Les 7 – Drains en nog meer… - Samenvatting
Lesstof
Basisboek operatieve zorg en technieken: Hoofdstuk 2 paragraaf 2.2
Samenvatting
2.2. Katheters, sondes en drains
Voor de kunstmatige aan- en afvoer van vocht van of naar het lichaam wordt gebruikgemaakt van
katheters, sondes en drains. Ze zijn er in veel verschillende soorten en maten met elk hun eigen
toepassingsgebied.
2.2.1 Katheters
Is een holle flexibele slang en wordt gebruikt voor de kunstmatige aan- en afvoer van vloeistoffen.
Doelen van de blaaskatheter: Kunstmatig laten afvloeien van de urine uit de blaas: 2 manieren:
- Via de urethra: urethrale katheterisatie;
- Via een opening in de buikwand naar de blaas: suprapubische katheterisatie.
Urethrale katheterisatie: Is een voorbehouden handeling en mag alleen in opdracht van de arts door
een bevoegd persoon worden uitgevoerd. Is niet noodzakelijk om voor iedere operatie te
katheteriseren. Redenen hiervoor zijn:
- Beter overzicht verkrijgen in het operatiegebied; dit geldt voor abdominale uterus-extirpatie.
- Voorkomen van een beschadiging aan de blaas; inbrengen van trocarts bij laparoscopische
chirurgie. Trocarts laag in de buik kunnen de blaas aanprikken als deze is gevuld.
- Bij verwachting van een lange operatieduur; Er kan per of post operatief een te volle blaas
ontstaan.
- Postoperatief blaasspoelen; is noodzakelijk na een transurethrale resectie (TUR) van de
prostaat of blaas.
- Registeren van de vochtbalans door een AM; belangrijke indicator van de
gezondheidstoestand van een patiënt
- Bij te verwachten mictieproblemen postoperatief; kan bij OK-patiënten die bekend zijn met
blaasproblemen of bij patiënten die postoperatief lang bedrust moeten houden.
- Bij epidurale pijnbestrijding langer dan 1 dag; Deze vorm van pijnbestrijding voelt de patiënt
niet wanneer de blaas vol is.
Materialen en maatvoering
Vroeger waren katheters gemaakt van starre buiten van ijzer, zilver, nikkel of brons. Tegenwoordig
zijn ze gemaakt van latexrubber met een siliconencoating aan zowel binnen of buitenkant- of een
volledige siliconenkatheter. Het materiaal waarvan de katheter is gemaakt en de coating hebben
invloed op hoe lang een katheter in de blaas kan blijven zitten.
Er zijn tegenwoordig ook katheters met een antibacteriële coating die de kans op klachten en
complicaties zoals infecties moeten voorkomen. Deze katheters zijn vaak veel duurder.
De maat van katheters wordt uitgedrukt in Charrière of in French. Dat er twee verschillende namen
bestaan voor dezelfde maatvoering stamt uit het begin van de 20 e eeuw. Een charrière staat voor 1/3
mm. Dit is de internationale maataanduiding en geeft de diamter van de katheter weer.
Voor volwassenen worden katheters gebruikt van 14 of 16 CH, voor kinderen worden maten van 6, 8
of 10 Ch gegeven.
, Soorten katheters
Niet alleen het materiaal of de maat is van belang bij de keuze van de juiste katheter, maar ook het
doel van de katheterisatie. Hier kan de volgende indeling voor worden gemaakt:
Eenmalige katheterisatie: Bij eenmalige katheterisatie wordt door middel van een katheter zonder
ballon de blaas geleegd waarna de katheter direct weer wordt verwijderd. Dit wordt uitgevoerd bij
operaties waarbij een lege blaas nodig is, maar waarbij de verwachte operatieduur niet lang is.
Verblijfskatheterisatie: Een verblijfskatheter of CAD
(cathéter à demeure) wordt via de urethra in de blaas
gebracht en zorgt voor een continue afvloed van urine
uit de blaas waarbij de urine wordt opgevangen in een
urineopvangzak. Een verblijfskatheter blijft in de blaas
zolang dit voor de patiënt noodzakelijk is en de
specialist dit noodzakelijk acht.
Door het opblazen van de ballon van de katheter blijft deze op de blaashals hangen. De ballon wordt
opgeblazen met aqua destillata door het vulventiel. Het maximum aantal milliliters vulling staat
vermeld op de vulopening, evenals de charrière van de katheter. Het terugtrekken van een katheter
met een niet-volledig geleegde ballon kan schade veroorzaken aan de urethra.
Uiterlijke kenmerken verblijfskatheter: Connectormanchet wordt op de katheterzak aangesloten.
Vulventiel voor het opblazen van de ballon. Schacht het drainage kanaal. Ballon of cuff van de
katheter. De tip van de katheter is het uiteinde van de katheter. Heeft twee drainage-ogen.
Een verblijfskatheter is er in verschillende uitvoeringen, deze kennen elk hun eigen toepassingen. Er
kan een verdeling worden gemaakt in het aantal lumia van de katheter:
- De tweewegkatheter heeft twee lumia; 1 als drainagekanaal en één voor de vulopening van
de ballon van de katheter. Dit wordt ook wel foley-katheter genoemd.
- De driewegkatheter heeft drie lumia; één als drainagekanaal en één om spoelvloeistof toe te
dienen wanneer de blaas continu gespoeld moet worden. Het derde lumen is voor het vullen
van de ballon van de katheter.
Tip van katheters: Naast verschillende soorten katheters zijn er ook verschillende mogelijkheden tot
de tip van katheter.
- Nelaton-tip: het uiteinde van de katheter is recht met standaard twee drainage-ogen.
- Tiemann-tip: Het uiteinde van de katheter is gebogen. Wordt gebruikt bij
prostaathypertrofie. Doel is om de passage langs de prostaat te vergemakkelijken.
Inbrengen van een verblijfskatheter
Benodigdheden: Handschoenen onsteriel en steriel, katheterdepperset met wattenbollen, katheter
in de juiste maat, urineopvangzak, steriele doek, celstofonderlegger, 10 ml spuit, ampul aqua
destillata 10 ml, instillagel (glijmiddel), desinfectans.
Werkwijze:
1. Leg alle benodigdheden klaar
2. Handen desinfecteren en onsteriele handschoenen aantrekken.
3. Katheterdepperset met wattenbollen uitpakken en nat maken met kraanwater of
desinfectans.
4. Patiënt positioneren; Vrouw: rugligging benen opgetrokken. Man: rugligging.
5. Celstofonderlegger onder de stuit of onder de penis leggen.
6. Genitaliën schoonmaken met de wattenbollen
Lesstof
Basisboek operatieve zorg en technieken: Hoofdstuk 2 paragraaf 2.2
Samenvatting
2.2. Katheters, sondes en drains
Voor de kunstmatige aan- en afvoer van vocht van of naar het lichaam wordt gebruikgemaakt van
katheters, sondes en drains. Ze zijn er in veel verschillende soorten en maten met elk hun eigen
toepassingsgebied.
2.2.1 Katheters
Is een holle flexibele slang en wordt gebruikt voor de kunstmatige aan- en afvoer van vloeistoffen.
Doelen van de blaaskatheter: Kunstmatig laten afvloeien van de urine uit de blaas: 2 manieren:
- Via de urethra: urethrale katheterisatie;
- Via een opening in de buikwand naar de blaas: suprapubische katheterisatie.
Urethrale katheterisatie: Is een voorbehouden handeling en mag alleen in opdracht van de arts door
een bevoegd persoon worden uitgevoerd. Is niet noodzakelijk om voor iedere operatie te
katheteriseren. Redenen hiervoor zijn:
- Beter overzicht verkrijgen in het operatiegebied; dit geldt voor abdominale uterus-extirpatie.
- Voorkomen van een beschadiging aan de blaas; inbrengen van trocarts bij laparoscopische
chirurgie. Trocarts laag in de buik kunnen de blaas aanprikken als deze is gevuld.
- Bij verwachting van een lange operatieduur; Er kan per of post operatief een te volle blaas
ontstaan.
- Postoperatief blaasspoelen; is noodzakelijk na een transurethrale resectie (TUR) van de
prostaat of blaas.
- Registeren van de vochtbalans door een AM; belangrijke indicator van de
gezondheidstoestand van een patiënt
- Bij te verwachten mictieproblemen postoperatief; kan bij OK-patiënten die bekend zijn met
blaasproblemen of bij patiënten die postoperatief lang bedrust moeten houden.
- Bij epidurale pijnbestrijding langer dan 1 dag; Deze vorm van pijnbestrijding voelt de patiënt
niet wanneer de blaas vol is.
Materialen en maatvoering
Vroeger waren katheters gemaakt van starre buiten van ijzer, zilver, nikkel of brons. Tegenwoordig
zijn ze gemaakt van latexrubber met een siliconencoating aan zowel binnen of buitenkant- of een
volledige siliconenkatheter. Het materiaal waarvan de katheter is gemaakt en de coating hebben
invloed op hoe lang een katheter in de blaas kan blijven zitten.
Er zijn tegenwoordig ook katheters met een antibacteriële coating die de kans op klachten en
complicaties zoals infecties moeten voorkomen. Deze katheters zijn vaak veel duurder.
De maat van katheters wordt uitgedrukt in Charrière of in French. Dat er twee verschillende namen
bestaan voor dezelfde maatvoering stamt uit het begin van de 20 e eeuw. Een charrière staat voor 1/3
mm. Dit is de internationale maataanduiding en geeft de diamter van de katheter weer.
Voor volwassenen worden katheters gebruikt van 14 of 16 CH, voor kinderen worden maten van 6, 8
of 10 Ch gegeven.
, Soorten katheters
Niet alleen het materiaal of de maat is van belang bij de keuze van de juiste katheter, maar ook het
doel van de katheterisatie. Hier kan de volgende indeling voor worden gemaakt:
Eenmalige katheterisatie: Bij eenmalige katheterisatie wordt door middel van een katheter zonder
ballon de blaas geleegd waarna de katheter direct weer wordt verwijderd. Dit wordt uitgevoerd bij
operaties waarbij een lege blaas nodig is, maar waarbij de verwachte operatieduur niet lang is.
Verblijfskatheterisatie: Een verblijfskatheter of CAD
(cathéter à demeure) wordt via de urethra in de blaas
gebracht en zorgt voor een continue afvloed van urine
uit de blaas waarbij de urine wordt opgevangen in een
urineopvangzak. Een verblijfskatheter blijft in de blaas
zolang dit voor de patiënt noodzakelijk is en de
specialist dit noodzakelijk acht.
Door het opblazen van de ballon van de katheter blijft deze op de blaashals hangen. De ballon wordt
opgeblazen met aqua destillata door het vulventiel. Het maximum aantal milliliters vulling staat
vermeld op de vulopening, evenals de charrière van de katheter. Het terugtrekken van een katheter
met een niet-volledig geleegde ballon kan schade veroorzaken aan de urethra.
Uiterlijke kenmerken verblijfskatheter: Connectormanchet wordt op de katheterzak aangesloten.
Vulventiel voor het opblazen van de ballon. Schacht het drainage kanaal. Ballon of cuff van de
katheter. De tip van de katheter is het uiteinde van de katheter. Heeft twee drainage-ogen.
Een verblijfskatheter is er in verschillende uitvoeringen, deze kennen elk hun eigen toepassingen. Er
kan een verdeling worden gemaakt in het aantal lumia van de katheter:
- De tweewegkatheter heeft twee lumia; 1 als drainagekanaal en één voor de vulopening van
de ballon van de katheter. Dit wordt ook wel foley-katheter genoemd.
- De driewegkatheter heeft drie lumia; één als drainagekanaal en één om spoelvloeistof toe te
dienen wanneer de blaas continu gespoeld moet worden. Het derde lumen is voor het vullen
van de ballon van de katheter.
Tip van katheters: Naast verschillende soorten katheters zijn er ook verschillende mogelijkheden tot
de tip van katheter.
- Nelaton-tip: het uiteinde van de katheter is recht met standaard twee drainage-ogen.
- Tiemann-tip: Het uiteinde van de katheter is gebogen. Wordt gebruikt bij
prostaathypertrofie. Doel is om de passage langs de prostaat te vergemakkelijken.
Inbrengen van een verblijfskatheter
Benodigdheden: Handschoenen onsteriel en steriel, katheterdepperset met wattenbollen, katheter
in de juiste maat, urineopvangzak, steriele doek, celstofonderlegger, 10 ml spuit, ampul aqua
destillata 10 ml, instillagel (glijmiddel), desinfectans.
Werkwijze:
1. Leg alle benodigdheden klaar
2. Handen desinfecteren en onsteriele handschoenen aantrekken.
3. Katheterdepperset met wattenbollen uitpakken en nat maken met kraanwater of
desinfectans.
4. Patiënt positioneren; Vrouw: rugligging benen opgetrokken. Man: rugligging.
5. Celstofonderlegger onder de stuit of onder de penis leggen.
6. Genitaliën schoonmaken met de wattenbollen
