Samenvatting ‘De mythe van het gemiddelde’ (Complex Systems Theory)
Hoofdstuk 1: De uitvinding van het gemiddelde
De onderliggende gedachte van gemiddelde hersenen is dat ze model staan voor normale,
doorsnee hersenen, terwijl de individuele hersenen daar een variant op zijn. Elke individuele
weergave verschilt niet enkel van het gemiddelde, maar ook van elkaar. Niemands hersenen
lijken op het gemiddelde. Afzonderlijke patronen zijn geen ruis, maar systematische
kenmerken van ieders geheugensysteem, en dat neurale patroon verschilt per persoon. Een
algemene theorie over gedachten, waarneming en persoonlijkheid, die uitgaat van de
gemiddelde hersenen, is vrijwel op niemand van toepassing. De gemiddelde hersenen bestaan
niet. Miller was ervan overtuigd dat er een structureel verschil bestaat tussen individuele en
gemiddelde hersenen.
Elke discipline die zich meet de mens als onderzoeksobject bezighoudt, maakt al heel lang
gebruik van dezelfde basismethodiek: plaats een groep mensen in een experimentele
omgeving, stel de gemiddelde respons vast en formuleer een conclusie over de mens in het
algemeen. Maar het gemiddelde lichaam en de gemiddelde hersenen bestaan helemaal niet en
dat roept de vraag op waarom onze samenleving hier dan toch zoveel waarde aan hecht.
Quetelet wilde een wetenschap ontwikkelen voor de beheersing van de samenleving en wilde
daarvoor de onderzoeksmethoden van de astronomie toepassen op de studie van de mens. De
uiteindelijke oplossing die astronomen bedachten raakte bekend als de ‘methode van de
gemiddelden’: alle afzonderlijke metingen (data over mensen) werden samengevoegd tot één
‘gemiddelde meting’. Volgens de voorstanders van deze methode was het aldus verkregen
resultaat betrouwbaarder dan één enkele waarneming. De methodiek van het gemiddelde
bleek van doorslaggevend belang. Hij ontketende daarmee een ware revolutie in de manier
waarop de samenleving naar het individu keek.
Quetelet schreef echter geen geschiedenis met zijn methode maar wel door antwoord te geven
op een eenvoudig klinkende vraag: wat betekende dat gemiddelde nu precies? Quetelet stelde
dat de meting van een individuele persoon per definitie foutief was, en dat de echte mens
werd vertegenwoordigd door de gemiddelde persoon. Tegenwoordig beschouwen we een
gemiddeld iemand als inferieur of middelmatig. Maar voor Quetelet was de gemiddelde mens
het toonbeeld van perfectie, een ideaal waar de natuur altijd naar streefde en dat vrij was van
gebreken. Nu beschouwen we de gemiddelde mens niet meer langer als het toonbeeld van
perfectie, maar we denken wel dat de gemiddelde persoon de oervorm van een groep of type
vertegenwoordigt. Dankzij Quetelets nieuwe wetenschap van de gemiddelde mens kon er de
broodnodige orde worden geschapen in de steeds groter wordende chaos van data en werd
tegelijkertijd de drang bevredigd om mensen in stereotypen in te delen (bijvoorbeeld
middenklasse). Gemiddeld stond gelijk aan normaal en individueel aan gebrekkig en
afwijkend, en elk stereotype kreeg het goedkeurende stempel van de wetenschap.
Een volgeling van Quetelet was Francis Galton. De enige afwijkende gedachte ten opzichte
van Quetelet was dat voor Galton stond gemiddeld gelijk aan middelmatig, grof en alledaags.
Quetelet beschouwde mensen die veel van het gemiddelde afweken als ‘gedrochten’, maar
Galton was het daar niet mee eens. Kort samengevat was Galton voor Quetelets idee dat het
gemiddelde lid van een groep het groepstype vertegenwoordigde, maar verwierp hij het idee
dat afwijkingen gelijkstonden aan fouten. De schijnbare tegenstelling loste hij op door ‘fout’
te vervangen door ‘rangorde’. Galton bedacht veertien verschillende klassen voor de
mensheid, waarvan de laagste werd gevormd door de imbecielen. Halverwege de rangorde
Hoofdstuk 1: De uitvinding van het gemiddelde
De onderliggende gedachte van gemiddelde hersenen is dat ze model staan voor normale,
doorsnee hersenen, terwijl de individuele hersenen daar een variant op zijn. Elke individuele
weergave verschilt niet enkel van het gemiddelde, maar ook van elkaar. Niemands hersenen
lijken op het gemiddelde. Afzonderlijke patronen zijn geen ruis, maar systematische
kenmerken van ieders geheugensysteem, en dat neurale patroon verschilt per persoon. Een
algemene theorie over gedachten, waarneming en persoonlijkheid, die uitgaat van de
gemiddelde hersenen, is vrijwel op niemand van toepassing. De gemiddelde hersenen bestaan
niet. Miller was ervan overtuigd dat er een structureel verschil bestaat tussen individuele en
gemiddelde hersenen.
Elke discipline die zich meet de mens als onderzoeksobject bezighoudt, maakt al heel lang
gebruik van dezelfde basismethodiek: plaats een groep mensen in een experimentele
omgeving, stel de gemiddelde respons vast en formuleer een conclusie over de mens in het
algemeen. Maar het gemiddelde lichaam en de gemiddelde hersenen bestaan helemaal niet en
dat roept de vraag op waarom onze samenleving hier dan toch zoveel waarde aan hecht.
Quetelet wilde een wetenschap ontwikkelen voor de beheersing van de samenleving en wilde
daarvoor de onderzoeksmethoden van de astronomie toepassen op de studie van de mens. De
uiteindelijke oplossing die astronomen bedachten raakte bekend als de ‘methode van de
gemiddelden’: alle afzonderlijke metingen (data over mensen) werden samengevoegd tot één
‘gemiddelde meting’. Volgens de voorstanders van deze methode was het aldus verkregen
resultaat betrouwbaarder dan één enkele waarneming. De methodiek van het gemiddelde
bleek van doorslaggevend belang. Hij ontketende daarmee een ware revolutie in de manier
waarop de samenleving naar het individu keek.
Quetelet schreef echter geen geschiedenis met zijn methode maar wel door antwoord te geven
op een eenvoudig klinkende vraag: wat betekende dat gemiddelde nu precies? Quetelet stelde
dat de meting van een individuele persoon per definitie foutief was, en dat de echte mens
werd vertegenwoordigd door de gemiddelde persoon. Tegenwoordig beschouwen we een
gemiddeld iemand als inferieur of middelmatig. Maar voor Quetelet was de gemiddelde mens
het toonbeeld van perfectie, een ideaal waar de natuur altijd naar streefde en dat vrij was van
gebreken. Nu beschouwen we de gemiddelde mens niet meer langer als het toonbeeld van
perfectie, maar we denken wel dat de gemiddelde persoon de oervorm van een groep of type
vertegenwoordigt. Dankzij Quetelets nieuwe wetenschap van de gemiddelde mens kon er de
broodnodige orde worden geschapen in de steeds groter wordende chaos van data en werd
tegelijkertijd de drang bevredigd om mensen in stereotypen in te delen (bijvoorbeeld
middenklasse). Gemiddeld stond gelijk aan normaal en individueel aan gebrekkig en
afwijkend, en elk stereotype kreeg het goedkeurende stempel van de wetenschap.
Een volgeling van Quetelet was Francis Galton. De enige afwijkende gedachte ten opzichte
van Quetelet was dat voor Galton stond gemiddeld gelijk aan middelmatig, grof en alledaags.
Quetelet beschouwde mensen die veel van het gemiddelde afweken als ‘gedrochten’, maar
Galton was het daar niet mee eens. Kort samengevat was Galton voor Quetelets idee dat het
gemiddelde lid van een groep het groepstype vertegenwoordigde, maar verwierp hij het idee
dat afwijkingen gelijkstonden aan fouten. De schijnbare tegenstelling loste hij op door ‘fout’
te vervangen door ‘rangorde’. Galton bedacht veertien verschillende klassen voor de
mensheid, waarvan de laagste werd gevormd door de imbecielen. Halverwege de rangorde
