De Invloed van een Robotkat op het Spanningsniveau van EVB+-Cliënten en hun Begeleiders
The Influence of the Use of a Robot Cat on the Stress Level of EVB+-clients and their
Caregivers
M.T. Hooge
Naam studente: M.T. Hooge (Magdaleen)
Studentnummer: 837376742
Cursusnaam en -code Empirisch afstudeeronderzoek: scriptie Levenslooppsychologie
PM9906
Eerste begeleidster: Prof. Dr. M.J. Enders-Slegers (Marie-José)
Tweede begeleidster: Prof. Dr. C. Bolman (Catherine)
Inleverdatum: 15-12-2019
,2
EVB+-CLIËNTEN EN EEN ROBOTKAT
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave.........................................................................................................................................................2
Samenvatting...........................................................................................................................................................3
Summary..................................................................................................................................................................4
Inleiding....................................................................................................................................................................5
Ernstig Verstandelijke Beperking en ‘moeilijk verstaanbaar’ gedrag (EVB+).......................................................6
(Robot)dieren.......................................................................................................................................................8
Sociaal emotionele ontwikkeling........................................................................................................................10
Presentie.............................................................................................................................................................12
Hechting..............................................................................................................................................................14
Vraagstelling en conceptueel model..................................................................................................................15
Methode..................................................................................................................................................................15
Design en onderzoeksprocedure........................................................................................................................15
Operationalisatie spanning cliënt.......................................................................................................................16
Operationalisatie spanning begeleider..............................................................................................................16
De interventie.....................................................................................................................................................17
Deelnemers........................................................................................................................................................17
Meetinstrumenten.............................................................................................................................................18
Analyse...............................................................................................................................................................19
Resultaten...............................................................................................................................................................19
Cliënt 01 en begeleidster 01...............................................................................................................................20
Cliënt 02 en begeleidster 01...............................................................................................................................22
Cliënt 03 en begeleidster 01...............................................................................................................................24
Cliënt 04 en begeleidster 02...............................................................................................................................27
Cliënt 05 en begeleidster 03...............................................................................................................................29
Cliënt 06 en begeleidster 03...............................................................................................................................32
Cliënt 07 en begeleidster 02...............................................................................................................................34
Cliënt 08 en begeleidster 03...............................................................................................................................37
Discussie.................................................................................................................................................................39
Beperkingen van het onderzoek........................................................................................................................42
,3
EVB+-CLIËNTEN EN EEN ROBOTKAT
Samenvatting
In recent onderzoek naar interventies met robotdieren bij ouderen met dementie worden positieve
effecten gevonden op sociaal gedrag, agitatie/agressie en de kwaliteit van leven. Er worden
gedragsverbeteringen waargenomen als gevolg van de toegenomen ontspanning die ontstaat door
de interventie met de robotdieren. Mensen met een (zeer) Ernstig Verstandelijke Beperking en
‘moeilijk verstaanbaar’ gedrag (EVB+-cliënten) kunnen hun spanningsniveau moeilijk zonder
hulp van de ander reguleren. Hierdoor kan hun welbevinden en kwaliteit van leven dalen met als
onwenselijk bijeffect meer gedragsproblematiek. In deze kwalitatieve studie is door middel van
exploratief, observationeel onderzoek bekeken of de inzet van een robotkat het spanningsniveau
van de EVB+-cliënt en diens begeleider beïnvloedt. Het gedrag van EVB+-cliënten is tijdens
negen meetmomenten geobserveerd. Het concept van spanningsniveau is geoperationaliseerd en
de begeleiders hebben op de negen meetmomenten de door hen gevoelde spanning met behulp
van een Likertschaal op een spanningsmeter gescoord. De steekproef bestond uit acht EVB+-
cliënten (N = 8) en drie begeleiders (N = 3). Het onderzoek was opgedeeld in drie fasen; een fase
zonder robotkat, een fase ter gewenning aan de robotkat en een laatste fase met de robotkat. Elke
fase bestond uit drie meetmomenten. De inzet van de robotkat had een positief effect op het
spanningsniveau van zes EVB+-cliënten, geen aantoonbaar effect op een cliënt, en bij een cliënt
waren de metingen door de omgevingscondities niet goed uit te voeren. Het effect op het
spanningsniveau van alle begeleiders bleek positief.
Voor EVB+-cliënten zijn er weinig methodes, behandel- en diagnostische instrumenten
beschikbaar, daarnaast is er nauwelijks onderzoek binnen deze groep gedaan. Om het welzijn en
de kwaliteit van leven van EVB+-cliënten te verbeteren is meer onderzoek nodig. Met dit
onderzoek wordt hieraan een bijdrage geleverd. Om evidente uitspraken te kunnen doen moet de
onderzoeksgroep echter veel groter zijn. Dit onderzoek zou kunnen dienen als een eerste aanzet
voor een grootschaliger vervolgonderzoek.
Keywords: robotkat, EVB+-cliënt, gehandicaptenzorg, spanning, gedrag
, 4
EVB+-CLIËNTEN EN EEN ROBOTKAT
Summary
Recent research on interventions with robotic animals for elderly with dementia shows
positive effects on social behavior, agitation/aggression and quality of life. Behavioral
improvements are observed as a result of increased relaxation caused by the intervention with
robotic animals. EVB+-clients have difficulty regulating their stress level without the help of
someone else. As a result, their well-being and quality of life can decrease, with the
undesirable side effect of more behavioral problems. In this qualitative study is investigated
through explorative observational research, whether the use of a robotic cat influences the
stress level of EVB+-clients and their caregivers. The behavior of EVB+-clients has been
observed during nine measurements. After operationalization the concept of stress level, the
caregivers have scored the stress level felt by themselves on a stress meter by means of a
Likert scale, during the nine measurements. The sample consisted of eight EVB+-clients
(N=8) and three caregivers (N+3). The research was split up into three phases: a phase
without a robot cat, a phase to get used to the robot cat and a final phase with the robot cat.
Each phase consisted of three measurement. The use of the robot cat had a positive effect on
the stress level of six EVB+-clients, no demonstrable effect on one client, and for one client
measurements could not be taken due to environmental conditions. The use of the robot cat
turned out to have a positive effect on the stress level of all caregivers.
Few methods, treatments and diagnostic instrument are available for the benefit of EVB+-
clients, and research involving this group is scarce. More research is needed to improve the
well-being and quality of life of EVB+-clients and this study aims to contribute to this.
However, to draw validated conclusions, the research group should be larger. This study
serves as a first step towards a larger-scale follow-up study.
Keywords: robot cat, EVB+-client, care for the disabled, stress, behavior
The Influence of the Use of a Robot Cat on the Stress Level of EVB+-clients and their
Caregivers
M.T. Hooge
Naam studente: M.T. Hooge (Magdaleen)
Studentnummer: 837376742
Cursusnaam en -code Empirisch afstudeeronderzoek: scriptie Levenslooppsychologie
PM9906
Eerste begeleidster: Prof. Dr. M.J. Enders-Slegers (Marie-José)
Tweede begeleidster: Prof. Dr. C. Bolman (Catherine)
Inleverdatum: 15-12-2019
,2
EVB+-CLIËNTEN EN EEN ROBOTKAT
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave.........................................................................................................................................................2
Samenvatting...........................................................................................................................................................3
Summary..................................................................................................................................................................4
Inleiding....................................................................................................................................................................5
Ernstig Verstandelijke Beperking en ‘moeilijk verstaanbaar’ gedrag (EVB+).......................................................6
(Robot)dieren.......................................................................................................................................................8
Sociaal emotionele ontwikkeling........................................................................................................................10
Presentie.............................................................................................................................................................12
Hechting..............................................................................................................................................................14
Vraagstelling en conceptueel model..................................................................................................................15
Methode..................................................................................................................................................................15
Design en onderzoeksprocedure........................................................................................................................15
Operationalisatie spanning cliënt.......................................................................................................................16
Operationalisatie spanning begeleider..............................................................................................................16
De interventie.....................................................................................................................................................17
Deelnemers........................................................................................................................................................17
Meetinstrumenten.............................................................................................................................................18
Analyse...............................................................................................................................................................19
Resultaten...............................................................................................................................................................19
Cliënt 01 en begeleidster 01...............................................................................................................................20
Cliënt 02 en begeleidster 01...............................................................................................................................22
Cliënt 03 en begeleidster 01...............................................................................................................................24
Cliënt 04 en begeleidster 02...............................................................................................................................27
Cliënt 05 en begeleidster 03...............................................................................................................................29
Cliënt 06 en begeleidster 03...............................................................................................................................32
Cliënt 07 en begeleidster 02...............................................................................................................................34
Cliënt 08 en begeleidster 03...............................................................................................................................37
Discussie.................................................................................................................................................................39
Beperkingen van het onderzoek........................................................................................................................42
,3
EVB+-CLIËNTEN EN EEN ROBOTKAT
Samenvatting
In recent onderzoek naar interventies met robotdieren bij ouderen met dementie worden positieve
effecten gevonden op sociaal gedrag, agitatie/agressie en de kwaliteit van leven. Er worden
gedragsverbeteringen waargenomen als gevolg van de toegenomen ontspanning die ontstaat door
de interventie met de robotdieren. Mensen met een (zeer) Ernstig Verstandelijke Beperking en
‘moeilijk verstaanbaar’ gedrag (EVB+-cliënten) kunnen hun spanningsniveau moeilijk zonder
hulp van de ander reguleren. Hierdoor kan hun welbevinden en kwaliteit van leven dalen met als
onwenselijk bijeffect meer gedragsproblematiek. In deze kwalitatieve studie is door middel van
exploratief, observationeel onderzoek bekeken of de inzet van een robotkat het spanningsniveau
van de EVB+-cliënt en diens begeleider beïnvloedt. Het gedrag van EVB+-cliënten is tijdens
negen meetmomenten geobserveerd. Het concept van spanningsniveau is geoperationaliseerd en
de begeleiders hebben op de negen meetmomenten de door hen gevoelde spanning met behulp
van een Likertschaal op een spanningsmeter gescoord. De steekproef bestond uit acht EVB+-
cliënten (N = 8) en drie begeleiders (N = 3). Het onderzoek was opgedeeld in drie fasen; een fase
zonder robotkat, een fase ter gewenning aan de robotkat en een laatste fase met de robotkat. Elke
fase bestond uit drie meetmomenten. De inzet van de robotkat had een positief effect op het
spanningsniveau van zes EVB+-cliënten, geen aantoonbaar effect op een cliënt, en bij een cliënt
waren de metingen door de omgevingscondities niet goed uit te voeren. Het effect op het
spanningsniveau van alle begeleiders bleek positief.
Voor EVB+-cliënten zijn er weinig methodes, behandel- en diagnostische instrumenten
beschikbaar, daarnaast is er nauwelijks onderzoek binnen deze groep gedaan. Om het welzijn en
de kwaliteit van leven van EVB+-cliënten te verbeteren is meer onderzoek nodig. Met dit
onderzoek wordt hieraan een bijdrage geleverd. Om evidente uitspraken te kunnen doen moet de
onderzoeksgroep echter veel groter zijn. Dit onderzoek zou kunnen dienen als een eerste aanzet
voor een grootschaliger vervolgonderzoek.
Keywords: robotkat, EVB+-cliënt, gehandicaptenzorg, spanning, gedrag
, 4
EVB+-CLIËNTEN EN EEN ROBOTKAT
Summary
Recent research on interventions with robotic animals for elderly with dementia shows
positive effects on social behavior, agitation/aggression and quality of life. Behavioral
improvements are observed as a result of increased relaxation caused by the intervention with
robotic animals. EVB+-clients have difficulty regulating their stress level without the help of
someone else. As a result, their well-being and quality of life can decrease, with the
undesirable side effect of more behavioral problems. In this qualitative study is investigated
through explorative observational research, whether the use of a robotic cat influences the
stress level of EVB+-clients and their caregivers. The behavior of EVB+-clients has been
observed during nine measurements. After operationalization the concept of stress level, the
caregivers have scored the stress level felt by themselves on a stress meter by means of a
Likert scale, during the nine measurements. The sample consisted of eight EVB+-clients
(N=8) and three caregivers (N+3). The research was split up into three phases: a phase
without a robot cat, a phase to get used to the robot cat and a final phase with the robot cat.
Each phase consisted of three measurement. The use of the robot cat had a positive effect on
the stress level of six EVB+-clients, no demonstrable effect on one client, and for one client
measurements could not be taken due to environmental conditions. The use of the robot cat
turned out to have a positive effect on the stress level of all caregivers.
Few methods, treatments and diagnostic instrument are available for the benefit of EVB+-
clients, and research involving this group is scarce. More research is needed to improve the
well-being and quality of life of EVB+-clients and this study aims to contribute to this.
However, to draw validated conclusions, the research group should be larger. This study
serves as a first step towards a larger-scale follow-up study.
Keywords: robot cat, EVB+-client, care for the disabled, stress, behavior
