Verbintenissenrecht
Inleiding: waarover gaat het?
“Moeder van het recht”
o Veel vakken bouwen voort op het verbintenissenrecht, denk
aan sociaal recht.
Kern van privaatrecht: verhoudingen tussen individuen
o Individu = titularis van een subjectief recht, een natuurlijk
persoon of rechtspersoon.
Bronnen van verbintenissen, art. 5.3 BW:
Rechtshandeling = handeling die je stelt waaruit rechtsgevolgen
voortvloeien
o Meerzijdig
o Eenzijdig
Rechtsfeiten: het recht kleeft hier automatisch rechtsgevolgen aan.
o Buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht
Oneigenlijke contracten: zaakwaarneming, onverschuldigde betalen
en ongerechtvaardigde verrijking.
o Allemaal quasi-contracten, maar ze horen ook thuis bij
verbintenissen.
Bijzondere status, zgn. doelstellingen van het
verbintenissenrecht:
1. Bindende kracht van de overeenkomst – pacta sunt servanda
Contracten binden de partijen
Zeker zijn dat de overeenkomst uitgevoerd wordt
Denk aan huur-verhuur
Rechter mag niet zomaar tussenkomen in een OK: OK moet bindend
zijn voor de partijen, maar ook voor de feitenrechter.
2. Contractsvrijheid
Principe: eenieder is vrij om te contracteren met wie die wil,
wanneer die wil, keuze over het onderwerp, …
Dit geldt NIET onbeperkt: denk aan het discriminatieverbod
3. Maatschappelijke rechtvaardigheid
Streven naar maatschappelijke rechtvaardigheid
1
, Alles kan contractueel afgesproken worden zonder rekening te
houden met de wet dit is een utopie indien er gelijke
contractspartijen zijn.
Van oud naar nieuw recht
Maatschappelijke evolutie
Code civil 1804 is achterhaald
Rechtspreek zorgde voor evolutie
Verbintenissenrecht heeft de tand des tijds relatief goed doorstaan
Nieuwe boeken: boek 1 en 5
Temporele werking
Wat met nieuwe wetgeving: is het onmiddellijk van toepassing of
niet?
o Oud recht: oud recht wordt gehanteerd op alle toekomstige
rechtshandelingen en rechtsfeiten die VOOR 1 januari 2023
hebben plaatsgevonden.
o Nieuw recht: nieuw recht wordt gehanteerd op alle
overeenkomsten die NA 1 januari 2023.
Boek 1 BW: “algemene bepalingen”
Principes
o Transversale werking: volledig toegepast op het privaatrecht
o Zeer kort
o Structuur
Kritiek
o Summier
o Waarom worden bepaalde begrippen wel gedefinieerd en
anderen niet?
o Vragen bij de totstandkoming
Boek 5 BW: “verbintenissen”
Evolutie
Vertrouwensleer: bron van verbintenis?
Doelstellingen boek 5
o Terminologische vereenvoudiging
o Moderne en logische structuur
o Inhoudelijke modernisering
2
, Wilsautonomie en rol van de rechter
Sancties op maat
o Toegankelijk voor de burger
o Coherentie en rechtszekerheid bevorderen HvC heeft niet
alles vastgelegd
o Competitiviteit van Belgische recht verhogen
België werkte lang met de code civil
Aard van de wetsbepalingen
Catch all bepaling: art. 5.3 BW: “De bepalingen van dit boek zijn van
aanvullend recht tenzij uit de tekst of de draagwijdte ervan blijkt dat
ze geheel of gedeeltelijk een karakter van dwingend recht of van
openbare orde hebben”
Kijken naar tekst en draagwijdte van de bepaling voor de aard te
bepalen
In boek 1 geen wetsbepalingen over de aard van een bepaling
(aanvullend, dwingend, OO, …)
Deel 1: Get begrip verbintenis en de soorten
verbintenissen
Hoofdstuk 1: Het begrip verbintenis
Definitie verbintenis
Oud BW: geen definitie, maar RL wel
A. Rechtsband tussen personen;
B. Ontstaan uit een RH of een andere menselijke gedraging
waaraan de wet of rechtspraak rechtsgevolgen vastknoopt;
C. Met als voorwerp het doen ontstaan van in geld waardeerbare
aanspraken;
D. Kan in rechte worden afgedwongen.
Art. 5.1 BW Verbintenis
“Een verbintenis is een rechtsband op grond waarvan een
schuldeiser van een schuldenaar, indien nodig in rechte, de
uitvoering van een prestatie mag eisen.”
Memorie van Toelichting: klemtoon op de juridische afdwingbaarheid
o Parlementarie voorbereiding van een wet
o Bv: afspraak om iemand te helpen verhuizen, is dit een
verbintenis?
Nee, dit is een morele verplichting.
o Wanneer duidelijk of het een juridische verbintenis is of niet?
3
, Grijze zone
Afbakenen wat de essentie van een verbintenis is
MvT: juridisch afdwingbaar zijn.
A. Rechtsband tussen personen
Min. 2 personen waarbij de ene een vorderingsrecht heeft op de
andere/ aanspraak jegens een persoon op een bepaalde gedraging
Verschil met zakelijk recht: zeggenschap op een zaak
o Bv: eigendomsrecht, vruchtgebruik
o Zakelijk recht: geldt erga omnes, t.a.v. iedereen
Verschil in geldingskracht
Verbintenis: geldt inter partes
B. Ontstaan uit een RH of een andere gedraging (bv. Rechtsfeit)
Art. 1.3 BW Rechshandeling
De rechtshandeling is de wilsuiting waarbij een of meer personen de
bedoeling hebben om rechtsgevolgen te doen ontstaan
Uit een OK: rechtsband min. 2 personen met het oog p het
doen ontstaan van rechtsgevolgen
o Meerzijdig
Kan ook eenzijdig ontstaan, denk aan een aanbod
Kan ook uit een feitelijke gedraging
Een rechsfeit: BCA, oneigenlijke OK, de wet
o Zie art. 5.3 BW
C. Met het ontstaan van in geld waardeerbare aanspraken tot voorwerp
Verbintenis om iets te doen, iets niet te doen of iets te geven
Inspannings- of resultaatsverbintenis
Vermogen van SE: actief
Vermogen SA: passief belast zijn vermogen
D. Kan in rechte worden afgedwongen
Bij niet vrijwillige uitvoering verbintenis: afdwingbaarheid in rechte
o Bijv. een dwangsom
Onderscheid andere verbintenissen
4
Inleiding: waarover gaat het?
“Moeder van het recht”
o Veel vakken bouwen voort op het verbintenissenrecht, denk
aan sociaal recht.
Kern van privaatrecht: verhoudingen tussen individuen
o Individu = titularis van een subjectief recht, een natuurlijk
persoon of rechtspersoon.
Bronnen van verbintenissen, art. 5.3 BW:
Rechtshandeling = handeling die je stelt waaruit rechtsgevolgen
voortvloeien
o Meerzijdig
o Eenzijdig
Rechtsfeiten: het recht kleeft hier automatisch rechtsgevolgen aan.
o Buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht
Oneigenlijke contracten: zaakwaarneming, onverschuldigde betalen
en ongerechtvaardigde verrijking.
o Allemaal quasi-contracten, maar ze horen ook thuis bij
verbintenissen.
Bijzondere status, zgn. doelstellingen van het
verbintenissenrecht:
1. Bindende kracht van de overeenkomst – pacta sunt servanda
Contracten binden de partijen
Zeker zijn dat de overeenkomst uitgevoerd wordt
Denk aan huur-verhuur
Rechter mag niet zomaar tussenkomen in een OK: OK moet bindend
zijn voor de partijen, maar ook voor de feitenrechter.
2. Contractsvrijheid
Principe: eenieder is vrij om te contracteren met wie die wil,
wanneer die wil, keuze over het onderwerp, …
Dit geldt NIET onbeperkt: denk aan het discriminatieverbod
3. Maatschappelijke rechtvaardigheid
Streven naar maatschappelijke rechtvaardigheid
1
, Alles kan contractueel afgesproken worden zonder rekening te
houden met de wet dit is een utopie indien er gelijke
contractspartijen zijn.
Van oud naar nieuw recht
Maatschappelijke evolutie
Code civil 1804 is achterhaald
Rechtspreek zorgde voor evolutie
Verbintenissenrecht heeft de tand des tijds relatief goed doorstaan
Nieuwe boeken: boek 1 en 5
Temporele werking
Wat met nieuwe wetgeving: is het onmiddellijk van toepassing of
niet?
o Oud recht: oud recht wordt gehanteerd op alle toekomstige
rechtshandelingen en rechtsfeiten die VOOR 1 januari 2023
hebben plaatsgevonden.
o Nieuw recht: nieuw recht wordt gehanteerd op alle
overeenkomsten die NA 1 januari 2023.
Boek 1 BW: “algemene bepalingen”
Principes
o Transversale werking: volledig toegepast op het privaatrecht
o Zeer kort
o Structuur
Kritiek
o Summier
o Waarom worden bepaalde begrippen wel gedefinieerd en
anderen niet?
o Vragen bij de totstandkoming
Boek 5 BW: “verbintenissen”
Evolutie
Vertrouwensleer: bron van verbintenis?
Doelstellingen boek 5
o Terminologische vereenvoudiging
o Moderne en logische structuur
o Inhoudelijke modernisering
2
, Wilsautonomie en rol van de rechter
Sancties op maat
o Toegankelijk voor de burger
o Coherentie en rechtszekerheid bevorderen HvC heeft niet
alles vastgelegd
o Competitiviteit van Belgische recht verhogen
België werkte lang met de code civil
Aard van de wetsbepalingen
Catch all bepaling: art. 5.3 BW: “De bepalingen van dit boek zijn van
aanvullend recht tenzij uit de tekst of de draagwijdte ervan blijkt dat
ze geheel of gedeeltelijk een karakter van dwingend recht of van
openbare orde hebben”
Kijken naar tekst en draagwijdte van de bepaling voor de aard te
bepalen
In boek 1 geen wetsbepalingen over de aard van een bepaling
(aanvullend, dwingend, OO, …)
Deel 1: Get begrip verbintenis en de soorten
verbintenissen
Hoofdstuk 1: Het begrip verbintenis
Definitie verbintenis
Oud BW: geen definitie, maar RL wel
A. Rechtsband tussen personen;
B. Ontstaan uit een RH of een andere menselijke gedraging
waaraan de wet of rechtspraak rechtsgevolgen vastknoopt;
C. Met als voorwerp het doen ontstaan van in geld waardeerbare
aanspraken;
D. Kan in rechte worden afgedwongen.
Art. 5.1 BW Verbintenis
“Een verbintenis is een rechtsband op grond waarvan een
schuldeiser van een schuldenaar, indien nodig in rechte, de
uitvoering van een prestatie mag eisen.”
Memorie van Toelichting: klemtoon op de juridische afdwingbaarheid
o Parlementarie voorbereiding van een wet
o Bv: afspraak om iemand te helpen verhuizen, is dit een
verbintenis?
Nee, dit is een morele verplichting.
o Wanneer duidelijk of het een juridische verbintenis is of niet?
3
, Grijze zone
Afbakenen wat de essentie van een verbintenis is
MvT: juridisch afdwingbaar zijn.
A. Rechtsband tussen personen
Min. 2 personen waarbij de ene een vorderingsrecht heeft op de
andere/ aanspraak jegens een persoon op een bepaalde gedraging
Verschil met zakelijk recht: zeggenschap op een zaak
o Bv: eigendomsrecht, vruchtgebruik
o Zakelijk recht: geldt erga omnes, t.a.v. iedereen
Verschil in geldingskracht
Verbintenis: geldt inter partes
B. Ontstaan uit een RH of een andere gedraging (bv. Rechtsfeit)
Art. 1.3 BW Rechshandeling
De rechtshandeling is de wilsuiting waarbij een of meer personen de
bedoeling hebben om rechtsgevolgen te doen ontstaan
Uit een OK: rechtsband min. 2 personen met het oog p het
doen ontstaan van rechtsgevolgen
o Meerzijdig
Kan ook eenzijdig ontstaan, denk aan een aanbod
Kan ook uit een feitelijke gedraging
Een rechsfeit: BCA, oneigenlijke OK, de wet
o Zie art. 5.3 BW
C. Met het ontstaan van in geld waardeerbare aanspraken tot voorwerp
Verbintenis om iets te doen, iets niet te doen of iets te geven
Inspannings- of resultaatsverbintenis
Vermogen van SE: actief
Vermogen SA: passief belast zijn vermogen
D. Kan in rechte worden afgedwongen
Bij niet vrijwillige uitvoering verbintenis: afdwingbaarheid in rechte
o Bijv. een dwangsom
Onderscheid andere verbintenissen
4
