2024 - 2025 Strafvordering
Prof. Philip Traest
,Algemene informatie - Definitie
ALGEMENE INFORMATIE
Lesmateriaal:
- C. Van den Wyngaert & P. Traest, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Boek 2, ed. 2022
- Slides via Ufora
- Recent wetboek naar keuze
Examen: uitsluitend schriftelijk en periodegebonden
- 4 onderdelen: casus, adviesvraag, van theorie naar praktijk (meerkeuzevragen), theorievraag
Situering van het strafprocesrecht
- Binnen de opleiding (verhouding tot het materieel strafrecht)
- Binnen de samenleving
o Oorsprong van ons strafprocesrecht
o Verhouding overheid- burger
o Publieke opinie
STRUCTUUR van de cursus
- Algemene beginselen
o Definitie
o Types van strafrechtspleging
o Verloop van het strafproces
o Actoren in het strafproces
o Beleidsorganen
- De rechten van verdediging in strafzaken: geen ppts dus in boek bekijken (laatste les paar minuten aan
gespendeerd)
- Vorderingen uit het misdrijf
o Strafvordering (wat, wie, hoe, tegen wie, waar, tot wanneer?)
o Burgerlijke vordering
- Vooronderzoek in strafzaken
o Hoe en door wie?
o Opsporingsonderzoek
o Gerechtelijk onderzoek
o Onderzoeksverrichtingen
- Voorlopige hechtenis
o Nationaal
o Uitlevering
o Europees aanhoudingsbevel
- Onderzoek ter terechtzitting
o Bevoegdheid van de vonnisgerechten
o Saisine van de vonnisgerechten
o Rechtspleging voor de vonnisgerechten
o Bewijs in strafzaken
o Rechtsmiddelen
Pagina 1 van 161
,Algemene informatie - Definitie
Examen: 60 punten
- 1/ casus (20)
- 2/ advies (10)
- 3/ van theorie naar praktijk (12)
- 4/ theorie (16)
Pagina 2 van 161
,Algemene informatie - Definitie
INHOUD
Algemene informatie ....................................................................................................................................... 1
1 Algemene beginselen ..................................................................................................................... 12
1.1 Definitie ................................................................................................................................................ 12
1.1.1 Begrip ................................................................................................................................................... 12
1.1.2 Onderscheid tussen materieel en formeel strafrecht .......................................................................... 12
1.1.3 Doelstellingen van het strafproces....................................................................................................... 12
1.1.3.1 waarheidsvinding ............................................................................................................ 13
1.1.3.2 Bescherming van individuele grondrechten ................................................................... 13
1.1.3.3 Onderlinge afweging = de kern van het strafproces ....................................................... 13
1.1.3.4 Concrete afweging in de rechtspraak: slingerbeweging ................................................. 14
1.2 Accusatoire en inquisitoire rechtspleging ............................................................................................ 14
1.2.1.1 Strafrechtshervorming in Europa .................................................................................... 14
1.2.1.2 Strafrechtshervorming in België ..................................................................................... 15
1.3 Verloop van het strafproces ................................................................................................................. 15
1.3.1 Vooronderzoek ..................................................................................................................................... 15
1.3.1.1 2 types: Opsporingsonderzoek en gerechtelijk onderzoek ............................................. 15
1.3.1.2 Kenmerken van het vooronderzoek ................................................................................ 15
1.3.2 Onderzoek ten gronde ......................................................................................................................... 17
1.3.2.1 Kenmerken onderzoek ten gronde ................................................................................. 17
1.4 Actoren in het strafproces ................................................................................................................... 18
1.4.1 verdachte ............................................................................................................................................. 18
1.4.1.1 Strafrechtelijke verantwoordelijkheid rechtspersonen .................................................. 18
1.4.2 De advocaat.......................................................................................................................................... 19
1.4.3 slachtoffer ............................................................................................................................................ 19
1.4.3.1 Statuten .......................................................................................................................... 19
1.4.4 Burgerlijk aansprakelijke partij ............................................................................................................. 20
1.4.5 Tussenkomende partij .......................................................................................................................... 20
1.4.5.1 Wanneer is een derde partij een actor in het strafproces? ............................................ 21
1.4.6 De politie .............................................................................................................................................. 21
1.4.6.1 Situering .......................................................................................................................... 21
1.4.6.2 Taken ............................................................................................................................... 22
1.4.6.3 Statuut van de politie ...................................................................................................... 22
1.4.6.4 Toezicht op de politiediensten ........................................................................................ 24
1.4.6.5 Internationale politiediensten ........................................................................................ 24
1.4.6.6 Staatsveiligheid ............................................................................................................... 24
Pagina 3 van 161
,Algemene informatie - Definitie
1.4.7 Het openbaar ministerie ...................................................................................................................... 25
1.4.7.1 Situering .......................................................................................................................... 25
1.4.7.2 Taken van het openbaar ministerie ................................................................................ 26
1.4.7.3 Statuut van het openbaar ministerie .............................................................................. 27
1.4.7.4 Overzicht Ger.W. ............................................................................................................. 27
1.4.7.5 Toezicht op het openbaar ministerie .............................................................................. 29
1.4.7.6 Europees parket .............................................................................................................. 29
1.4.8 De onderzoeksrechter .......................................................................................................................... 29
1.4.8.1 Situering .......................................................................................................................... 29
1.4.8.2 Taken van de onderzoeksrechter .................................................................................... 30
1.4.8.3 Statuut van de onderzoeksrechter.................................................................................. 30
1.4.8.4 Toezicht op de onderzoeksrechter ................................................................................. 31
1.4.9 Onderzoeksgerechten .......................................................................................................................... 31
1.4.9.1 Situering .......................................................................................................................... 31
1.4.9.2 Raadkamer ...................................................................................................................... 31
1.4.9.3 Kamer van inbeschuldigingstelling .................................................................................. 32
1.4.10 Vonnisgerechten .................................................................................................................................. 33
1.4.10.1 Statuut van de rechter .................................................................................................... 33
1.4.10.2 Toezicht op rechters ....................................................................................................... 33
1.4.10.3 Indeling van de vonnisgerechten .................................................................................... 33
1.4.10.4 Samenstelling en bevoegdheid van de vonnisgerechten ................................................ 34
1.4.11 Strafuitvoeringsrechtbank.................................................................................................................... 35
1.4.12 Justitieassistenten / Justitiehuizen....................................................................................................... 35
1.4.13 Tuchtrechtbanken ................................................................................................................................ 35
1.5 Beleidsorganen in het strafprocesrecht ............................................................................................... 35
1.5.1 Minister van Justitie ............................................................................................................................. 35
1.5.2 College van procureurs-generaal (in 1997 wettelijk geregeld) ............................................................ 36
1.5.3 Procureur des Konings ......................................................................................................................... 36
1.5.4 Raad van PdK’s & Raad van arbeidsauditeurs ...................................................................................... 36
1.5.5 Beheersorganen van Justitie ................................................................................................................ 36
2 De rechten van verdediging in strafzaken ...................................................................................... 37
2.1 Algemene begrippen ............................................................................................................................ 37
2.2 Overzicht .............................................................................................................................................. 37
2.2.1 Recht op toegang tot de rechter .......................................................................................................... 37
2.2.1.1 Recht op een onafhankelijk en onpartijdig rechter ........................................................ 37
2.2.2 Recht op behandeling van zijn zaak binnen een redelijke termijn ....................................................... 38
2.2.2.1 Begrip .............................................................................................................................. 38
Pagina 4 van 161
,Algemene informatie - Definitie
2.2.2.2 Begin- en eindpunt .......................................................................................................... 38
2.2.2.3 Criteria ter beoordeling van de redelijkheid van de duur van het proces ...................... 39
2.2.2.4 Sanctie bij overschrijding van de redelijke termijn ......................................................... 39
2.3 Wettelijke waarborgen bij berpekingen van bepaalde grondrechten ................................................. 39
3 De vorderingen die uit het misdrijf voortvloeien............................................................................ 40
3.1 Strafvordering ...................................................................................................................................... 40
3.1.1 Algemene beginselen ........................................................................................................................... 40
3.1.1.1 Strafvordering en vervolging ........................................................................................... 40
3.1.1.2 Strafvordering, burgerlijke vordering en tuchtvordering ............................................... 40
3.1.2 Personen die de strafvordering uitoefenen ......................................................................................... 40
3.1.2.1 Ambtenaren openbaar ministerie die de SV uitoefenen ................................................ 40
3.1.2.2 Bevoegdheidsconflicten .................................................................................................. 41
3.1.3 Wijze waarop de strafvordering wordt uitgeoefend ............................................................................ 41
3.1.3.1 Beleid inzake de strafvordering ...................................................................................... 41
3.1.3.2 1/ Vervolging ................................................................................................................... 42
3.1.3.3 2/ Snelrechtprocedure .................................................................................................... 43
3.1.3.4 3/ niet-vervolging: het Sepot (rangschikking zonder gevolg) ......................................... 45
3.1.3.5 4/ Buitengerechtelijke afdoening/afhandeling door het parket ..................................... 46
3.1.3.6 Administratieve afhandeling van misdrijven .................................................................. 47
3.1.3.7 5/ Voorafgaande erkenning van schuld .......................................................................... 47
3.1.4 Personen tegen wie de SV wordt uitgeoefend..................................................................................... 49
3.1.4.1 Principe ........................................................................................................................... 49
3.1.4.2 Immuniteiten .................................................................................................................. 49
3.1.5 Extraterritoriale gelding van de SV ....................................................................................................... 52
3.1.6 Prejudiciële vragen en geschillen ......................................................................................................... 52
3.1.6.1 Prejudiciële vragen.......................................................................................................... 53
3.1.6.2 Prejudiciële geschillen ..................................................................................................... 53
3.1.7 Verval van de strafvordering ................................................................................................................ 54
3.1.7.1 Opheffing van de strafwet .............................................................................................. 54
3.1.7.2 Amnestie ......................................................................................................................... 54
3.1.7.3 Klachtafstand .................................................................................................................. 54
3.1.7.4 Dood van de verdachte ................................................................................................... 55
3.1.8 Verjaring van de strafvordering ........................................................................................................... 55
3.1.8.1 Begrip .............................................................................................................................. 55
3.1.8.2 Oude regeling .................................................................................................................. 55
3.1.8.3 nieuwe regeling............................................................................................................... 58
3.1.9 Rechterlijk gewijsde ............................................................................................................................. 59
Pagina 5 van 161
,Algemene informatie - Definitie
3.1.9.1 Vroegere uitspraak.......................................................................................................... 60
3.1.9.2 Nieuwe vervolging .......................................................................................................... 60
3.1.9.3 Buitenlandse rechterlijke uitspraken en het ne bis in idem-effect op die uitspraken .... 61
3.1.10 Buitengerechtelijke afhandeling .......................................................................................................... 61
3.2 Burgerlijke vordering ............................................................................................................................ 61
3.2.1 Algemeen ............................................................................................................................................. 61
3.2.2 Personen die de BV uitoefenen ............................................................................................................ 62
3.2.3 Personen tegen wie de BV wordt ingesteld ......................................................................................... 62
3.2.4 Wijze van uitoefening BV ..................................................................................................................... 63
3.2.4.1 Keuze tussen burgerlijke rechtbanken en strafgerechten .............................................. 63
3.2.4.2 De BV voor de strafgerechten ......................................................................................... 64
3.2.4.3 BV voor de burgerlijke rechtbanken ............................................................................... 65
3.2.5 Verval van de burgerlijke vordering ..................................................................................................... 65
3.2.5.1 Afstand van vordering en dading .................................................................................... 65
3.2.5.2 Verjaring van de BV ......................................................................................................... 65
3.2.5.3 Rechterlijk gewijsde ........................................................................................................ 66
3.2.6 Gezag strafrechtelijk gewijsde t.a.v. burgerlijk gewijsde ..................................................................... 66
3.2.7 Slachtofferhulpfonds ............................................................................................................................ 66
4 Het vooronderzoek in strafzaken ................................................................................................... 67
4.1 Wijze waarop het vooronderzoek gevoerd wordt ............................................................................... 67
4.1.1 Opsporingsonderzoek en gerechtelijk onderzoek................................................................................ 67
4.1.2 Wijze waarop misdrijven ter kennis komen van de overheid .............................................................. 67
4.1.3 Wijze waarop misdrijven worden opgespoord en vastgesteld ............................................................ 68
4.1.4 Rechten verdachte, inverdenkinggestelde, burgerlijke partij en derde-beslagene tijdens het
vooronderzoek ..................................................................................................................................... 69
4.2 Personen belast met de opsporing en vaststelling van misdrijven ...................................................... 72
4.2.1 Algemene beginselen ........................................................................................................................... 72
4.2.2 De leidinggevende magistraten ........................................................................................................... 72
4.2.2.1 Openbaar ministerie ....................................................................................................... 72
4.2.2.2 Onderzoeksrechter ......................................................................................................... 73
4.2.3 Politiediensten ..................................................................................................................................... 74
4.2.3.1 Opsporingstaken ............................................................................................................. 74
4.2.3.2 Verhouding politie – magistraten ................................................................................... 74
4.3 Het opsporingsonderzoek .................................................................................................................... 75
4.3.1 Begrip ................................................................................................................................................... 75
4.3.2 De heterdaadprocedure ....................................................................................................................... 75
4.3.3 Proactieve recherche ........................................................................................................................... 76
Pagina 6 van 161
,Algemene informatie - Definitie
4.3.4 Het kaalplukonderzoek ........................................................................................................................ 76
4.3.5 Afsluiting van het opsporingsonderzoek .............................................................................................. 76
4.4 Het gerechtelijk onderzoek .................................................................................................................. 77
4.4.1 Begrip en definitie Art. 55 Sv................................................................................................................ 77
4.4.2 Taakomschrijving van de OR Art. 56 Sv. ............................................................................................... 77
4.4.3 Saisine van de OR ................................................................................................................................. 77
4.4.3.1 Wijze van saisine ............................................................................................................. 78
4.4.3.2 Omvang van de saisine ................................................................................................... 78
4.4.3.3 Gevolgen van de saisine .................................................................................................. 79
4.4.4 Verhouding tussen OR en PdK ............................................................................................................. 79
4.4.4.1 Vorderingen van de PdK t.a.v. de OR .............................................................................. 79
4.4.4.2 Rechtsmiddelen .............................................................................................................. 79
4.4.5 Afsluiting van het GO: regeling van de rechtspleging .......................................................................... 80
4.4.5.1 Voorafgaande procedure ................................................................................................ 80
4.4.5.2 Procedure voor de raadkamer ........................................................................................ 80
4.4.5.3 Mogelijke beslissingen .................................................................................................... 81
4.4.5.4 Rechtsmiddelen inzake regeling rechtspleging art. 135 Sv. ............................................ 82
4.4.6 Controle door kamer van inbeschuldigingsstelling (KI) ........................................................................ 83
4.4.6.1 Ambtshalve toezicht op verloop GO ............................................................................... 83
4.4.6.2 Toezicht op langdurige onderzoeken .............................................................................. 83
4.4.6.3 Toezicht op regelmatigheid rechtspleging: zuivering van de nietigheden ..................... 84
4.5 Onderzoeksverrichtingen ..................................................................................................................... 85
4.5.1 Opnemen van klachten en aangiften ................................................................................................... 85
4.5.2 Identiteitscontroles en gegevensbestanden ........................................................................................ 85
4.5.3 Plaatsbezoek ........................................................................................................................................ 86
4.5.4 Observatie ............................................................................................................................................ 86
4.5.5 Ondervraging van de verdachte ........................................................................................................... 86
4.5.5.1 Minimumrechten ondervraagde ..................................................................................... 86
4.5.5.2 Ondervraging verdachte in OO ....................................................................................... 89
4.5.5.3 Ondervraging verdachte in GO ....................................................................................... 89
4.5.5.4 Ondervraging met behulp van audiovisuele media ........................................................ 89
4.5.5.5 Verhoor met een polygraaftest....................................................................................... 90
4.5.6 Inverdenkingstelling van de verdachte ................................................................................................ 90
4.5.6.1 Rechten Inverdenkinggestelde (IVG) .............................................................................. 90
4.5.6.2 Impliciete inverdenkingstelling ....................................................................................... 90
4.5.6.3 Inverdenkingstelling en loyauteitsplicht ......................................................................... 90
4.5.7 Getuigenverhoor .................................................................................................................................. 91
Pagina 7 van 161
,Algemene informatie - Definitie
4.5.7.1 In opsporingsonderzoek .................................................................................................. 91
4.5.7.2 In gerechtelijk onderzoek................................................................................................ 91
4.5.7.3 Anonieme getuigen ......................................................................................................... 92
4.5.7.4 bedreigde getuige ........................................................................................................... 93
4.5.8 Inwinnen bankgegevens ....................................................................................................................... 97
4.5.9 Deskundigenonderzoek ........................................................................................................................ 97
4.5.9.1 In het opsporingsonderzoek ........................................................................................... 97
4.5.9.2 In het gerechtelijk onderzoek ......................................................................................... 98
4.5.10 DNA-onderzoek .................................................................................................................................... 98
4.5.10.1 In het opsporingsonderzoek ........................................................................................... 98
4.5.10.2 In het gerechtelijk onderzoek ......................................................................................... 99
4.5.11 Inobservatiestelling .............................................................................................................................. 99
4.5.12 Fouillering........................................................................................................................................... 100
4.5.13 Onderzoek aan het lichaam ............................................................................................................... 100
4.5.14 Huiszoeking ........................................................................................................................................ 100
4.5.15 Inkijkoperatie ..................................................................................................................................... 102
4.5.16 Inbeslagneming .................................................................................................................................. 102
4.5.17 Databeslag en netwerkzoeking .......................................................................................................... 103
4.5.17.1 Databeslag .................................................................................................................... 103
4.5.17.2 Zoeking in informaticasysteem ..................................................................................... 103
4.5.17.3 Medewerkingsplicht particulieren ................................................................................ 104
4.5.17.4 Bevel tot snelle bewaring van gegevens ....................................................................... 104
4.5.18 Uitgestelde tussenkomst edm............................................................................................................ 104
4.5.18.1 Begrip ............................................................................................................................ 104
4.5.18.2 Uitgestelde tussenkomst .............................................................................................. 105
4.5.18.3 Varianten....................................................................................................................... 105
4.5.19 Schending briefgeheim ...................................................................................................................... 105
4.5.20 Identificatie telefoonnumers edm. .................................................................................................... 106
4.5.20.1 Identificatie van gebruikers telecommunicatie art. 46bis Sv. ....................................... 106
4.5.20.2 Opsporen of lokaliseren elektronische communicatie ................................................. 106
4.5.21 Afluistering van privé(tele)communicaties ........................................................................................ 107
4.5.21.1 Situering ........................................................................................................................ 107
4.5.21.2 Beschermde communicaties ......................................................................................... 108
4.5.21.3 Grondvoorwaarden ....................................................................................................... 108
4.5.21.4 Vormvoorwaarden ........................................................................................................ 109
4.5.21.5 Praktische uitvoering .................................................................................................... 109
4.5.22 Bijzondere opsporingsmethoden ....................................................................................................... 110
Pagina 8 van 161
, Algemene informatie - Definitie
4.5.22.1 Algemeen ...................................................................................................................... 110
4.5.22.2 Welke methoden? ......................................................................................................... 113
4.5.23 Voorlopige maatregelen tav rechtspersonen .................................................................................... 116
4.5.24 Beknopt voorlichtingsrapport en maatschappelijke enquête ............................................................ 116
4.5.25 Europees beschermingsbevel en onderzoeksbevel ........................................................................... 116
4.6 De voorlopige hechtenis (VH) ............................................................................................................ 117
4.6.1 Algemene beginselen ......................................................................................................................... 117
4.6.1.1 Bronnen ........................................................................................................................ 117
4.6.1.2 Kenmerken .................................................................................................................... 117
4.6.1.3 Andere titels van vrijheidsberoving .............................................................................. 118
4.6.2 Arrestatie ........................................................................................................................................... 118
4.6.2.1 Begrip ............................................................................................................................ 118
4.6.2.2 Termijn van 48 uur (= zonder bevel van een rechter) ................................................... 120
4.6.3 Bevel tot medebrenging ..................................................................................................................... 120
4.6.4 Bevel tot aanhouding ......................................................................................................................... 121
4.6.4.1 1/ Grondvoorwaarden .................................................................................................. 121
4.6.4.2 2/ Vormvoorwaarden ................................................................................................... 122
4.6.5 Verbod van vrij verkeer ...................................................................................................................... 123
4.6.5.1 Verbod van contact met derden ................................................................................... 123
4.6.5.2 Verbod van contact met bepaalde personen ............................................................... 123
4.6.6 Opheffing aanhoudingsbevel Art. 25 ................................................................................................. 123
4.6.7 Aanhoudingsbevel t.a.v. in vrijheid gelaten verdachte ...................................................................... 123
4.6.8 Rechterlijk toezicht op VH .................................................................................................................. 124
4.6.8.1 Algemeen ...................................................................................................................... 124
4.6.8.2 Handhaving aanhoudingsbevel door raadkamer .......................................................... 124
4.6.8.3 Na de regeling van de rechtspleging ............................................................................. 127
4.6.9 VH en regeling van de rechtspleging .................................................................................................. 127
4.6.10 Onmiddellijke aanhouding ter terechtzitting ..................................................................................... 128
4.6.11 Alternatieven voor de VH ................................................................................................................... 128
4.6.11.1 Vrijheid onder voorwaarden ......................................................................................... 128
4.6.11.2 Vrijheid mits borgsom ................................................................................................... 129
4.6.12 Onwerkzame hechtenis ...................................................................................................................... 129
4.6.13 Europees aanhoudingsbevel .............................................................................................................. 129
4.6.13.1 Definitie......................................................................................................................... 129
4.6.13.2 Bronnen ........................................................................................................................ 130
4.6.13.3 Voorwaarden m.b.t. het feit waarvoor overlevering wordt gevraagd .......................... 130
4.6.13.4 Voorwaarden m.b.t. de gezochte persoon ................................................................... 131
Pagina 9 van 161
Prof. Philip Traest
,Algemene informatie - Definitie
ALGEMENE INFORMATIE
Lesmateriaal:
- C. Van den Wyngaert & P. Traest, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Boek 2, ed. 2022
- Slides via Ufora
- Recent wetboek naar keuze
Examen: uitsluitend schriftelijk en periodegebonden
- 4 onderdelen: casus, adviesvraag, van theorie naar praktijk (meerkeuzevragen), theorievraag
Situering van het strafprocesrecht
- Binnen de opleiding (verhouding tot het materieel strafrecht)
- Binnen de samenleving
o Oorsprong van ons strafprocesrecht
o Verhouding overheid- burger
o Publieke opinie
STRUCTUUR van de cursus
- Algemene beginselen
o Definitie
o Types van strafrechtspleging
o Verloop van het strafproces
o Actoren in het strafproces
o Beleidsorganen
- De rechten van verdediging in strafzaken: geen ppts dus in boek bekijken (laatste les paar minuten aan
gespendeerd)
- Vorderingen uit het misdrijf
o Strafvordering (wat, wie, hoe, tegen wie, waar, tot wanneer?)
o Burgerlijke vordering
- Vooronderzoek in strafzaken
o Hoe en door wie?
o Opsporingsonderzoek
o Gerechtelijk onderzoek
o Onderzoeksverrichtingen
- Voorlopige hechtenis
o Nationaal
o Uitlevering
o Europees aanhoudingsbevel
- Onderzoek ter terechtzitting
o Bevoegdheid van de vonnisgerechten
o Saisine van de vonnisgerechten
o Rechtspleging voor de vonnisgerechten
o Bewijs in strafzaken
o Rechtsmiddelen
Pagina 1 van 161
,Algemene informatie - Definitie
Examen: 60 punten
- 1/ casus (20)
- 2/ advies (10)
- 3/ van theorie naar praktijk (12)
- 4/ theorie (16)
Pagina 2 van 161
,Algemene informatie - Definitie
INHOUD
Algemene informatie ....................................................................................................................................... 1
1 Algemene beginselen ..................................................................................................................... 12
1.1 Definitie ................................................................................................................................................ 12
1.1.1 Begrip ................................................................................................................................................... 12
1.1.2 Onderscheid tussen materieel en formeel strafrecht .......................................................................... 12
1.1.3 Doelstellingen van het strafproces....................................................................................................... 12
1.1.3.1 waarheidsvinding ............................................................................................................ 13
1.1.3.2 Bescherming van individuele grondrechten ................................................................... 13
1.1.3.3 Onderlinge afweging = de kern van het strafproces ....................................................... 13
1.1.3.4 Concrete afweging in de rechtspraak: slingerbeweging ................................................. 14
1.2 Accusatoire en inquisitoire rechtspleging ............................................................................................ 14
1.2.1.1 Strafrechtshervorming in Europa .................................................................................... 14
1.2.1.2 Strafrechtshervorming in België ..................................................................................... 15
1.3 Verloop van het strafproces ................................................................................................................. 15
1.3.1 Vooronderzoek ..................................................................................................................................... 15
1.3.1.1 2 types: Opsporingsonderzoek en gerechtelijk onderzoek ............................................. 15
1.3.1.2 Kenmerken van het vooronderzoek ................................................................................ 15
1.3.2 Onderzoek ten gronde ......................................................................................................................... 17
1.3.2.1 Kenmerken onderzoek ten gronde ................................................................................. 17
1.4 Actoren in het strafproces ................................................................................................................... 18
1.4.1 verdachte ............................................................................................................................................. 18
1.4.1.1 Strafrechtelijke verantwoordelijkheid rechtspersonen .................................................. 18
1.4.2 De advocaat.......................................................................................................................................... 19
1.4.3 slachtoffer ............................................................................................................................................ 19
1.4.3.1 Statuten .......................................................................................................................... 19
1.4.4 Burgerlijk aansprakelijke partij ............................................................................................................. 20
1.4.5 Tussenkomende partij .......................................................................................................................... 20
1.4.5.1 Wanneer is een derde partij een actor in het strafproces? ............................................ 21
1.4.6 De politie .............................................................................................................................................. 21
1.4.6.1 Situering .......................................................................................................................... 21
1.4.6.2 Taken ............................................................................................................................... 22
1.4.6.3 Statuut van de politie ...................................................................................................... 22
1.4.6.4 Toezicht op de politiediensten ........................................................................................ 24
1.4.6.5 Internationale politiediensten ........................................................................................ 24
1.4.6.6 Staatsveiligheid ............................................................................................................... 24
Pagina 3 van 161
,Algemene informatie - Definitie
1.4.7 Het openbaar ministerie ...................................................................................................................... 25
1.4.7.1 Situering .......................................................................................................................... 25
1.4.7.2 Taken van het openbaar ministerie ................................................................................ 26
1.4.7.3 Statuut van het openbaar ministerie .............................................................................. 27
1.4.7.4 Overzicht Ger.W. ............................................................................................................. 27
1.4.7.5 Toezicht op het openbaar ministerie .............................................................................. 29
1.4.7.6 Europees parket .............................................................................................................. 29
1.4.8 De onderzoeksrechter .......................................................................................................................... 29
1.4.8.1 Situering .......................................................................................................................... 29
1.4.8.2 Taken van de onderzoeksrechter .................................................................................... 30
1.4.8.3 Statuut van de onderzoeksrechter.................................................................................. 30
1.4.8.4 Toezicht op de onderzoeksrechter ................................................................................. 31
1.4.9 Onderzoeksgerechten .......................................................................................................................... 31
1.4.9.1 Situering .......................................................................................................................... 31
1.4.9.2 Raadkamer ...................................................................................................................... 31
1.4.9.3 Kamer van inbeschuldigingstelling .................................................................................. 32
1.4.10 Vonnisgerechten .................................................................................................................................. 33
1.4.10.1 Statuut van de rechter .................................................................................................... 33
1.4.10.2 Toezicht op rechters ....................................................................................................... 33
1.4.10.3 Indeling van de vonnisgerechten .................................................................................... 33
1.4.10.4 Samenstelling en bevoegdheid van de vonnisgerechten ................................................ 34
1.4.11 Strafuitvoeringsrechtbank.................................................................................................................... 35
1.4.12 Justitieassistenten / Justitiehuizen....................................................................................................... 35
1.4.13 Tuchtrechtbanken ................................................................................................................................ 35
1.5 Beleidsorganen in het strafprocesrecht ............................................................................................... 35
1.5.1 Minister van Justitie ............................................................................................................................. 35
1.5.2 College van procureurs-generaal (in 1997 wettelijk geregeld) ............................................................ 36
1.5.3 Procureur des Konings ......................................................................................................................... 36
1.5.4 Raad van PdK’s & Raad van arbeidsauditeurs ...................................................................................... 36
1.5.5 Beheersorganen van Justitie ................................................................................................................ 36
2 De rechten van verdediging in strafzaken ...................................................................................... 37
2.1 Algemene begrippen ............................................................................................................................ 37
2.2 Overzicht .............................................................................................................................................. 37
2.2.1 Recht op toegang tot de rechter .......................................................................................................... 37
2.2.1.1 Recht op een onafhankelijk en onpartijdig rechter ........................................................ 37
2.2.2 Recht op behandeling van zijn zaak binnen een redelijke termijn ....................................................... 38
2.2.2.1 Begrip .............................................................................................................................. 38
Pagina 4 van 161
,Algemene informatie - Definitie
2.2.2.2 Begin- en eindpunt .......................................................................................................... 38
2.2.2.3 Criteria ter beoordeling van de redelijkheid van de duur van het proces ...................... 39
2.2.2.4 Sanctie bij overschrijding van de redelijke termijn ......................................................... 39
2.3 Wettelijke waarborgen bij berpekingen van bepaalde grondrechten ................................................. 39
3 De vorderingen die uit het misdrijf voortvloeien............................................................................ 40
3.1 Strafvordering ...................................................................................................................................... 40
3.1.1 Algemene beginselen ........................................................................................................................... 40
3.1.1.1 Strafvordering en vervolging ........................................................................................... 40
3.1.1.2 Strafvordering, burgerlijke vordering en tuchtvordering ............................................... 40
3.1.2 Personen die de strafvordering uitoefenen ......................................................................................... 40
3.1.2.1 Ambtenaren openbaar ministerie die de SV uitoefenen ................................................ 40
3.1.2.2 Bevoegdheidsconflicten .................................................................................................. 41
3.1.3 Wijze waarop de strafvordering wordt uitgeoefend ............................................................................ 41
3.1.3.1 Beleid inzake de strafvordering ...................................................................................... 41
3.1.3.2 1/ Vervolging ................................................................................................................... 42
3.1.3.3 2/ Snelrechtprocedure .................................................................................................... 43
3.1.3.4 3/ niet-vervolging: het Sepot (rangschikking zonder gevolg) ......................................... 45
3.1.3.5 4/ Buitengerechtelijke afdoening/afhandeling door het parket ..................................... 46
3.1.3.6 Administratieve afhandeling van misdrijven .................................................................. 47
3.1.3.7 5/ Voorafgaande erkenning van schuld .......................................................................... 47
3.1.4 Personen tegen wie de SV wordt uitgeoefend..................................................................................... 49
3.1.4.1 Principe ........................................................................................................................... 49
3.1.4.2 Immuniteiten .................................................................................................................. 49
3.1.5 Extraterritoriale gelding van de SV ....................................................................................................... 52
3.1.6 Prejudiciële vragen en geschillen ......................................................................................................... 52
3.1.6.1 Prejudiciële vragen.......................................................................................................... 53
3.1.6.2 Prejudiciële geschillen ..................................................................................................... 53
3.1.7 Verval van de strafvordering ................................................................................................................ 54
3.1.7.1 Opheffing van de strafwet .............................................................................................. 54
3.1.7.2 Amnestie ......................................................................................................................... 54
3.1.7.3 Klachtafstand .................................................................................................................. 54
3.1.7.4 Dood van de verdachte ................................................................................................... 55
3.1.8 Verjaring van de strafvordering ........................................................................................................... 55
3.1.8.1 Begrip .............................................................................................................................. 55
3.1.8.2 Oude regeling .................................................................................................................. 55
3.1.8.3 nieuwe regeling............................................................................................................... 58
3.1.9 Rechterlijk gewijsde ............................................................................................................................. 59
Pagina 5 van 161
,Algemene informatie - Definitie
3.1.9.1 Vroegere uitspraak.......................................................................................................... 60
3.1.9.2 Nieuwe vervolging .......................................................................................................... 60
3.1.9.3 Buitenlandse rechterlijke uitspraken en het ne bis in idem-effect op die uitspraken .... 61
3.1.10 Buitengerechtelijke afhandeling .......................................................................................................... 61
3.2 Burgerlijke vordering ............................................................................................................................ 61
3.2.1 Algemeen ............................................................................................................................................. 61
3.2.2 Personen die de BV uitoefenen ............................................................................................................ 62
3.2.3 Personen tegen wie de BV wordt ingesteld ......................................................................................... 62
3.2.4 Wijze van uitoefening BV ..................................................................................................................... 63
3.2.4.1 Keuze tussen burgerlijke rechtbanken en strafgerechten .............................................. 63
3.2.4.2 De BV voor de strafgerechten ......................................................................................... 64
3.2.4.3 BV voor de burgerlijke rechtbanken ............................................................................... 65
3.2.5 Verval van de burgerlijke vordering ..................................................................................................... 65
3.2.5.1 Afstand van vordering en dading .................................................................................... 65
3.2.5.2 Verjaring van de BV ......................................................................................................... 65
3.2.5.3 Rechterlijk gewijsde ........................................................................................................ 66
3.2.6 Gezag strafrechtelijk gewijsde t.a.v. burgerlijk gewijsde ..................................................................... 66
3.2.7 Slachtofferhulpfonds ............................................................................................................................ 66
4 Het vooronderzoek in strafzaken ................................................................................................... 67
4.1 Wijze waarop het vooronderzoek gevoerd wordt ............................................................................... 67
4.1.1 Opsporingsonderzoek en gerechtelijk onderzoek................................................................................ 67
4.1.2 Wijze waarop misdrijven ter kennis komen van de overheid .............................................................. 67
4.1.3 Wijze waarop misdrijven worden opgespoord en vastgesteld ............................................................ 68
4.1.4 Rechten verdachte, inverdenkinggestelde, burgerlijke partij en derde-beslagene tijdens het
vooronderzoek ..................................................................................................................................... 69
4.2 Personen belast met de opsporing en vaststelling van misdrijven ...................................................... 72
4.2.1 Algemene beginselen ........................................................................................................................... 72
4.2.2 De leidinggevende magistraten ........................................................................................................... 72
4.2.2.1 Openbaar ministerie ....................................................................................................... 72
4.2.2.2 Onderzoeksrechter ......................................................................................................... 73
4.2.3 Politiediensten ..................................................................................................................................... 74
4.2.3.1 Opsporingstaken ............................................................................................................. 74
4.2.3.2 Verhouding politie – magistraten ................................................................................... 74
4.3 Het opsporingsonderzoek .................................................................................................................... 75
4.3.1 Begrip ................................................................................................................................................... 75
4.3.2 De heterdaadprocedure ....................................................................................................................... 75
4.3.3 Proactieve recherche ........................................................................................................................... 76
Pagina 6 van 161
,Algemene informatie - Definitie
4.3.4 Het kaalplukonderzoek ........................................................................................................................ 76
4.3.5 Afsluiting van het opsporingsonderzoek .............................................................................................. 76
4.4 Het gerechtelijk onderzoek .................................................................................................................. 77
4.4.1 Begrip en definitie Art. 55 Sv................................................................................................................ 77
4.4.2 Taakomschrijving van de OR Art. 56 Sv. ............................................................................................... 77
4.4.3 Saisine van de OR ................................................................................................................................. 77
4.4.3.1 Wijze van saisine ............................................................................................................. 78
4.4.3.2 Omvang van de saisine ................................................................................................... 78
4.4.3.3 Gevolgen van de saisine .................................................................................................. 79
4.4.4 Verhouding tussen OR en PdK ............................................................................................................. 79
4.4.4.1 Vorderingen van de PdK t.a.v. de OR .............................................................................. 79
4.4.4.2 Rechtsmiddelen .............................................................................................................. 79
4.4.5 Afsluiting van het GO: regeling van de rechtspleging .......................................................................... 80
4.4.5.1 Voorafgaande procedure ................................................................................................ 80
4.4.5.2 Procedure voor de raadkamer ........................................................................................ 80
4.4.5.3 Mogelijke beslissingen .................................................................................................... 81
4.4.5.4 Rechtsmiddelen inzake regeling rechtspleging art. 135 Sv. ............................................ 82
4.4.6 Controle door kamer van inbeschuldigingsstelling (KI) ........................................................................ 83
4.4.6.1 Ambtshalve toezicht op verloop GO ............................................................................... 83
4.4.6.2 Toezicht op langdurige onderzoeken .............................................................................. 83
4.4.6.3 Toezicht op regelmatigheid rechtspleging: zuivering van de nietigheden ..................... 84
4.5 Onderzoeksverrichtingen ..................................................................................................................... 85
4.5.1 Opnemen van klachten en aangiften ................................................................................................... 85
4.5.2 Identiteitscontroles en gegevensbestanden ........................................................................................ 85
4.5.3 Plaatsbezoek ........................................................................................................................................ 86
4.5.4 Observatie ............................................................................................................................................ 86
4.5.5 Ondervraging van de verdachte ........................................................................................................... 86
4.5.5.1 Minimumrechten ondervraagde ..................................................................................... 86
4.5.5.2 Ondervraging verdachte in OO ....................................................................................... 89
4.5.5.3 Ondervraging verdachte in GO ....................................................................................... 89
4.5.5.4 Ondervraging met behulp van audiovisuele media ........................................................ 89
4.5.5.5 Verhoor met een polygraaftest....................................................................................... 90
4.5.6 Inverdenkingstelling van de verdachte ................................................................................................ 90
4.5.6.1 Rechten Inverdenkinggestelde (IVG) .............................................................................. 90
4.5.6.2 Impliciete inverdenkingstelling ....................................................................................... 90
4.5.6.3 Inverdenkingstelling en loyauteitsplicht ......................................................................... 90
4.5.7 Getuigenverhoor .................................................................................................................................. 91
Pagina 7 van 161
,Algemene informatie - Definitie
4.5.7.1 In opsporingsonderzoek .................................................................................................. 91
4.5.7.2 In gerechtelijk onderzoek................................................................................................ 91
4.5.7.3 Anonieme getuigen ......................................................................................................... 92
4.5.7.4 bedreigde getuige ........................................................................................................... 93
4.5.8 Inwinnen bankgegevens ....................................................................................................................... 97
4.5.9 Deskundigenonderzoek ........................................................................................................................ 97
4.5.9.1 In het opsporingsonderzoek ........................................................................................... 97
4.5.9.2 In het gerechtelijk onderzoek ......................................................................................... 98
4.5.10 DNA-onderzoek .................................................................................................................................... 98
4.5.10.1 In het opsporingsonderzoek ........................................................................................... 98
4.5.10.2 In het gerechtelijk onderzoek ......................................................................................... 99
4.5.11 Inobservatiestelling .............................................................................................................................. 99
4.5.12 Fouillering........................................................................................................................................... 100
4.5.13 Onderzoek aan het lichaam ............................................................................................................... 100
4.5.14 Huiszoeking ........................................................................................................................................ 100
4.5.15 Inkijkoperatie ..................................................................................................................................... 102
4.5.16 Inbeslagneming .................................................................................................................................. 102
4.5.17 Databeslag en netwerkzoeking .......................................................................................................... 103
4.5.17.1 Databeslag .................................................................................................................... 103
4.5.17.2 Zoeking in informaticasysteem ..................................................................................... 103
4.5.17.3 Medewerkingsplicht particulieren ................................................................................ 104
4.5.17.4 Bevel tot snelle bewaring van gegevens ....................................................................... 104
4.5.18 Uitgestelde tussenkomst edm............................................................................................................ 104
4.5.18.1 Begrip ............................................................................................................................ 104
4.5.18.2 Uitgestelde tussenkomst .............................................................................................. 105
4.5.18.3 Varianten....................................................................................................................... 105
4.5.19 Schending briefgeheim ...................................................................................................................... 105
4.5.20 Identificatie telefoonnumers edm. .................................................................................................... 106
4.5.20.1 Identificatie van gebruikers telecommunicatie art. 46bis Sv. ....................................... 106
4.5.20.2 Opsporen of lokaliseren elektronische communicatie ................................................. 106
4.5.21 Afluistering van privé(tele)communicaties ........................................................................................ 107
4.5.21.1 Situering ........................................................................................................................ 107
4.5.21.2 Beschermde communicaties ......................................................................................... 108
4.5.21.3 Grondvoorwaarden ....................................................................................................... 108
4.5.21.4 Vormvoorwaarden ........................................................................................................ 109
4.5.21.5 Praktische uitvoering .................................................................................................... 109
4.5.22 Bijzondere opsporingsmethoden ....................................................................................................... 110
Pagina 8 van 161
, Algemene informatie - Definitie
4.5.22.1 Algemeen ...................................................................................................................... 110
4.5.22.2 Welke methoden? ......................................................................................................... 113
4.5.23 Voorlopige maatregelen tav rechtspersonen .................................................................................... 116
4.5.24 Beknopt voorlichtingsrapport en maatschappelijke enquête ............................................................ 116
4.5.25 Europees beschermingsbevel en onderzoeksbevel ........................................................................... 116
4.6 De voorlopige hechtenis (VH) ............................................................................................................ 117
4.6.1 Algemene beginselen ......................................................................................................................... 117
4.6.1.1 Bronnen ........................................................................................................................ 117
4.6.1.2 Kenmerken .................................................................................................................... 117
4.6.1.3 Andere titels van vrijheidsberoving .............................................................................. 118
4.6.2 Arrestatie ........................................................................................................................................... 118
4.6.2.1 Begrip ............................................................................................................................ 118
4.6.2.2 Termijn van 48 uur (= zonder bevel van een rechter) ................................................... 120
4.6.3 Bevel tot medebrenging ..................................................................................................................... 120
4.6.4 Bevel tot aanhouding ......................................................................................................................... 121
4.6.4.1 1/ Grondvoorwaarden .................................................................................................. 121
4.6.4.2 2/ Vormvoorwaarden ................................................................................................... 122
4.6.5 Verbod van vrij verkeer ...................................................................................................................... 123
4.6.5.1 Verbod van contact met derden ................................................................................... 123
4.6.5.2 Verbod van contact met bepaalde personen ............................................................... 123
4.6.6 Opheffing aanhoudingsbevel Art. 25 ................................................................................................. 123
4.6.7 Aanhoudingsbevel t.a.v. in vrijheid gelaten verdachte ...................................................................... 123
4.6.8 Rechterlijk toezicht op VH .................................................................................................................. 124
4.6.8.1 Algemeen ...................................................................................................................... 124
4.6.8.2 Handhaving aanhoudingsbevel door raadkamer .......................................................... 124
4.6.8.3 Na de regeling van de rechtspleging ............................................................................. 127
4.6.9 VH en regeling van de rechtspleging .................................................................................................. 127
4.6.10 Onmiddellijke aanhouding ter terechtzitting ..................................................................................... 128
4.6.11 Alternatieven voor de VH ................................................................................................................... 128
4.6.11.1 Vrijheid onder voorwaarden ......................................................................................... 128
4.6.11.2 Vrijheid mits borgsom ................................................................................................... 129
4.6.12 Onwerkzame hechtenis ...................................................................................................................... 129
4.6.13 Europees aanhoudingsbevel .............................................................................................................. 129
4.6.13.1 Definitie......................................................................................................................... 129
4.6.13.2 Bronnen ........................................................................................................................ 130
4.6.13.3 Voorwaarden m.b.t. het feit waarvoor overlevering wordt gevraagd .......................... 130
4.6.13.4 Voorwaarden m.b.t. de gezochte persoon ................................................................... 131
Pagina 9 van 161
