SOCIALE
WETENSCHAPPEN
,INHOUDSOPGAVE
Van leertheorie naar onderwijspraktijk....................................................................................................................3
Hoodstuk 5 – Cognitieve psychologie en leren.....................................................................................................3
5.1 Bronnen van de cognitieve leerpsychologie...............................................................................................3
5.2 Ontdekkend leren van Jerome Bruner........................................................................................................4
5.3 Ausubel’s visie op het leren van begrippen................................................................................................5
Hoofdstuk 6 – Constructivistische opvattingen over leren...................................................................................6
6.1 Constructivisme als kennisleer....................................................................................................................6
6.2 Leren volgens het constructivisme..............................................................................................................7
6.3 Bevorderen van zelfregulerend leren.........................................................................................................8
6.4 Werkplekleren...........................................................................................................................................10
6.5 Constructivistische ‘nieuwe leren’ ter discussie.......................................................................................11
Groepslpan Gedrag.................................................................................................................................................12
Hoofdstuk 10 – plannen......................................................................................................................................12
10.1 Inleiding...................................................................................................................................................12
Hoofdstuk 11 – Informatie verzamelen..............................................................................................................12
11.1 Het dossieronderzoek.............................................................................................................................13
11.2 Gesprekken voeren met leerlingen en ouders........................................................................................16
11.3 gedragsmetingen.....................................................................................................................................16
Hoofdstuk 12 – strategieën voor de leraar.........................................................................................................17
12.1 OMgaan met verstoringen......................................................................................................................17
12.2 Negeren van gedrag................................................................................................................................17
12.3 Straf.........................................................................................................................................................18
12.4 Time-out..................................................................................................................................................18
12.5 Reflectie...................................................................................................................................................19
Hoofdstuk 13 – interventies voor leerlingen......................................................................................................19
13.1 Check-in Check-out..................................................................................................................................19
13.2 Impulscontrole........................................................................................................................................19
13.3 Specifieke training voor sEL.....................................................................................................................20
13.4 Emotieaanpak..........................................................................................................................................20
13.5 GGGGG-aanpak.......................................................................................................................................20
13.6 Oplossingsgerichte aanpak......................................................................................................................20
13.7 Gedragscontract......................................................................................................................................21
13.8 De Eerste Stap.........................................................................................................................................21
Hoofdstuk 14 – Evalueren en meten...................................................................................................................21
14.1 Leerlingvolgsysteem of gedragsvragenlijsten.........................................................................................21
14.2 Gedragsmetingen....................................................................................................................................21
Hoofdstuk 15 – Plannen voor enkelen................................................................................................................22
15.1 Inleiding...................................................................................................................................................22
Hoofdstuk 16 – informatie verzamelen en handelingsgericht diagnostiek........................................................22
1
, 16.1 Handelingsgerichte diagnostiek..............................................................................................................22
16.2 Gedragsfunctieanalyse (GFA)..................................................................................................................23
Hoofdstuk 17 – strategieën voor de leraar.........................................................................................................24
17.1 Kennis verwerven....................................................................................................................................24
17.2 Persoonlijke relatie..................................................................................................................................24
17.3 Reageren op grensoverschrijdend gedrag..............................................................................................24
17.4 Conflicthantering.....................................................................................................................................24
17.5 Straf en beloning.....................................................................................................................................25
17.6 Correctieve instructie..............................................................................................................................25
17.7 Positieve herinstructurering....................................................................................................................25
17.8 Ontmijnen................................................................................................................................................25
17.9 Vermijden van schaamtevolle situaties..................................................................................................25
Hoofdstuk 18 – Interventies voor de leerling.....................................................................................................26
18.1 Programmatische interventies voor externaliserend gedrag.................................................................26
18.2 Minitraining probleem-oplossen.............................................................................................................26
18.3 Het wak-model........................................................................................................................................26
18.4 Psycho-educatie......................................................................................................................................27
18.5 Self-monitoring........................................................................................................................................27
18.6 Medicatie.................................................................................................................................................27
18.7 Sport........................................................................................................................................................27
Hoofdstuk 19 – Escalatie van gedrag: herkennen en handelen..........................................................................27
19.1 De cyclus van acting-out..........................................................................................................................27
Hoofdstuk 20 – Reactieve en proactieve agressie..............................................................................................29
20.1 Reactieve en proactieve agressie............................................................................................................29
20.2 Repro-aanpak..........................................................................................................................................29
20.3 Interventies bij reactieve en proactieve agressie...................................................................................30
Hoofdstuk 21 – Pesten aanpakken......................................................................................................................30
21.1 Daderschap..............................................................................................................................................30
21.2 Slachtofferschap......................................................................................................................................31
Hoofdstuk 22 – Executieve functies....................................................................................................................32
22.1 Wat zijn executieve functies?..................................................................................................................32
22.2 Problemen met executieve functies.......................................................................................................32
Hoofdstuk 23 – Meten van de voortgang...........................................................................................................32
2
, VAN LEERTHEORIE NAAR ONDERWIJSPRAKTIJK
HOODSTUK 5 – COGNITIEVE PSYCHOLOGIE EN LEREN
5.1 BRONNEN VAN DE COGNITIEVE LEERPSYCHOLOGIE
De gestaltpsychologie
Vertegenwoordigers:
Wertheimer (grondlegger)
Koffka
Kohler
Pregnantie-principe
Dit principe gaat uit van ons streven om onze waarnemingen in goede,
harmonieuze of symmetrische vormen te ordenen. Afbeeldingen die niet
volledig zijn, worden op grond van ons persoonlijk interpretatiekader,
afgemaakt.
Einstellung
Een oplossing voor een probleem wordt niet gevonden, omdat de oplosser
met een andere gedachte in zijn hoofd zit en niet tot ‘inzicht’ komt.
Als je niet tot een bepaald inzicht komt, kan je ook niet op een bepaald antwoord komen. Inzicht is het
resultaat van een doeltreffende (her)structurering of (her)interpretatie van het probleem die tot de oplossing
leidt.
Mentale processen
- Denken, leren en onthouden
- Oplossingen door middel van inzicht (geen trial and error).
Vooral Kohler is verantwoordelijke voor dit inzicht.
AHA-Erlebnis = kennis breekt door ‘het kwartje valt’ ‘het kwartje valt’
Transfer = oplossingen in nieuwe vergelijkbare situaties
Probleemsituatie = verschillende invalshoeken
De Gestaltpsychologen probeerden voor het ontstaan van inzicht een neurofysiologische verklaring te geven.
Dit is nog geen onderzoek naar mentale processen bij leren, maar ze brengen wel de betekenis van het denken
naar voren onder de psychologen. De cognitieve psychologen gingen dit later wel doen, zij vonden het kunnen
toepassen van kennis en vaardigheden (geheugen en oplossen complexe problemen) belangrijker dan kunnen
reproduceren. Onderzoek hierna komt in de jaren ’60 pas opgang. De mens gaat vanaf dan vergelijken worden
met een computer.
Cognitivisme
Cognitieve
psychologie/
Behaviorisme Gestaltpsychologie Meta-cognitie
informatietheoretische
benadering
3
WETENSCHAPPEN
,INHOUDSOPGAVE
Van leertheorie naar onderwijspraktijk....................................................................................................................3
Hoodstuk 5 – Cognitieve psychologie en leren.....................................................................................................3
5.1 Bronnen van de cognitieve leerpsychologie...............................................................................................3
5.2 Ontdekkend leren van Jerome Bruner........................................................................................................4
5.3 Ausubel’s visie op het leren van begrippen................................................................................................5
Hoofdstuk 6 – Constructivistische opvattingen over leren...................................................................................6
6.1 Constructivisme als kennisleer....................................................................................................................6
6.2 Leren volgens het constructivisme..............................................................................................................7
6.3 Bevorderen van zelfregulerend leren.........................................................................................................8
6.4 Werkplekleren...........................................................................................................................................10
6.5 Constructivistische ‘nieuwe leren’ ter discussie.......................................................................................11
Groepslpan Gedrag.................................................................................................................................................12
Hoofdstuk 10 – plannen......................................................................................................................................12
10.1 Inleiding...................................................................................................................................................12
Hoofdstuk 11 – Informatie verzamelen..............................................................................................................12
11.1 Het dossieronderzoek.............................................................................................................................13
11.2 Gesprekken voeren met leerlingen en ouders........................................................................................16
11.3 gedragsmetingen.....................................................................................................................................16
Hoofdstuk 12 – strategieën voor de leraar.........................................................................................................17
12.1 OMgaan met verstoringen......................................................................................................................17
12.2 Negeren van gedrag................................................................................................................................17
12.3 Straf.........................................................................................................................................................18
12.4 Time-out..................................................................................................................................................18
12.5 Reflectie...................................................................................................................................................19
Hoofdstuk 13 – interventies voor leerlingen......................................................................................................19
13.1 Check-in Check-out..................................................................................................................................19
13.2 Impulscontrole........................................................................................................................................19
13.3 Specifieke training voor sEL.....................................................................................................................20
13.4 Emotieaanpak..........................................................................................................................................20
13.5 GGGGG-aanpak.......................................................................................................................................20
13.6 Oplossingsgerichte aanpak......................................................................................................................20
13.7 Gedragscontract......................................................................................................................................21
13.8 De Eerste Stap.........................................................................................................................................21
Hoofdstuk 14 – Evalueren en meten...................................................................................................................21
14.1 Leerlingvolgsysteem of gedragsvragenlijsten.........................................................................................21
14.2 Gedragsmetingen....................................................................................................................................21
Hoofdstuk 15 – Plannen voor enkelen................................................................................................................22
15.1 Inleiding...................................................................................................................................................22
Hoofdstuk 16 – informatie verzamelen en handelingsgericht diagnostiek........................................................22
1
, 16.1 Handelingsgerichte diagnostiek..............................................................................................................22
16.2 Gedragsfunctieanalyse (GFA)..................................................................................................................23
Hoofdstuk 17 – strategieën voor de leraar.........................................................................................................24
17.1 Kennis verwerven....................................................................................................................................24
17.2 Persoonlijke relatie..................................................................................................................................24
17.3 Reageren op grensoverschrijdend gedrag..............................................................................................24
17.4 Conflicthantering.....................................................................................................................................24
17.5 Straf en beloning.....................................................................................................................................25
17.6 Correctieve instructie..............................................................................................................................25
17.7 Positieve herinstructurering....................................................................................................................25
17.8 Ontmijnen................................................................................................................................................25
17.9 Vermijden van schaamtevolle situaties..................................................................................................25
Hoofdstuk 18 – Interventies voor de leerling.....................................................................................................26
18.1 Programmatische interventies voor externaliserend gedrag.................................................................26
18.2 Minitraining probleem-oplossen.............................................................................................................26
18.3 Het wak-model........................................................................................................................................26
18.4 Psycho-educatie......................................................................................................................................27
18.5 Self-monitoring........................................................................................................................................27
18.6 Medicatie.................................................................................................................................................27
18.7 Sport........................................................................................................................................................27
Hoofdstuk 19 – Escalatie van gedrag: herkennen en handelen..........................................................................27
19.1 De cyclus van acting-out..........................................................................................................................27
Hoofdstuk 20 – Reactieve en proactieve agressie..............................................................................................29
20.1 Reactieve en proactieve agressie............................................................................................................29
20.2 Repro-aanpak..........................................................................................................................................29
20.3 Interventies bij reactieve en proactieve agressie...................................................................................30
Hoofdstuk 21 – Pesten aanpakken......................................................................................................................30
21.1 Daderschap..............................................................................................................................................30
21.2 Slachtofferschap......................................................................................................................................31
Hoofdstuk 22 – Executieve functies....................................................................................................................32
22.1 Wat zijn executieve functies?..................................................................................................................32
22.2 Problemen met executieve functies.......................................................................................................32
Hoofdstuk 23 – Meten van de voortgang...........................................................................................................32
2
, VAN LEERTHEORIE NAAR ONDERWIJSPRAKTIJK
HOODSTUK 5 – COGNITIEVE PSYCHOLOGIE EN LEREN
5.1 BRONNEN VAN DE COGNITIEVE LEERPSYCHOLOGIE
De gestaltpsychologie
Vertegenwoordigers:
Wertheimer (grondlegger)
Koffka
Kohler
Pregnantie-principe
Dit principe gaat uit van ons streven om onze waarnemingen in goede,
harmonieuze of symmetrische vormen te ordenen. Afbeeldingen die niet
volledig zijn, worden op grond van ons persoonlijk interpretatiekader,
afgemaakt.
Einstellung
Een oplossing voor een probleem wordt niet gevonden, omdat de oplosser
met een andere gedachte in zijn hoofd zit en niet tot ‘inzicht’ komt.
Als je niet tot een bepaald inzicht komt, kan je ook niet op een bepaald antwoord komen. Inzicht is het
resultaat van een doeltreffende (her)structurering of (her)interpretatie van het probleem die tot de oplossing
leidt.
Mentale processen
- Denken, leren en onthouden
- Oplossingen door middel van inzicht (geen trial and error).
Vooral Kohler is verantwoordelijke voor dit inzicht.
AHA-Erlebnis = kennis breekt door ‘het kwartje valt’ ‘het kwartje valt’
Transfer = oplossingen in nieuwe vergelijkbare situaties
Probleemsituatie = verschillende invalshoeken
De Gestaltpsychologen probeerden voor het ontstaan van inzicht een neurofysiologische verklaring te geven.
Dit is nog geen onderzoek naar mentale processen bij leren, maar ze brengen wel de betekenis van het denken
naar voren onder de psychologen. De cognitieve psychologen gingen dit later wel doen, zij vonden het kunnen
toepassen van kennis en vaardigheden (geheugen en oplossen complexe problemen) belangrijker dan kunnen
reproduceren. Onderzoek hierna komt in de jaren ’60 pas opgang. De mens gaat vanaf dan vergelijken worden
met een computer.
Cognitivisme
Cognitieve
psychologie/
Behaviorisme Gestaltpsychologie Meta-cognitie
informatietheoretische
benadering
3
