Klinische Pathologie, 4e druk, H13, Spijsvertering / digestivus
INLEIDING
De spijsvertering levert energie en bouwstoffen voor het lichaam.
• Voedingsstoffen worden in kleinere bestanddelen verteerd (glucose, vetzuren, aminozuren) en
via de darmwand opgenomen.
• Leverfunctie: Voedingsstoffen worden verwerkt en opgeslagen.
• Hoofdstuk behandelt aandoeningen zoals peritonitis, ileus, gastro-oesofageale reflux, ulcera, de
ziekte van Crohn, colorectale carcinomen en levercirrose.
13.1 SPIJSVERTERING / DIGESTIEF
SPIJSVERTERING IN DE MOND
Functie van de mond
• Kauwen: Voedsel wordt gekauwd om het te verkleinen en gemakkelijker te verwerken.
• Mengproces: Tijdens het kauwen wordt het voedsel gemengd met speeksel, wat het inslikken en
de verdere vertering vergemakkelijkt.
Speeksel
• Samenstelling: Bestaat uit water, slijm en het enzym amylase.
o Water: Maakt het voedsel vochtig.
o Slijm: Werkt als glijmiddel voor een soepele passage.
o Amylase: Start de afbraak van zetmeel in kleinere moleculen.
• Productie:
o Dagelijks wordt meer dan één liter speeksel aangemaakt.
o De speekselproductie neemt toe tijdens het kauwen.
Praktisch voorbeeld
• Droge voedingsmiddelen, zoals een koekje, zijn moeilijk door te slikken zonder voldoende
speeksel.
• Het duurt even voordat de speekselklieren genoeg slijm hebben geproduceerd om de passage te
vergemakkelijken.
PHARYNX (KEEL)
Algemene beschrijving
• Anatomische ligging:
De pharynx (keel) is een ruimte die zich uitstrekt van:
o De neusholte en mondholte tot aan:
▪ De slokdarm (voor voedsel).
▪ Het strottenhoofd (voor lucht).
1
,Klinische Pathologie, 4e druk, H13, Spijsvertering / digestivus
• Dubbele functie:
o De pharynx is zowel een onderdeel van de ademweg als van het spijsverteringssysteem.
o Zowel lucht als voedsel passeren dit gebied.
Proces van slikken
• Afsluiting van de luchtweg:
Tijdens het slikken treden er meerdere beschermingsmechanismen in werking om te voorkomen
dat voedsel of drank in de luchtwegen terechtkomt:
o Epiglottis (strotklepje): Dit sluit de toegang tot de luchtweg af.
o Stemspleet: Deze sluit eveneens, waardoor praten onmogelijk wordt tijdens het slikken.
Risico’s en reflexen
• Verslikken:
o Oorzaken:
▪ Praten of lachen tijdens het eten verhoogt het risico, bijvoorbeeld door een
onverwachte grap.
o Gevolgen:
▪ Voedsel of drank kan per ongeluk in de luchtwegen terechtkomen.
• Normale reactie op verslikken:
o Hoesten:
▪ Dit is een natuurlijke reflex om de luchtwegen te reinigen van voedsel of
vloeistof.
OESOPHAGUS (SLOKDARM)
Functie en anatomie van de oesophagus
• Verbinding tussen pharynx en maag:
o De oesophagus is de gespierde buis die de pharynx (keel) verbindt met de maag.
Beweging en transport van voedsel
• Peristaltiek:
o De slokdarm maakt gebruik van peristaltische bewegingen, wat ritmische
samentrekkingen van de spieren zijn, om voedsel naar de maag te transporteren.
o Deze spierbewegingen zijn krachtig genoeg om voedsel, zelfs wanneer je ondersteboven
hangt, in de maag te krijgen.
Bescherming tegen terugstroom van maaginhoud
• Locatie en functie van de oesophagus:
o De oesophagus komt schuin uit in de cardia van de maag (de bovenste opening van de
maag).
2
,Klinische Pathologie, 4e druk, H13, Spijsvertering / digestivus
• Klepmechanisme:
o Dit zorgt voor een soort klepmechanisme dat voorkomt dat maagzuur terugstroomt naar
de slokdarm, wat kan leiden tot brandend maagzuur of andere irritaties.
PERISTALTIEK
Wat is peristaltiek?
• Definitie:
Peristaltiek is de ritmische, voortstuwende beweging van de spieren in de wand van het
spijsverteringskanaal (darmen en maag). Deze beweging zorgt ervoor dat voedsel verder door het
spijsverteringsstelsel wordt geduwd.
• Mechanisme:
Spieren achter de voedselbrok trekken samen, waardoor de voedselbrij wordt geknepen en
verder wordt voortgeduwd richting de maag en darmen.
Peristaltiek in de praktijk
• Luisteren naar darmactiviteit:
Bij een normaal voedingspatroon is er altijd enige darmactiviteit hoorbaar, zelfs zonder
stethoscoop, met een oor tegen de buik.
• Versnelling van peristaltiek:
Peristaltiek kan versnellen door verschillende prikkels:
3
, Klinische Pathologie, 4e druk, H13, Spijsvertering / digestivus
o Prikkelende stoffen: Zoals de kruiden in chili con carne, die de darmen kunnen
stimuleren.
o Gastro-enteritis: Bij voedselvergiftiging is de peristaltiek verhoogd om ziektekiemen snel
af te voeren, wat resulteert in extra levendige darmgeluiden, soms zonder stethoscoop.
Gevaren van verstoorde peristaltiek
• Afwezigheid van peristaltiek:
Het volledig ontbreken van peristaltiek is een alarmerend teken. Het kan wijzen op ernstige
problemen zoals:
o Peritonitis (buikvliesontsteking): Dit wordt gekarakteriseerd door een totaal stille buik,
aanhoudende buikpijn en gespannen buikspieren.
Herstel van peristaltiek na operatie
• Postoperatief herstel:
Wanneer na een operatie peristaltiek weer hoorbaar is en de patiënt weer gas (windjes) laat, is
dat een positief teken. Het betekent dat de darmen waarschijnlijk weer in staat zijn om voedsel te
verwerken en door te geven.
MAAG
Anatomie van de maag
• Ligging:
De maag bevindt zich hoog in de buikholte, net onder het diafragma.
• Deelgebieden van de maag:
De maag is verdeeld in verschillende delen:
o Cardia: Het gedeelte waar de slokdarm in de maag uitkomt.
o Fundus: Het bovenste, linker deel van de maag dat tegen het diafragma ligt.
o Corpus: Het grootste, middelste gedeelte van de maag.
o Antrum: Het smalle, onderste gedeelte van de maag, dat aansluit op het duodenum (het
eerste deel van de dunne darm).
• Uitrekbaarheid:
De maag kan uitrekken om tot een maximaal volume van ongeveer twee liter voedsel en
vloeistoffen op te nemen.
Functie van de maagwand
• Spierlagen:
De maagwand bevat meerdere spierlagen die krachtig kunnen samentrekken. Deze bewegingen
zorgen voor:
o Het goed vermengen van de maaginhoud, wat helpt bij de vertering van voedsel.
• Maagsapproductie:
De maagwand produceert dagelijks ongeveer twee liter maagsap, bestaande uit verschillende
componenten:
4
INLEIDING
De spijsvertering levert energie en bouwstoffen voor het lichaam.
• Voedingsstoffen worden in kleinere bestanddelen verteerd (glucose, vetzuren, aminozuren) en
via de darmwand opgenomen.
• Leverfunctie: Voedingsstoffen worden verwerkt en opgeslagen.
• Hoofdstuk behandelt aandoeningen zoals peritonitis, ileus, gastro-oesofageale reflux, ulcera, de
ziekte van Crohn, colorectale carcinomen en levercirrose.
13.1 SPIJSVERTERING / DIGESTIEF
SPIJSVERTERING IN DE MOND
Functie van de mond
• Kauwen: Voedsel wordt gekauwd om het te verkleinen en gemakkelijker te verwerken.
• Mengproces: Tijdens het kauwen wordt het voedsel gemengd met speeksel, wat het inslikken en
de verdere vertering vergemakkelijkt.
Speeksel
• Samenstelling: Bestaat uit water, slijm en het enzym amylase.
o Water: Maakt het voedsel vochtig.
o Slijm: Werkt als glijmiddel voor een soepele passage.
o Amylase: Start de afbraak van zetmeel in kleinere moleculen.
• Productie:
o Dagelijks wordt meer dan één liter speeksel aangemaakt.
o De speekselproductie neemt toe tijdens het kauwen.
Praktisch voorbeeld
• Droge voedingsmiddelen, zoals een koekje, zijn moeilijk door te slikken zonder voldoende
speeksel.
• Het duurt even voordat de speekselklieren genoeg slijm hebben geproduceerd om de passage te
vergemakkelijken.
PHARYNX (KEEL)
Algemene beschrijving
• Anatomische ligging:
De pharynx (keel) is een ruimte die zich uitstrekt van:
o De neusholte en mondholte tot aan:
▪ De slokdarm (voor voedsel).
▪ Het strottenhoofd (voor lucht).
1
,Klinische Pathologie, 4e druk, H13, Spijsvertering / digestivus
• Dubbele functie:
o De pharynx is zowel een onderdeel van de ademweg als van het spijsverteringssysteem.
o Zowel lucht als voedsel passeren dit gebied.
Proces van slikken
• Afsluiting van de luchtweg:
Tijdens het slikken treden er meerdere beschermingsmechanismen in werking om te voorkomen
dat voedsel of drank in de luchtwegen terechtkomt:
o Epiglottis (strotklepje): Dit sluit de toegang tot de luchtweg af.
o Stemspleet: Deze sluit eveneens, waardoor praten onmogelijk wordt tijdens het slikken.
Risico’s en reflexen
• Verslikken:
o Oorzaken:
▪ Praten of lachen tijdens het eten verhoogt het risico, bijvoorbeeld door een
onverwachte grap.
o Gevolgen:
▪ Voedsel of drank kan per ongeluk in de luchtwegen terechtkomen.
• Normale reactie op verslikken:
o Hoesten:
▪ Dit is een natuurlijke reflex om de luchtwegen te reinigen van voedsel of
vloeistof.
OESOPHAGUS (SLOKDARM)
Functie en anatomie van de oesophagus
• Verbinding tussen pharynx en maag:
o De oesophagus is de gespierde buis die de pharynx (keel) verbindt met de maag.
Beweging en transport van voedsel
• Peristaltiek:
o De slokdarm maakt gebruik van peristaltische bewegingen, wat ritmische
samentrekkingen van de spieren zijn, om voedsel naar de maag te transporteren.
o Deze spierbewegingen zijn krachtig genoeg om voedsel, zelfs wanneer je ondersteboven
hangt, in de maag te krijgen.
Bescherming tegen terugstroom van maaginhoud
• Locatie en functie van de oesophagus:
o De oesophagus komt schuin uit in de cardia van de maag (de bovenste opening van de
maag).
2
,Klinische Pathologie, 4e druk, H13, Spijsvertering / digestivus
• Klepmechanisme:
o Dit zorgt voor een soort klepmechanisme dat voorkomt dat maagzuur terugstroomt naar
de slokdarm, wat kan leiden tot brandend maagzuur of andere irritaties.
PERISTALTIEK
Wat is peristaltiek?
• Definitie:
Peristaltiek is de ritmische, voortstuwende beweging van de spieren in de wand van het
spijsverteringskanaal (darmen en maag). Deze beweging zorgt ervoor dat voedsel verder door het
spijsverteringsstelsel wordt geduwd.
• Mechanisme:
Spieren achter de voedselbrok trekken samen, waardoor de voedselbrij wordt geknepen en
verder wordt voortgeduwd richting de maag en darmen.
Peristaltiek in de praktijk
• Luisteren naar darmactiviteit:
Bij een normaal voedingspatroon is er altijd enige darmactiviteit hoorbaar, zelfs zonder
stethoscoop, met een oor tegen de buik.
• Versnelling van peristaltiek:
Peristaltiek kan versnellen door verschillende prikkels:
3
, Klinische Pathologie, 4e druk, H13, Spijsvertering / digestivus
o Prikkelende stoffen: Zoals de kruiden in chili con carne, die de darmen kunnen
stimuleren.
o Gastro-enteritis: Bij voedselvergiftiging is de peristaltiek verhoogd om ziektekiemen snel
af te voeren, wat resulteert in extra levendige darmgeluiden, soms zonder stethoscoop.
Gevaren van verstoorde peristaltiek
• Afwezigheid van peristaltiek:
Het volledig ontbreken van peristaltiek is een alarmerend teken. Het kan wijzen op ernstige
problemen zoals:
o Peritonitis (buikvliesontsteking): Dit wordt gekarakteriseerd door een totaal stille buik,
aanhoudende buikpijn en gespannen buikspieren.
Herstel van peristaltiek na operatie
• Postoperatief herstel:
Wanneer na een operatie peristaltiek weer hoorbaar is en de patiënt weer gas (windjes) laat, is
dat een positief teken. Het betekent dat de darmen waarschijnlijk weer in staat zijn om voedsel te
verwerken en door te geven.
MAAG
Anatomie van de maag
• Ligging:
De maag bevindt zich hoog in de buikholte, net onder het diafragma.
• Deelgebieden van de maag:
De maag is verdeeld in verschillende delen:
o Cardia: Het gedeelte waar de slokdarm in de maag uitkomt.
o Fundus: Het bovenste, linker deel van de maag dat tegen het diafragma ligt.
o Corpus: Het grootste, middelste gedeelte van de maag.
o Antrum: Het smalle, onderste gedeelte van de maag, dat aansluit op het duodenum (het
eerste deel van de dunne darm).
• Uitrekbaarheid:
De maag kan uitrekken om tot een maximaal volume van ongeveer twee liter voedsel en
vloeistoffen op te nemen.
Functie van de maagwand
• Spierlagen:
De maagwand bevat meerdere spierlagen die krachtig kunnen samentrekken. Deze bewegingen
zorgen voor:
o Het goed vermengen van de maaginhoud, wat helpt bij de vertering van voedsel.
• Maagsapproductie:
De maagwand produceert dagelijks ongeveer twee liter maagsap, bestaande uit verschillende
componenten:
4
