Personen- en familierecht
Personenrecht
Waarover gaat het?
Persoon: geen wettelijke definitie, wel aanwijzingen in BW
- Art. 3.38 BW
- Art. 3.35 BW
Personen:
- Natuurlijke personen
- Rechtspersonen (vb. overheid, naamloze vennootschappen…)
Rechtssubjecten: dragers van rechten en plichten
Recht is antropocentrisch
- Door mensen, voor mensen
- Als andere rechten hebben, is het omdat wij die rechten verlenen
Verschil tussen voorwerpen en dieren:
- Als een dier een actie onderneemt, gaan we dat dier er niet
verantwoordelijk voor stellen
Oud BW (voor 2019) -> geen aparte categorie voor dieren
Dierenwelzijn (gewestmaterie) kent rechten toe aan dieren, maar uitgeoefend
door de mens
Dieren zijn GEEN rechtssubjecten
Nieuw BW: aparte plek voor dieren
- Dieren hebben een gevoelsvermogen en biologische noden
- Art. 3.38 BW
- Art. 3.39 BW
o Dieren zijn een aparte categorie, maar we moeten het recht dat we
toepassen op voorwerpen ook op dieren toepassen
Dieren blijven dus deels voorwerpen
SYMBOOLWETGEVING; staat zo in wetsontwerp
Dieren als quasi-goed?
- Personen- en familierecht voortrekker
o Casus: HvB koppel gaat uit elkaar en ze hadden 2 chihuahua’s, maar
wat nu met die honden. Hoe moeten die verdeeld worden? Kijk naar
het gewone recht en behandel het dus als voorwerpen. De rechter
zegt nee, dieren zijn niet gewoon dingen waarvan wij als mensen
kunnen beslissen van zo gaan wij dit hier doen en uit elkaar trekken.
Dieren zijn QUASI-GOEDEREN. Ik dus niet zeggen van persoon x of y
krijgt de honden, maar ik ga de regels over het hoederecht
(=verblijfsregeling) zoals die geldt voor de kinderen, toepassen op
de honden.
De natuurlijke persoon
Levend/levensvatbaar geboren => mens
1
,Kennisgeving
- Wanneer? Eerste werkdag 1na bevalling
- Wie?
o In zorgvoorziening: verantwoordelijke ziekenhuis
o Thuis/andere plaats: arts, vroedvrouw, aanwezige, persoon van wie
huis is
- Wat? Feit van geboorte en medisch attest
- Wat als niet? Geldboete en/of gevangenisstraf
Ambtenaar Burgerlijke Stand (= ABS) maakt (geboorte)akte
- Verplicht van iedereen die geboren wordt
- In BW staat wat hierin moet staan
Geboorteakte
- Wanneer? Binnen 15 dagen na bevalling
- Wie? Vader/meemoeder en/of moeder
- Waar? Gemeentehuis plaats van geboorte
- Wat? Art. 44 oud BW
- Wat als niet? Geldboete en/of gevangenisstraf
o Kind heeft uiteindelijk wel een geboorteakte
o ABS maakt zelf geboorteakte o.b.v. gegevens die hij kent
Voorbeeld: U gaat op cruise met ene Belgisch schip en ergens midden op de zee,
breekt uw water. Wat dan met dat kind? Interessant op vlak van nationaliteit,
maar ook op vlak van administratie. In zo een geval zou de gezagvoerder
(=kapitein van het schip) op het moment van de bevalling op zijn boot een PV
moet maken. Op het moment dat die de haven binnenvaart, gaat die naar de
dichtstbijzijnde ABS in België om een kennisgeving te doen of naar het Belgische
consulaat in het buitenland.
Voorbeeld: Kind wordt geboren en sterft een paar uren na geboorte. Wat dan?
Moeten we al die moeite doen om een geboorteakte op te stellen? JA, waarom?
Als dat kind levend ter wereld gekomen is, levensvatbaar is, en dat heeft
eventjes geleefd, moet je een geboorteakte maken. Vervolgens als dat kind een
paar uur later overlijdt, ook een overlijdensakte. Waarom dat dubbel werk?
Omdat dat kind een rechtssubject geweest is. Al was het maar voor 6u. Dat kind
heeft rechten en plichten gehad.
Verwekking – zwangerschap – geboorte (levend/levensvatbaar)
- Normale duur zwangerschap: 40 weken vanaf laatste menstruatie (= ong.
2 weken voor verwekking)
BW
- Termijnen beginnen lopen vanaf verwekking
- Artsen rekenen meestal vanaf laatste menstruatie
Kind wordt geboren -> wordt rechtssubject
Toch kan dat kind retroactief nog bepaalde rechten krijgen voor het moment dat
het niet geboren was
Een kind is een rechtssubject vanaf het moment dat het geboren is, maar wij
hanteren in ons recht de infans conceptus-regel
1
Werkdagen zijn alle andere dagen dan wettelijke feestdagen, zondagen en zaterdagen
2
, - Kinderen die verwekt geweest zijn en later levend & levensvatbaar
geboren worden, dat die retroactief toch bepaalde rechten kunnen hebben
- Voorbeeld: stel uw vader verwekt u. u bent verwekt, maar bent nog niet
geboren. 4 weken voor de bevalling sterft uw vader. Dus je zo zeggen, dat
ongeboren kind is geen rechtssubject en zal nooit erven van zijn vader.
Daarvan zegt ons recht dat dat onrechtvaardig is, dus gaan we de infans
conceptus-regel toepassen. Een kind dat al verwekt is en later levend &
levensvatbaar geboren wordt, kan zijn rechten claimen in die erfenis. Die
wordt retroactief erfgenaam. Het is niet dat die daarvoor een rechtssubject
was, nee we kennen retroactief rechten toe aan een rechtssubject op het
moment dat die geen rechtssubject was.
Hoe weten we wanneer een kind verwekt is?
- Niet altijd eenvoudig te bepalen
- Recht hanteert een vermoeden dat een kind verwekt is tussen de 300ste
en 180ste dag voor de geboorte
- Als jij geboren wordt en dat feit heeft zich voorgedaan ergens tussen de
300ste en 180ste dag voor uw geboorte, dan valt u onder de infans
conceptus-regel
De infans conceptus-regel is GEEN algemeen rechtsbeginsel
è Ons recht heeft daar specifieke toepassingen voor (vb. erfrecht,
rechtspraak…)
è Mag deze niet op van alles en nog wat toepassen
è Enkel op plekken waar cassatie het zegt of het BW het zegt
Hoe werkt dit bij IVF?
- Voorbeeld: Stel een koppel kan niet op een natuurlijke wijze kinderen
krijgen en er wordt gebruik gemaakt van medisch begeleidde
voortplanting. De vader doneert zijn sperma en op weg naar huis
verongelukt die. Mogen wij daar de infans conceptus-regel toepassen? Wel,
verwekking is de zaadcel die samenkomt met de eicel. Dus gewoon het feit
dat de gameten van de man, al klaarliggen, maar op sich die eicel van de
vrouw nog niet gezien hebben, is onvoldoende voor die regel toe te passen
180 dagen na verwekking: wettelijke levensvatbaarheidsgrens
- Begrafenis of crematie verplicht
- Akte van levenloos kind verplicht
o Waarom? Onderschuiving (het gaan doen verdwijnen)
140 dagen na verwekking TOT 179 dagen
- Mogelijkheid te begraven of cremeren
- Mogelijkheid om akte levenloos kind op te stellen
o Opvraging door: moeder, vader of meemoeder
o Vader niet altijd direct gekend, enkel bij huwelijk of prenatale
erkenning
o Toestemming moeder is verplicht
Voor 140 dagen
- Mogelijkheid kind te begraven
- Opstellen akte levenloos kind NIET mogelijk
o Louter symbolisch, juridisch geen enkel nut
- Termijn niet opschuiven aangezien daar ook de abortustermijn ligt
3
, Akte van levenloos kind
- Akte burgerlijke stand
- Vermeldingen: art. 59 oud BW
Overlijden: moment waarop men geen rechtssubject meer is
- Vaststellen door arts
o Enkel mogelijk als er een (identificeerbaar) lijk is
Statuut van afwezigheid: onzeker of iemand nog in leven is of niet
Afwezigheid:
- Persoon gedurende bepaalde tijd niet op woon- of verblijfplaats verschenen
- Niets van zich laten weten
- Geen idee of persoon nog in leven is
Opstarten van procedure: (art. 112, §1 oud BW)
- Min. 3 maanden afwezig van woonplaats
- Min. 3 maanden niets van zich laten horen
- Twijfel of persoon nog leeft
Fase 1: vermoeden van afwezigheid
- Gerechtelijke vaststelling van vermoeden van afwezigheid door
vrederechter
o Goederen: beheerd door algemeen gevolmachtigde of gerechtelijk
bewindvoerder
o Kinderen: voogdijrecht
Andere ouder, voogd
o Algemeen: OM waakt over belangen
- Einde
o Afwezige duikt op
o Lijk afwezige duikt op
o Aanvang verklaring afwezigheid
Verklaring van afwezigheid: procedure waarbij je naar de
familierechtbank gaat en je daar vraagt om in een vonnis te
verklaren dat die persoon afwezig is
Met dit vonnis naar ABS, akte van afwezigheid opstellen
Dezelfde rechtsgevolgen als akte van overlijden
Fase 2: verklaring van afwezigheid
- Art. 118, §1 oud BW
o 5 jaar sinds gerechtelijke vaststelling vermoeden van afwezigheid
OF
o 7 jaar sinds laatste nieuws
Niet automatisch
Eerst publiciteit aangeven (BS, 2 regionale kranten, en 1
nationale krant + 1 jaar wachten)
- Persoon duikt op
o Vordering tot verbetering ABS
o Verbetering akte
o Bekendmaking
o Krijgt alle goederen terug in de toestand die was op moment van
afwezigheid
Erfenis terug, ouderlijk gezag terug, …
4
Personenrecht
Waarover gaat het?
Persoon: geen wettelijke definitie, wel aanwijzingen in BW
- Art. 3.38 BW
- Art. 3.35 BW
Personen:
- Natuurlijke personen
- Rechtspersonen (vb. overheid, naamloze vennootschappen…)
Rechtssubjecten: dragers van rechten en plichten
Recht is antropocentrisch
- Door mensen, voor mensen
- Als andere rechten hebben, is het omdat wij die rechten verlenen
Verschil tussen voorwerpen en dieren:
- Als een dier een actie onderneemt, gaan we dat dier er niet
verantwoordelijk voor stellen
Oud BW (voor 2019) -> geen aparte categorie voor dieren
Dierenwelzijn (gewestmaterie) kent rechten toe aan dieren, maar uitgeoefend
door de mens
Dieren zijn GEEN rechtssubjecten
Nieuw BW: aparte plek voor dieren
- Dieren hebben een gevoelsvermogen en biologische noden
- Art. 3.38 BW
- Art. 3.39 BW
o Dieren zijn een aparte categorie, maar we moeten het recht dat we
toepassen op voorwerpen ook op dieren toepassen
Dieren blijven dus deels voorwerpen
SYMBOOLWETGEVING; staat zo in wetsontwerp
Dieren als quasi-goed?
- Personen- en familierecht voortrekker
o Casus: HvB koppel gaat uit elkaar en ze hadden 2 chihuahua’s, maar
wat nu met die honden. Hoe moeten die verdeeld worden? Kijk naar
het gewone recht en behandel het dus als voorwerpen. De rechter
zegt nee, dieren zijn niet gewoon dingen waarvan wij als mensen
kunnen beslissen van zo gaan wij dit hier doen en uit elkaar trekken.
Dieren zijn QUASI-GOEDEREN. Ik dus niet zeggen van persoon x of y
krijgt de honden, maar ik ga de regels over het hoederecht
(=verblijfsregeling) zoals die geldt voor de kinderen, toepassen op
de honden.
De natuurlijke persoon
Levend/levensvatbaar geboren => mens
1
,Kennisgeving
- Wanneer? Eerste werkdag 1na bevalling
- Wie?
o In zorgvoorziening: verantwoordelijke ziekenhuis
o Thuis/andere plaats: arts, vroedvrouw, aanwezige, persoon van wie
huis is
- Wat? Feit van geboorte en medisch attest
- Wat als niet? Geldboete en/of gevangenisstraf
Ambtenaar Burgerlijke Stand (= ABS) maakt (geboorte)akte
- Verplicht van iedereen die geboren wordt
- In BW staat wat hierin moet staan
Geboorteakte
- Wanneer? Binnen 15 dagen na bevalling
- Wie? Vader/meemoeder en/of moeder
- Waar? Gemeentehuis plaats van geboorte
- Wat? Art. 44 oud BW
- Wat als niet? Geldboete en/of gevangenisstraf
o Kind heeft uiteindelijk wel een geboorteakte
o ABS maakt zelf geboorteakte o.b.v. gegevens die hij kent
Voorbeeld: U gaat op cruise met ene Belgisch schip en ergens midden op de zee,
breekt uw water. Wat dan met dat kind? Interessant op vlak van nationaliteit,
maar ook op vlak van administratie. In zo een geval zou de gezagvoerder
(=kapitein van het schip) op het moment van de bevalling op zijn boot een PV
moet maken. Op het moment dat die de haven binnenvaart, gaat die naar de
dichtstbijzijnde ABS in België om een kennisgeving te doen of naar het Belgische
consulaat in het buitenland.
Voorbeeld: Kind wordt geboren en sterft een paar uren na geboorte. Wat dan?
Moeten we al die moeite doen om een geboorteakte op te stellen? JA, waarom?
Als dat kind levend ter wereld gekomen is, levensvatbaar is, en dat heeft
eventjes geleefd, moet je een geboorteakte maken. Vervolgens als dat kind een
paar uur later overlijdt, ook een overlijdensakte. Waarom dat dubbel werk?
Omdat dat kind een rechtssubject geweest is. Al was het maar voor 6u. Dat kind
heeft rechten en plichten gehad.
Verwekking – zwangerschap – geboorte (levend/levensvatbaar)
- Normale duur zwangerschap: 40 weken vanaf laatste menstruatie (= ong.
2 weken voor verwekking)
BW
- Termijnen beginnen lopen vanaf verwekking
- Artsen rekenen meestal vanaf laatste menstruatie
Kind wordt geboren -> wordt rechtssubject
Toch kan dat kind retroactief nog bepaalde rechten krijgen voor het moment dat
het niet geboren was
Een kind is een rechtssubject vanaf het moment dat het geboren is, maar wij
hanteren in ons recht de infans conceptus-regel
1
Werkdagen zijn alle andere dagen dan wettelijke feestdagen, zondagen en zaterdagen
2
, - Kinderen die verwekt geweest zijn en later levend & levensvatbaar
geboren worden, dat die retroactief toch bepaalde rechten kunnen hebben
- Voorbeeld: stel uw vader verwekt u. u bent verwekt, maar bent nog niet
geboren. 4 weken voor de bevalling sterft uw vader. Dus je zo zeggen, dat
ongeboren kind is geen rechtssubject en zal nooit erven van zijn vader.
Daarvan zegt ons recht dat dat onrechtvaardig is, dus gaan we de infans
conceptus-regel toepassen. Een kind dat al verwekt is en later levend &
levensvatbaar geboren wordt, kan zijn rechten claimen in die erfenis. Die
wordt retroactief erfgenaam. Het is niet dat die daarvoor een rechtssubject
was, nee we kennen retroactief rechten toe aan een rechtssubject op het
moment dat die geen rechtssubject was.
Hoe weten we wanneer een kind verwekt is?
- Niet altijd eenvoudig te bepalen
- Recht hanteert een vermoeden dat een kind verwekt is tussen de 300ste
en 180ste dag voor de geboorte
- Als jij geboren wordt en dat feit heeft zich voorgedaan ergens tussen de
300ste en 180ste dag voor uw geboorte, dan valt u onder de infans
conceptus-regel
De infans conceptus-regel is GEEN algemeen rechtsbeginsel
è Ons recht heeft daar specifieke toepassingen voor (vb. erfrecht,
rechtspraak…)
è Mag deze niet op van alles en nog wat toepassen
è Enkel op plekken waar cassatie het zegt of het BW het zegt
Hoe werkt dit bij IVF?
- Voorbeeld: Stel een koppel kan niet op een natuurlijke wijze kinderen
krijgen en er wordt gebruik gemaakt van medisch begeleidde
voortplanting. De vader doneert zijn sperma en op weg naar huis
verongelukt die. Mogen wij daar de infans conceptus-regel toepassen? Wel,
verwekking is de zaadcel die samenkomt met de eicel. Dus gewoon het feit
dat de gameten van de man, al klaarliggen, maar op sich die eicel van de
vrouw nog niet gezien hebben, is onvoldoende voor die regel toe te passen
180 dagen na verwekking: wettelijke levensvatbaarheidsgrens
- Begrafenis of crematie verplicht
- Akte van levenloos kind verplicht
o Waarom? Onderschuiving (het gaan doen verdwijnen)
140 dagen na verwekking TOT 179 dagen
- Mogelijkheid te begraven of cremeren
- Mogelijkheid om akte levenloos kind op te stellen
o Opvraging door: moeder, vader of meemoeder
o Vader niet altijd direct gekend, enkel bij huwelijk of prenatale
erkenning
o Toestemming moeder is verplicht
Voor 140 dagen
- Mogelijkheid kind te begraven
- Opstellen akte levenloos kind NIET mogelijk
o Louter symbolisch, juridisch geen enkel nut
- Termijn niet opschuiven aangezien daar ook de abortustermijn ligt
3
, Akte van levenloos kind
- Akte burgerlijke stand
- Vermeldingen: art. 59 oud BW
Overlijden: moment waarop men geen rechtssubject meer is
- Vaststellen door arts
o Enkel mogelijk als er een (identificeerbaar) lijk is
Statuut van afwezigheid: onzeker of iemand nog in leven is of niet
Afwezigheid:
- Persoon gedurende bepaalde tijd niet op woon- of verblijfplaats verschenen
- Niets van zich laten weten
- Geen idee of persoon nog in leven is
Opstarten van procedure: (art. 112, §1 oud BW)
- Min. 3 maanden afwezig van woonplaats
- Min. 3 maanden niets van zich laten horen
- Twijfel of persoon nog leeft
Fase 1: vermoeden van afwezigheid
- Gerechtelijke vaststelling van vermoeden van afwezigheid door
vrederechter
o Goederen: beheerd door algemeen gevolmachtigde of gerechtelijk
bewindvoerder
o Kinderen: voogdijrecht
Andere ouder, voogd
o Algemeen: OM waakt over belangen
- Einde
o Afwezige duikt op
o Lijk afwezige duikt op
o Aanvang verklaring afwezigheid
Verklaring van afwezigheid: procedure waarbij je naar de
familierechtbank gaat en je daar vraagt om in een vonnis te
verklaren dat die persoon afwezig is
Met dit vonnis naar ABS, akte van afwezigheid opstellen
Dezelfde rechtsgevolgen als akte van overlijden
Fase 2: verklaring van afwezigheid
- Art. 118, §1 oud BW
o 5 jaar sinds gerechtelijke vaststelling vermoeden van afwezigheid
OF
o 7 jaar sinds laatste nieuws
Niet automatisch
Eerst publiciteit aangeven (BS, 2 regionale kranten, en 1
nationale krant + 1 jaar wachten)
- Persoon duikt op
o Vordering tot verbetering ABS
o Verbetering akte
o Bekendmaking
o Krijgt alle goederen terug in de toestand die was op moment van
afwezigheid
Erfenis terug, ouderlijk gezag terug, …
4
