Samenvatting Aardrijkskunde systeem aarde

lOMoARcPSD|30679845




Aardrijkskunde systeem aarde


Historische geografie (Utrecht) (Vrije Universiteit Amsterdam)




Studeersnel wordt niet gesponsord of ondersteund door een hogeschool of universiteit
Gedownload door Jasmijn Esser ()

, lOMoARcPSD|30679845




HOOFDSTUK 1: DE ACTIEVE AARDE

1.1 HET ONTSTAAN EN DE OPBOUW VAN DE AARDE
Sommige processen hebben enorme gevolgen voor geologische gebeurtenissen op
aarde. Om het verleden te achterhalen moet men bepaalde technieken gebruiken.
Zoals het actualiteitsprincipe: processen die we nu zien hebben vroeger ook zo
gewerkt. Processen herhalen zich gedurende tijd. Kleine en grote catastrofes
doorbraken de langzame geologische cycli.
Ongeveer 4,6 miljard jaar geleden ontstonden in een kleine nevel van heet gas en stof
door samentrekking een zwaartekracht concentraties van deeltjes.

De aarde kent twee unieke eigenschappen: water & inwendige gelaagdheid.
Chemische samenstelling: meteorieten zorgden voor veel warmte aarde smolt  een
kern van ijzer en een mantel.
(Figuur 1.3) Ontstaan van maan door een groot hemellichaam  opnieuw afkoeling. 
Schillen met verschillende chemische samenstelling: differentiatie.
- Aardkern binnenste van de aarde  ijzer (temp; tussen 3000 en 5000C)
- Aardmantel  magnesium &ijzer (vanuit de kern naar buiten tussen 2800 en 1800C)
- Aardkorst  buitenste dunne laag
 Continentale korst (graniet) vrij licht gesteente (30 tot 70 km dik)
 Oceanische korst (basalt) vrij zwaar gesteente (1 tot 7 km dik)
Fysische eigenschap: hardheid van de schillen. (Figuur 1.5) Lagen van buiten naar
binnen dikker.
 Lithosfeer: de harde, vaste buiten laag van de aarde (aardkorst & harde
bovengedeelte mantel) onder oceaan dunner dan bij continenten.
 Asthenosfeer: zachtere laag, op paar plekken gesmolten (bij magmahaarden)
maar vooral plastische gesteente door druk & tijd stroperig.
 Binnenmantel: Hogere druk, vaster.
 Buitenkern: vloeibaar
 Binnenkern: hard gesteente.

De aarde krijgt haar warmte van inwendige & uitwendige bronnen:
 Inwendige: Meteorietinslagen, ontstaan van nevelgassen, radioactiviteit
sommige gesteente.
Hete vaste gesteente verplaatst zich in mantel richting aardoppervlak bij
lithosfeer: op 2 manieren verplaatst:1. litho meestal te hard om plaats te maken
voor omhoogkomende bel gesteente  door geleiding naar buiten verplaatst 
gesteente houdt goed warmte vastmoeizaam  2. Lithosfeer kan door druk
hete magmabel breken  magma komt aan opp. in vorm van vulkanisme
 Uitwendige: De zon

1.2 GESTEENTEN
Aardkorst opgebouwd uit veel verschillende soorten stenen. Een gesteente bestaat uit
een mengsel van minerale en/of organische stoffen die in de natuur voorkomen. Een
mineraal is een verbinding die in de natuur voorkomt met een bepaalde chemische
eigenschap (kristalvorm, hardheid).

Indeling op basis van ontstaanswijze:
 Stollingsgesteente: door afkoeling & stolling van magma
o Dieptegesteente: Langzame stolling voldoentde tijd & ruimte grote kristallen
graniet: mengsel van mineralen belangrijke bouwsteen van continenten.


1

Gedownload door Jasmijn Esser ()

, lOMoARcPSD|30679845




o Uitvloeiingsgesteenten: hete magma vloeit over hellingen (vulkaan)  koude
buitentemperatuur koelt magma snel af  stollen  geen tijd vorming grote
kristallen Basalt. Veel ijzer & magnesium.
o Ganggesteenten: Afkoeling gesmolten magma in vulkanische gangen  Andesiet:
kleine kristallen met hier daar een grote.

 Sedimentgesteenten: doordat afzettingen (zand /klei) in lagen worden
neergelegd en samengeperst.
o Klastische sedimenten: zand & klei gesedimenteerd tot dikke lagen  druk
bovenliggende lagen  samengeperst tot hard gesteente  zandsteen/kleisteen
of schalie
o Chemische of Organische sedimenten: ontstaan door het neerslaan van
mineralen in een oplossing/door opeenhoping van organisch materiaal.
 Zoutconcentratie zeewater/zoutmeer te groot  zout slaat neer 
zoutlaag/zoutsteen
 Metamorf gesteente: langere tijd o.i.v. hogedruk & hoge temperatuur
samenstelling van gesteente veranderd (diep in aardkorst/aardmantel).
Gesteenten kunnen onder bepaalde omstandigheden van het ene hoofdtype overgaan
in het andere hoofdtypegesteentecyclus. (Figuur 1.14)

1.3 SCHUIVENDE CONTINENTEN
Na onderzoek op gesteente en het bestuderen van geologische processen kwamen
geologen tot de volgende 2 conclusies:
1. Alle sedimenten worden in horizontale beddingen afgezet. Geplooide lagen
door druk gevormd.
2. Aantal sedimenten op elkaar  onderliggende ouder dan bovenliggende laag
superpositie.

Met behulp van dateringsmethoden & vergelijken van gesteenten over hele wereld 
geologische tijdschaal opstellen. Dat de oostkust van Zuid-Amerika en de westkust
van Afrika vroeger aan elkaar lagen is begin 20e eeuw nieuw leven in geblazen:
 Flora en Fauna vertonen heel veel overeenkomsten.
 Gesteenten sluiten op elkaar aan
 Aanwijzingen gelijktijdige vergletsjering

Met echopeilingen bergketen ontdekt dat midden in de Atlantische oceaan van
noord naar zuid ligt.
Paleomagnetisme richting van aardmagnetisch veld in oude gesteenteformaties kan
worden vastgesteld. Aarde  enorme magneet met vloeibare buitenkern van ijzer
(Figuur 1.18)  door draaiing om as  aardmagnetisch veld opgewekt. Magnetische
noordpool kan snel veranderen van in de magnetische Zuidpool en andersom. Aan
weerszijden van de midoceanische ruggen is hetzelfde patroon van ompolingen in het
gestolde gesteente (Figuur 1.19). Midden in de oceaan komt magma omhoog en stolt
het bij een grote breuklijn op de rug. Verder van de rug vandaan ligt aan weerszijden
ouder gesteente. IJzer mineralen van gestolde gesteente krijgen richting magnetisch
veld van dat moment. Platen bewegen steeds verder van de rug vandaan  seafloor
spreading.

Tegenwoordig kunnen satellieten het wijken van de platen en het breder worden van de
oceanen meten. Theorie van Wegener bewezen, de platentektoniek.
Bewegende plaat bestaat uit lithosfeer. Door hitte in binnenste van aarde  heet
gesteente stijgt op  smelt dor verminderde druk tot magma  koelt langzaam af tot

2

Gedownload door Jasmijn Esser ()