Medisch recht
INLEIDING GEZONDHEIDSRECHT
Wat zijn de bronnen van het recht?
- Wet - Formele ---> gestemd door parlement
- Materiele wetten ---> rechtsregels
- Rechtspraak Beslissingen van rechters ---> basis v interpretatie v
rechtsregels van rechter
- Algemene rechtsbeginselen Praktijken die algemeen aanvaard zijn ---> wordt als
rechtsregel beschouwd
---> bv vanaf 2002 = recht op geïnformeerde
toestemming ---> daarvoor = algemeen rechtsbeginsel
- Gewoonte Gewoonte = bron van recht ---> iets is al heel lang zo =
• deontologische mag niet zomaar veranderd worden
codes • Richtlijnen = zeggen of handelen oke was ---> niet
• professionele elke richtlijn = even grote waarde
richtlijnen • Door commercieel bedrijf = waarde heel laag
- Doctrine (‘rechtsleer’) Duiding van professionals over wet + recht
Begrippen
- Recht = verschillende niveaus v normering omvatten ---> puur wat
is omschreven = maatschappelijk bepaald
---> graden v afdwingbaarheid = verschillend
- Deontologie Niet in recht geschreven maar intituut (orde der artsen) =
bepaalt wat goede praktijkvoering is voor artsen ---> niet
afwijken v rechten = door instituut bepaald
---> geen afdwingbaarheid
- Ethiek Hoe individu goed/slecht gaat inschatten ---> ethische
principes ---> inschatting maken v bepaalde situatie = door
jezelf bepaald
Hiërarchie der normen Hoe hoger in hiërarchie, hoe belangrijk wet
1. Internationale verdragen - Door Europa opgelegde wetten ---> bv verklaring v
rechten vd mens
- verordeningen = specifieke wetgeving over specifiek
onderwerp bv privacywet (GDPR) = sws van toepassing
voor alle landen EU
- richtlijnen = criteria opgesteld dr EU ---> bv wat doen als
je arts wil worden + diploma’s ---> moet dr België
opgenomen worden
2. Grondwet (nationaal) - Wetten = dr federaal parlement
- Decreten = dr gemeenschappen + gewesten
- Ordonnantie = decreet in Brussel
---> telkens gestemd dr parlement = zelfde waarde
3. Uitvoeringsbesluiten (Vlaams) - Koninklijk besluit ---> koning tekent = wetten
- Beslissing genomen door gemeenschappen + gewesten
4. Deontologische code - Geen juridisch bindend document
1
,Andere bronnen =
Rechtspraak Continentaal stelsel : geen dwingende percedenten
Sterke invloed van colleges die interpretatie normen betalen:
- Europees Hof voor Rechten van de mens ---> zaak tegen
land bv tg België dr schenden
- Grondwettelijk hof ---> kan wetgeving vernietigen bv bij
bevoegdheidsoverschrijding + gelijkheidsbeginsel
geschonden
- Europees hof voor justitie
- Hof van Cassatie ---> in beroep gaan tg beslissing van
beroep= hoogste orgaan = definitieve beslissing
- Raad van state ---> administratieve beslissingen
Gemotiveerde beslissingen - Beperkte casuïstiek
feitenrechters - Door trends
Doctrine Rechtsleer
Adviezen Raadgevend comité voor bio-ethiek
Nationale raad van de Orde der Artsen
Federale commissie patiëntenrechten
- Geen bevoegdheid voor dwingende normen
- Duidelijkheid als recht niet concreet genoeg
- Zeer degelijke adviezen
- Vb: therapeutisch klonen, sterelisatie,…
Voorbeeld v een adviesorgaan - Federaal kenniscentrum voor de gezondheidszorg:
- Wetenschappelijke ondersteuning voor
gezondheidsbeleid
- Veel studies uitgevoerd
- Door wetenschappers/etici
Vb: welke behandelingen
terugbetalen?
België
Verdeling van internationale verdragen - Met rechtstreekse werking (EVRM)
- Zonder rechtstreekse werking (BUPO)
- Afdwingbaar (verdrag van Werking Europese Unie)
- Niet afdwingbaar (verdrag van Oviedo)
2
,België is een complect staat met… - Federale overheid
- 3 gewesten : Vlaams, Brussels en Waals
- 3 gemeenschappen : Vlaams, Frans en Duits
- Gemeenschappelijke gemeenschapscommie (GGC)
voor bipersoonsaangelegenheden in Brussel
Organisatie in gezondheidszorg Door vele staatshervormingen = heel complex
Federale overheid - Herkenningscriteria opstellen = waaraan voldoen om
diploma te krijgen ---> erkenning = krijgen v
gemeenschappen
- Regulering financiering
- Bv wat huisarts mag = federaal + hoe huisarts zich moet
organiseren = Vlaams
---> iedereen heeft iedereen nodig
Bevoegdheidsverdeling in - Veel commentaar (te versnipperd, geen eenheid) ---> 9
gezondheidsbeleid ministers volksgezondheid
- Persoonsgebonden aangelegenheid dus bevoegdheid
van gemeenschappen, maar vaak bepaald door
Europese richtlijnen (vb prijs medicijnen)
- Veel uitzonderingen die zijn voorbehouden voor
federale bevoegdheden
Interministeriële = raad met alle ministers die inspraak hebben over deel van
conferenties project ---> zo beslissingen maken = compromissen
Voor alles adviesraden Bv euthanasie + artse + verplegers + farma
---> allemaal ander advies = probleem
Kenmerken 1. Verplichte solidaire ziekteverzekering
gezondheidszorg ---> horizontale solidariteit = krijgt zorg
---> verticaal = mensen hoger inkomen = meer betalen
2. Vrije keuze
• Met diagnostische + therapeutische vrijheid als
garantie
• Zorgverleners, zorgvoorzieningen, …
3. Overleg met betrekking tot prijzen en tarieven
• Terugbetaling op basis van fee-for-service
betalingen
• Conventionering ---> arts vraagt standaard tarief
4. Persoonlijke bijdrage van de patiënt
---> nu remgeld betalen = derde betalersysteem
3
, Patiëntenrechten = PR
Geschiedenis patiëntenrechten
1. Jaren ’60-’70: Paternalistisch model
• Arts als ‘alleenheerser’ in arts-patiëntrelatie
• Patiëntenrechten nagenoeg onbestaande
2. Opkomst mensenrechten
• Universele verklaring voor de rechten van de mens/ Europees verdrag voor de rechten van de mens
• recht op fysieke integriteit = toestemming nodig om fysieke integriteit te schenden
• recht op privéleven
---> Patiëntenrechten onrechtstreeks bestaande
3. Opkomst patiëntenrechten
---> door vooruitgang geneeskunde
• Europees verdrag voor de rechten van de mens en biogeneeskunde
• recht op zelfbeschikking
• patiëntenautonomie
• Patiëntenrechten als claimrechten tegen de arts ---> ene tg andere
4. Opkomst van tussenmodel
• “Consument-model” = patiënt wordt client = als klant nr dokter vs. “Communicatiemodel” ---> op
dit moment = tussen beide
• Patiëntenrechten als hulpmiddelen in de arts-patiëntenrelatie
• Geen claimrechten
• Geen misbruik van patiëntenrechten
Belangrijkste bedoelingen van de wet (2002)
- Verduidelijken van de juridische verhoudingen tussen patiënten en zorgverstrekkers
- Bekrachtigen, harmoniseren en codificeren van bestaande gezondheidsrechtelijke normen
- Opheffen van onduidelijkheid over inzagerecht in dossier
• Ook in manueel bijgehouden dossiers?
• Rechtstreeks of onrechtstreeks ?
• In het hele dossier of enkel in ‘objectieve gegevens’
- Invoeren van nieuwe normen
• Over vertegenwoordiging van volwassen onbekwame patiënten
• Over juridische waarde van wilsbeschikking
• Over klachtenbemiddeling en – behandeling
4
INLEIDING GEZONDHEIDSRECHT
Wat zijn de bronnen van het recht?
- Wet - Formele ---> gestemd door parlement
- Materiele wetten ---> rechtsregels
- Rechtspraak Beslissingen van rechters ---> basis v interpretatie v
rechtsregels van rechter
- Algemene rechtsbeginselen Praktijken die algemeen aanvaard zijn ---> wordt als
rechtsregel beschouwd
---> bv vanaf 2002 = recht op geïnformeerde
toestemming ---> daarvoor = algemeen rechtsbeginsel
- Gewoonte Gewoonte = bron van recht ---> iets is al heel lang zo =
• deontologische mag niet zomaar veranderd worden
codes • Richtlijnen = zeggen of handelen oke was ---> niet
• professionele elke richtlijn = even grote waarde
richtlijnen • Door commercieel bedrijf = waarde heel laag
- Doctrine (‘rechtsleer’) Duiding van professionals over wet + recht
Begrippen
- Recht = verschillende niveaus v normering omvatten ---> puur wat
is omschreven = maatschappelijk bepaald
---> graden v afdwingbaarheid = verschillend
- Deontologie Niet in recht geschreven maar intituut (orde der artsen) =
bepaalt wat goede praktijkvoering is voor artsen ---> niet
afwijken v rechten = door instituut bepaald
---> geen afdwingbaarheid
- Ethiek Hoe individu goed/slecht gaat inschatten ---> ethische
principes ---> inschatting maken v bepaalde situatie = door
jezelf bepaald
Hiërarchie der normen Hoe hoger in hiërarchie, hoe belangrijk wet
1. Internationale verdragen - Door Europa opgelegde wetten ---> bv verklaring v
rechten vd mens
- verordeningen = specifieke wetgeving over specifiek
onderwerp bv privacywet (GDPR) = sws van toepassing
voor alle landen EU
- richtlijnen = criteria opgesteld dr EU ---> bv wat doen als
je arts wil worden + diploma’s ---> moet dr België
opgenomen worden
2. Grondwet (nationaal) - Wetten = dr federaal parlement
- Decreten = dr gemeenschappen + gewesten
- Ordonnantie = decreet in Brussel
---> telkens gestemd dr parlement = zelfde waarde
3. Uitvoeringsbesluiten (Vlaams) - Koninklijk besluit ---> koning tekent = wetten
- Beslissing genomen door gemeenschappen + gewesten
4. Deontologische code - Geen juridisch bindend document
1
,Andere bronnen =
Rechtspraak Continentaal stelsel : geen dwingende percedenten
Sterke invloed van colleges die interpretatie normen betalen:
- Europees Hof voor Rechten van de mens ---> zaak tegen
land bv tg België dr schenden
- Grondwettelijk hof ---> kan wetgeving vernietigen bv bij
bevoegdheidsoverschrijding + gelijkheidsbeginsel
geschonden
- Europees hof voor justitie
- Hof van Cassatie ---> in beroep gaan tg beslissing van
beroep= hoogste orgaan = definitieve beslissing
- Raad van state ---> administratieve beslissingen
Gemotiveerde beslissingen - Beperkte casuïstiek
feitenrechters - Door trends
Doctrine Rechtsleer
Adviezen Raadgevend comité voor bio-ethiek
Nationale raad van de Orde der Artsen
Federale commissie patiëntenrechten
- Geen bevoegdheid voor dwingende normen
- Duidelijkheid als recht niet concreet genoeg
- Zeer degelijke adviezen
- Vb: therapeutisch klonen, sterelisatie,…
Voorbeeld v een adviesorgaan - Federaal kenniscentrum voor de gezondheidszorg:
- Wetenschappelijke ondersteuning voor
gezondheidsbeleid
- Veel studies uitgevoerd
- Door wetenschappers/etici
Vb: welke behandelingen
terugbetalen?
België
Verdeling van internationale verdragen - Met rechtstreekse werking (EVRM)
- Zonder rechtstreekse werking (BUPO)
- Afdwingbaar (verdrag van Werking Europese Unie)
- Niet afdwingbaar (verdrag van Oviedo)
2
,België is een complect staat met… - Federale overheid
- 3 gewesten : Vlaams, Brussels en Waals
- 3 gemeenschappen : Vlaams, Frans en Duits
- Gemeenschappelijke gemeenschapscommie (GGC)
voor bipersoonsaangelegenheden in Brussel
Organisatie in gezondheidszorg Door vele staatshervormingen = heel complex
Federale overheid - Herkenningscriteria opstellen = waaraan voldoen om
diploma te krijgen ---> erkenning = krijgen v
gemeenschappen
- Regulering financiering
- Bv wat huisarts mag = federaal + hoe huisarts zich moet
organiseren = Vlaams
---> iedereen heeft iedereen nodig
Bevoegdheidsverdeling in - Veel commentaar (te versnipperd, geen eenheid) ---> 9
gezondheidsbeleid ministers volksgezondheid
- Persoonsgebonden aangelegenheid dus bevoegdheid
van gemeenschappen, maar vaak bepaald door
Europese richtlijnen (vb prijs medicijnen)
- Veel uitzonderingen die zijn voorbehouden voor
federale bevoegdheden
Interministeriële = raad met alle ministers die inspraak hebben over deel van
conferenties project ---> zo beslissingen maken = compromissen
Voor alles adviesraden Bv euthanasie + artse + verplegers + farma
---> allemaal ander advies = probleem
Kenmerken 1. Verplichte solidaire ziekteverzekering
gezondheidszorg ---> horizontale solidariteit = krijgt zorg
---> verticaal = mensen hoger inkomen = meer betalen
2. Vrije keuze
• Met diagnostische + therapeutische vrijheid als
garantie
• Zorgverleners, zorgvoorzieningen, …
3. Overleg met betrekking tot prijzen en tarieven
• Terugbetaling op basis van fee-for-service
betalingen
• Conventionering ---> arts vraagt standaard tarief
4. Persoonlijke bijdrage van de patiënt
---> nu remgeld betalen = derde betalersysteem
3
, Patiëntenrechten = PR
Geschiedenis patiëntenrechten
1. Jaren ’60-’70: Paternalistisch model
• Arts als ‘alleenheerser’ in arts-patiëntrelatie
• Patiëntenrechten nagenoeg onbestaande
2. Opkomst mensenrechten
• Universele verklaring voor de rechten van de mens/ Europees verdrag voor de rechten van de mens
• recht op fysieke integriteit = toestemming nodig om fysieke integriteit te schenden
• recht op privéleven
---> Patiëntenrechten onrechtstreeks bestaande
3. Opkomst patiëntenrechten
---> door vooruitgang geneeskunde
• Europees verdrag voor de rechten van de mens en biogeneeskunde
• recht op zelfbeschikking
• patiëntenautonomie
• Patiëntenrechten als claimrechten tegen de arts ---> ene tg andere
4. Opkomst van tussenmodel
• “Consument-model” = patiënt wordt client = als klant nr dokter vs. “Communicatiemodel” ---> op
dit moment = tussen beide
• Patiëntenrechten als hulpmiddelen in de arts-patiëntenrelatie
• Geen claimrechten
• Geen misbruik van patiëntenrechten
Belangrijkste bedoelingen van de wet (2002)
- Verduidelijken van de juridische verhoudingen tussen patiënten en zorgverstrekkers
- Bekrachtigen, harmoniseren en codificeren van bestaande gezondheidsrechtelijke normen
- Opheffen van onduidelijkheid over inzagerecht in dossier
• Ook in manueel bijgehouden dossiers?
• Rechtstreeks of onrechtstreeks ?
• In het hele dossier of enkel in ‘objectieve gegevens’
- Invoeren van nieuwe normen
• Over vertegenwoordiging van volwassen onbekwame patiënten
• Over juridische waarde van wilsbeschikking
• Over klachtenbemiddeling en – behandeling
4
