Observeren
Wat is observeren?
Objectief de handelingen neerschrijven die iemand uitvoert
Kijken & luisteren
Basisvaardigheden voor ergotherapeut = gericht waarnemen, observeren & interpreteren
1 Waarnemen voor observeren
• Je kan niet niet waarnemen
• 18 jaar, alledaags geobserveerd
o +/- 52.600 uur aan waarnemingen komen binnen
= alledaags observeren = voortdurend en onbewust waarnemen, verwerken
en interpreteren van zintuigelijke prikkels
1.1 Wat is waarnemen?
Iets bij toeval opmerken met één van je zintuigen: horen, zien, voelen, ruiken, proeven
Gewaarworden: verwijst naar het ontvangen van prikkels uit je omgeving d.m.v. zintuigen
Waarnemen verwijst naar het interpreteren en begrijpen van deze stimulaties
Bij de ene persoon komt een prikkel bewuster binnen dan bij de ander
• Beamer zoemt à ‘ik hoor dat (niet)’
1.2 Waarnemen is selectief:
We kunnen onmogelijk alles waarnemen à waarnemen is selecteren
Selectie loopt bij iedereen anders
Wat meer de aandacht trekt
• Opvallendheid (anders dan de rest)
• Beweging
Veel prikkels komen vaak ongefilterd binnen
Welke prikkels komen binnen: beweging & opvallendheid
4 hersenlagen:
2 bovenste à autonoom handelen à brokkelen af bij dementie
2 onderste emotionele lagen blijven
Als ergo gaandeweg merken hoe omgevingen zijn ingericht die eigenlijk niet voldoen aan
doelgroep
Ouderen die dementeren gaan dolen bij beweging (verpleging, bezoekers, … die in gang
passeren)
• Wil je dat ze op de kamer blijven?
o Tv aanzetten
o Voor beweging zorgen
,1.3 Waarnemen is relatief
Aandacht wordt afgeremd door adaptie = aanpassing, gewenning
• Voel je nog dat je een ring draagt?
• Merk je nog dat er iets niet is afgewerkt?
Relatief = gewenning
• Je ziet standaarddingen niet meer
• Je ziet klusjes niet meer
1.4 Waarnemen is een constructie
Blijkt dat we gehelen (= gestalt) vormen in wat we waarnemen
Geheel is meer dan de som van de delen. Door bepaalde elementen uit ons
waarnemingsveld te beschouwen als voor- of als achtergrond brengen we een ordening aan.
Dit o.a. door volgende zaken:
• Dicht bij elkaar staan,
• Identiek zijn,
• Eenvoud, …
1.5 Waarnemen is een leerproces
Hoe meer je over iets weet, hoe specifieker je het waarneemt
Hoe meer kennis, hoe gerichter je kan observeren
Je moet evolueren als ergo in observeren
1.6 Gericht waarnemen als ergotherapeut
• Als ergotherapeut inzicht hebben in je eigen vermogen tot waarnemen want basis
voor je vermogen tot observeren.
• Als ergotherapeut kom je in contact met mensen die minder goed kunnen
waarnemen:
o Personen met een psychose
o Personen met een visus- en/of auditieve beperking
o Personen met autisme
o Personen met dementie
o …
Weg van alledaags à meer naar professioneel observeren
Bij ergo: veel doelgroepen met waarnemingsstoornissen
• Bepaalde prikkels overgevoelig binnenkomen à autisme
Waarnemen is een eigen leerproces tot een professioneel leerproces
• Als student ergo: bewust zijn van je eigen zintuigenpaspoort
• Bij doelgroep dat je observeert, dien je het volledig zintuigenpaspoort na te gaan:
welke zintuigen zijn overgevoelig of ondergevoelig
,1.6.1 Gericht waarnemen a.d.h.v. zintuigelijk profiel
= bewust zijn van je eigen zintuigenpaspoort
Proprioceptie:
• Positie in ruimte
• Lichaamshouding
Vestibulaire:
• Tikken zeer veel met stylo
• Steeds iets in beweging houden
= bewust zijn van je eigen zintuigenpaspoort
1.7 Gericht handelen als ergotherapeut
• Tijdens activiteit muziek opzetten
• Bewegend leren (lagere school)
• Bij overprikkeling in verleden: als ergo bepaalde prikkels temperen
• Van bepaalde pathologie leidraad nemen à maar alsnog blijven observeren
, 2 Observeren
2.1 Wat is observeren
Observeren is gericht waarnemen van gedrag
• Gericht:
o We laten ons niet leiden door alles wat op ons afkomt, maar hebben toch een
doel voor ogen, wij richten ons op dit doel
• Waarnemen:
o Met verschillende zintuigen, het is ook de bedoeling dat we zoveel mogelijk
zintuigen gebruiken die efficiënt kunnen zijn voor de observatie
• Gedrag:
o Alles wat we doen/niet doen is gedrag, gedrag is waarneembaar.
We kunnen enkel gedrag observeren: gevoelens kunnen we niet echt observeren,
wel het gedrag dat gepaard gaat met sommige gevoelens.
Definitie:
Observeren is het bewust, doelgericht, systematisch en zo objectief mogelijk waarnemen
en registreren van de gedragingen of gebeurtenissen.
• Bewust en nauwkeurig:
o Vermijd nietszeggende woorden
§ Vb.:
NIET ‘Jo stoort steeds de les’
WEL ‘Jo heeft in het lesuur 5 keer met opzet zijn pen laten vallen’
• Doelgericht:
o Goede observatievraag: wat/ wie/ waar/ wanneer/ hoe?
§ Vb.: Hoe is de sociale omgang van Sarah met haar klasgenoten tijdens
de pauze op de speelplaats?
o Altijd vooraf doel observatie bepalen…
• Systematisch:
o Meerdere keren: op verschillende tijdstippen & in verschillende omgevingen
observeren
o Soortgelijke OF verschillende situaties
• Objectief: à neutraliteit
o Los van persoonsgebonden houding of visie
o Bij observeren mag je NOOIT interpreteren à enkel wat effectief gebeurt
Je kijkt enkel naar de feiten
§ NIET: ‘Alweer Jo die zijn pen laat vallen’
Observeren als ergo is …
• Bewust waarnemen met een DOEL
• Een continu SYSTEMATISCH proces
• Objectief & niet hetzelfde als interpreteren
• Niet hetzelfde als alledaags observeren
• Dagelijks handelen observeren (cliënt tijdens activiteit)
o Welke context?
§ Therapiecontext, schoolcontext, …
Wat is observeren?
Objectief de handelingen neerschrijven die iemand uitvoert
Kijken & luisteren
Basisvaardigheden voor ergotherapeut = gericht waarnemen, observeren & interpreteren
1 Waarnemen voor observeren
• Je kan niet niet waarnemen
• 18 jaar, alledaags geobserveerd
o +/- 52.600 uur aan waarnemingen komen binnen
= alledaags observeren = voortdurend en onbewust waarnemen, verwerken
en interpreteren van zintuigelijke prikkels
1.1 Wat is waarnemen?
Iets bij toeval opmerken met één van je zintuigen: horen, zien, voelen, ruiken, proeven
Gewaarworden: verwijst naar het ontvangen van prikkels uit je omgeving d.m.v. zintuigen
Waarnemen verwijst naar het interpreteren en begrijpen van deze stimulaties
Bij de ene persoon komt een prikkel bewuster binnen dan bij de ander
• Beamer zoemt à ‘ik hoor dat (niet)’
1.2 Waarnemen is selectief:
We kunnen onmogelijk alles waarnemen à waarnemen is selecteren
Selectie loopt bij iedereen anders
Wat meer de aandacht trekt
• Opvallendheid (anders dan de rest)
• Beweging
Veel prikkels komen vaak ongefilterd binnen
Welke prikkels komen binnen: beweging & opvallendheid
4 hersenlagen:
2 bovenste à autonoom handelen à brokkelen af bij dementie
2 onderste emotionele lagen blijven
Als ergo gaandeweg merken hoe omgevingen zijn ingericht die eigenlijk niet voldoen aan
doelgroep
Ouderen die dementeren gaan dolen bij beweging (verpleging, bezoekers, … die in gang
passeren)
• Wil je dat ze op de kamer blijven?
o Tv aanzetten
o Voor beweging zorgen
,1.3 Waarnemen is relatief
Aandacht wordt afgeremd door adaptie = aanpassing, gewenning
• Voel je nog dat je een ring draagt?
• Merk je nog dat er iets niet is afgewerkt?
Relatief = gewenning
• Je ziet standaarddingen niet meer
• Je ziet klusjes niet meer
1.4 Waarnemen is een constructie
Blijkt dat we gehelen (= gestalt) vormen in wat we waarnemen
Geheel is meer dan de som van de delen. Door bepaalde elementen uit ons
waarnemingsveld te beschouwen als voor- of als achtergrond brengen we een ordening aan.
Dit o.a. door volgende zaken:
• Dicht bij elkaar staan,
• Identiek zijn,
• Eenvoud, …
1.5 Waarnemen is een leerproces
Hoe meer je over iets weet, hoe specifieker je het waarneemt
Hoe meer kennis, hoe gerichter je kan observeren
Je moet evolueren als ergo in observeren
1.6 Gericht waarnemen als ergotherapeut
• Als ergotherapeut inzicht hebben in je eigen vermogen tot waarnemen want basis
voor je vermogen tot observeren.
• Als ergotherapeut kom je in contact met mensen die minder goed kunnen
waarnemen:
o Personen met een psychose
o Personen met een visus- en/of auditieve beperking
o Personen met autisme
o Personen met dementie
o …
Weg van alledaags à meer naar professioneel observeren
Bij ergo: veel doelgroepen met waarnemingsstoornissen
• Bepaalde prikkels overgevoelig binnenkomen à autisme
Waarnemen is een eigen leerproces tot een professioneel leerproces
• Als student ergo: bewust zijn van je eigen zintuigenpaspoort
• Bij doelgroep dat je observeert, dien je het volledig zintuigenpaspoort na te gaan:
welke zintuigen zijn overgevoelig of ondergevoelig
,1.6.1 Gericht waarnemen a.d.h.v. zintuigelijk profiel
= bewust zijn van je eigen zintuigenpaspoort
Proprioceptie:
• Positie in ruimte
• Lichaamshouding
Vestibulaire:
• Tikken zeer veel met stylo
• Steeds iets in beweging houden
= bewust zijn van je eigen zintuigenpaspoort
1.7 Gericht handelen als ergotherapeut
• Tijdens activiteit muziek opzetten
• Bewegend leren (lagere school)
• Bij overprikkeling in verleden: als ergo bepaalde prikkels temperen
• Van bepaalde pathologie leidraad nemen à maar alsnog blijven observeren
, 2 Observeren
2.1 Wat is observeren
Observeren is gericht waarnemen van gedrag
• Gericht:
o We laten ons niet leiden door alles wat op ons afkomt, maar hebben toch een
doel voor ogen, wij richten ons op dit doel
• Waarnemen:
o Met verschillende zintuigen, het is ook de bedoeling dat we zoveel mogelijk
zintuigen gebruiken die efficiënt kunnen zijn voor de observatie
• Gedrag:
o Alles wat we doen/niet doen is gedrag, gedrag is waarneembaar.
We kunnen enkel gedrag observeren: gevoelens kunnen we niet echt observeren,
wel het gedrag dat gepaard gaat met sommige gevoelens.
Definitie:
Observeren is het bewust, doelgericht, systematisch en zo objectief mogelijk waarnemen
en registreren van de gedragingen of gebeurtenissen.
• Bewust en nauwkeurig:
o Vermijd nietszeggende woorden
§ Vb.:
NIET ‘Jo stoort steeds de les’
WEL ‘Jo heeft in het lesuur 5 keer met opzet zijn pen laten vallen’
• Doelgericht:
o Goede observatievraag: wat/ wie/ waar/ wanneer/ hoe?
§ Vb.: Hoe is de sociale omgang van Sarah met haar klasgenoten tijdens
de pauze op de speelplaats?
o Altijd vooraf doel observatie bepalen…
• Systematisch:
o Meerdere keren: op verschillende tijdstippen & in verschillende omgevingen
observeren
o Soortgelijke OF verschillende situaties
• Objectief: à neutraliteit
o Los van persoonsgebonden houding of visie
o Bij observeren mag je NOOIT interpreteren à enkel wat effectief gebeurt
Je kijkt enkel naar de feiten
§ NIET: ‘Alweer Jo die zijn pen laat vallen’
Observeren als ergo is …
• Bewust waarnemen met een DOEL
• Een continu SYSTEMATISCH proces
• Objectief & niet hetzelfde als interpreteren
• Niet hetzelfde als alledaags observeren
• Dagelijks handelen observeren (cliënt tijdens activiteit)
o Welke context?
§ Therapiecontext, schoolcontext, …
