvoelt
voor een bewust wezen) en intentionaliteit (het "aboutness" van een
gedachte, oftewel dat een gedachte ergens over gaat. Bijvoorbeeld, de
gedachte "ik hou van koffie" verwijst naar iets buiten zichzelf, namelijk
koffie).
Fenomenale ervaringen: Deze mentale staten bezitten qualia,
zoals de ervaring van het drinken van koffie of het zien van
lichtreflecties.
Cognitieve staten: Dit zijn gedachten, overtuigingen en
herinneringen die intentionaliteit bezitten. Bijvoorbeeld, de zin "I like
coffee" en zijn Nederlandse vertaling betekenen hetzelfde.
Propositionele attitudes, zoals "ik weet dat ik van koffie hou" of "ik
geloof dat ik van koffie hou", tonen aan dat deze staten
intentionaliteit hebben.
Emoties: Deze combineren zowel qualia als intentionaliteit.
Bijvoorbeeld, verliefdheid voelt op een bepaalde manier (qualia) en
is gericht op een specifieke persoon (intentionaliteit).
Sommige mentale staten hebben slechts één van deze
eigenschappen.
De gekleurde stippen die je ziet als je op je ogen drukt, hebben
qualia zonder intentionaliteit.
Toekomstige intelligente robots zouden mogelijk cognitieve staten
kunnen hebben (zoals overtuigingen), maar zonder qualia, omdat
ze geen subjectieve ervaring hebben.
Het bewuste en het onbewuste brein
Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen bewuste en onbewuste
mentale staten. Onbewuste mentale staten kunnen bewust worden onder
de juiste omstandigheden, zoals herinneringen die pas opkomen als men
eraan denkt. Andere processen, zoals de regulatie van de hartslag, zijn
geen mentale staten omdat ze nooit bewust kunnen worden.
Het lichaam-geest probleem
De vraag hoe het bewuste brein past in de fysieke wereld leidt tot drie
deelproblemen:
Hoe passen fenomenale ervaringen (qualia) in de fysieke wereld?
Hoe passen cognitieve staten (intentionaliteit) in de fysieke wereld?
3
Steffie van de Ven
, Hoe passen emoties, die beide eigenschappen combineren, in de
fysieke wereld?
Omdat emoties bestaan uit zowel qualia als intentionaliteit, kunnen deze
drie problemen worden teruggebracht tot twee: het probleem van qualia
en het probleem van intentionaliteit.
Bewustzijn en cognitie
De termen bewustzijn en cognitie worden vaak door elkaar gebruikt, wat
verwarring kan veroorzaken.
Cognitie verwijst naar mentale toestanden met aboutness
(gerichtheid op iets, zoals gedachten over een persoon of plaats).
Bewustzijn wordt meestal gebruikt voor fenomenale toestanden,
die gekenmerkt worden door qualia (hoe iets ervaren wordt).
Alle cognitieve toestanden kunnen bewust worden, maar zijn dat niet per
se. Fenomenale toestanden daarentegen zijn per definitie bewust. Daarom
wordt de term bewustzijn vaak gebruikt als synoniem voor fenomenale
ervaringen, hoewel cognitieve toestanden ook bewust kunnen zijn.
Wetenschap serieus nemen
Het debat over de bewuste geest wordt traditioneel als een filosofisch
debat gezien, maar vaak ook als een metafysisch debat. Metafysica
onderzoekt wat er buiten de fysieke wereld ligt.
Als bewustzijn puur een metafysisch probleem zou zijn, dan zou
wetenschap er geen uitspraken over kunnen doen. Veel filosofen
bekritiseren deze benadering als ‘leunstoel-filosofie’, omdat ze
losstaat van wetenschappelijke inzichten en vaak berust op
speculatie. David Hume stelde zelfs dat boeken zonder logische of
empirische basis vernietigd moesten worden, omdat ze slechts
illusie en sofisterij bevatten.
Het bewustzijnsprobleem moet volgens velen door de wetenschap worden
onderzocht, omdat wetenschap de meest betrouwbare methode is om de
wereld te begrijpen.
Filosofie blijft echter nuttig, omdat het fundamentele vragen stelt
over concepten zoals 'bewuste geest' en 'cognitie'.
Daarnaast kan filosofie verschillende wetenschappelijke inzichten
combineren en nieuwe hypothesen formuleren.
Filosofen zijn ook getraind in het herkennen van denkfouten, zoals
René Descartes opmerkte: hoewel mensen goed kunnen redeneren,
maken ze ook vaak fouten.
4
Steffie van de Ven
TENTAMEN TILBURG UNIVERSITY 2025
BCS PSYCHOLOGIE
1
Steffie van de Ven
,Inhoud
Q1: What is the conscious mind?..............................................................3
Q2: Can the mind function separately from the brain?.............................5
Hoorcollege 1:...........................................................................................6
Q3: Is there only one mind?......................................................................9
Q4: Is there only behaviour?...................................................................12
Hoorcollege 2..........................................................................................13
Q5: Is the conscious mind part of the brain?..........................................15
Hoor college 3.........................................................................................21
Q6: Can machines have conscious minds?.............................................24
Hoorcollege 4..........................................................................................31
Consciousness: Connectionisme H12......................................................35
Hoorcollege 5..........................................................................................36
Q7: Is Google Maps part of the conscious mind?....................................38
Hoorcollege 6..........................................................................................42
Q8: can the problem of consciousness be solved?..................................47
Consciousness: Hoofdstuk 2...................................................................55
Hoorcollege 7..........................................................................................61
Consciousness: Hoofdstuk 3...................................................................63
Hoorcollege 8..........................................................................................68
Consciousness: Hoofdstuk 7, pp. 159-174..............................................70
Hoorcollege 9..........................................................................................77
Consciousness: Hoofdstuk 6...................................................................80
Hoorcollege 10........................................................................................89
Consciousness: Hoofdstuk 16.................................................................92
Hoorcollege 11......................................................................................100
Consciousness: Hoofdstuk 9.................................................................102
Hoorcollege 12......................................................................................109
Consciousness: Hoofdstuk 10, pp. 249-259..........................................112
Consciousness: Hoofdstuk 11...............................................................115
Hoorcollege 13......................................................................................119
2
Steffie van de Ven
,Q1: What is the conscious mind?
Drie typen mentale staten
Bewustzijn bestaat uit verschillende mentale staten, die gekenmerkt
worden door twee eigenschappen: qualia (de subjectieve ervaring van
iets, zoals de smaak van koffie of het gevoel van zonlicht op je huid. Dit
wordt ook wel "what-it-is-likeness" genoemd, oftewel hoe iets aanvoelt
voor een bewust wezen) en intentionaliteit (het "aboutness" van een
gedachte, oftewel dat een gedachte ergens over gaat. Bijvoorbeeld, de
gedachte "ik hou van koffie" verwijst naar iets buiten zichzelf, namelijk
koffie).
Fenomenale ervaringen: Deze mentale staten bezitten qualia,
zoals de ervaring van het drinken van koffie of het zien van
lichtreflecties.
Cognitieve staten: Dit zijn gedachten, overtuigingen en
herinneringen die intentionaliteit bezitten. Bijvoorbeeld, de zin "I like
coffee" en zijn Nederlandse vertaling betekenen hetzelfde.
Propositionele attitudes, zoals "ik weet dat ik van koffie hou" of "ik
geloof dat ik van koffie hou", tonen aan dat deze staten
intentionaliteit hebben.
Emoties: Deze combineren zowel qualia als intentionaliteit.
Bijvoorbeeld, verliefdheid voelt op een bepaalde manier (qualia) en
is gericht op een specifieke persoon (intentionaliteit).
Sommige mentale staten hebben slechts één van deze
eigenschappen.
De gekleurde stippen die je ziet als je op je ogen drukt, hebben
qualia zonder intentionaliteit.
Toekomstige intelligente robots zouden mogelijk cognitieve staten
kunnen hebben (zoals overtuigingen), maar zonder qualia, omdat
ze geen subjectieve ervaring hebben.
Het bewuste en het onbewuste brein
Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen bewuste en onbewuste
mentale staten. Onbewuste mentale staten kunnen bewust worden onder
de juiste omstandigheden, zoals herinneringen die pas opkomen als men
eraan denkt. Andere processen, zoals de regulatie van de hartslag, zijn
geen mentale staten omdat ze nooit bewust kunnen worden.
Het lichaam-geest probleem
De vraag hoe het bewuste brein past in de fysieke wereld leidt tot drie
deelproblemen:
Hoe passen fenomenale ervaringen (qualia) in de fysieke wereld?
Hoe passen cognitieve staten (intentionaliteit) in de fysieke wereld?
3
Steffie van de Ven
, Hoe passen emoties, die beide eigenschappen combineren, in de
fysieke wereld?
Omdat emoties bestaan uit zowel qualia als intentionaliteit, kunnen deze
drie problemen worden teruggebracht tot twee: het probleem van qualia
en het probleem van intentionaliteit.
Bewustzijn en cognitie
De termen bewustzijn en cognitie worden vaak door elkaar gebruikt, wat
verwarring kan veroorzaken.
Cognitie verwijst naar mentale toestanden met aboutness
(gerichtheid op iets, zoals gedachten over een persoon of plaats).
Bewustzijn wordt meestal gebruikt voor fenomenale toestanden,
die gekenmerkt worden door qualia (hoe iets ervaren wordt).
Alle cognitieve toestanden kunnen bewust worden, maar zijn dat niet per
se. Fenomenale toestanden daarentegen zijn per definitie bewust. Daarom
wordt de term bewustzijn vaak gebruikt als synoniem voor fenomenale
ervaringen, hoewel cognitieve toestanden ook bewust kunnen zijn.
Wetenschap serieus nemen
Het debat over de bewuste geest wordt traditioneel als een filosofisch
debat gezien, maar vaak ook als een metafysisch debat. Metafysica
onderzoekt wat er buiten de fysieke wereld ligt.
Als bewustzijn puur een metafysisch probleem zou zijn, dan zou
wetenschap er geen uitspraken over kunnen doen. Veel filosofen
bekritiseren deze benadering als ‘leunstoel-filosofie’, omdat ze
losstaat van wetenschappelijke inzichten en vaak berust op
speculatie. David Hume stelde zelfs dat boeken zonder logische of
empirische basis vernietigd moesten worden, omdat ze slechts
illusie en sofisterij bevatten.
Het bewustzijnsprobleem moet volgens velen door de wetenschap worden
onderzocht, omdat wetenschap de meest betrouwbare methode is om de
wereld te begrijpen.
Filosofie blijft echter nuttig, omdat het fundamentele vragen stelt
over concepten zoals 'bewuste geest' en 'cognitie'.
Daarnaast kan filosofie verschillende wetenschappelijke inzichten
combineren en nieuwe hypothesen formuleren.
Filosofen zijn ook getraind in het herkennen van denkfouten, zoals
René Descartes opmerkte: hoewel mensen goed kunnen redeneren,
maken ze ook vaak fouten.
4
Steffie van de Ven
