Verdiepend ondernemingsrecht
Hoorcollege 1 Doorbraak van aansprakelijkheid
Verplichte organen binnen een BV en NV:
Het bestuur (art. 129/130)
Ava Algemene raad van vergadering
Evt. Raad van commissarissen
Verantwoordelijkheid
Er moet verantwoording worden afgelegd en er moet gecontroleerd worden.
Intern: ene rechtspersoon (orgaan) aan ander
Extern: Rechtspersoon -> rechter enqueteprocedure art. 26 WOR
Aansprakelijkheid
Gehouden om prestatie te leveren, indien dit niet lukt schadevergoeding mogelijk
Intern: van bestuurders jegens de rechtspersoon zelf
Extern: bestuurders jegens betrokken derden (bijv. crediteur)
Aandeelhouders kunnen ook bestuurders aanspreken. Bij faillissement kan curator
bestuurder aanspreken.
Interne bestuurdersaansprakelijkheid
Belangrijkste wettelijke gronden voor interne aansprakelijkheid:
Onbehoorlijk bestuur art. 2:9 BW (is bij alle rechtspersonen mogelijk)
Bij onterechte dividenduitkering (art. 2:216 BW alleen mogelijk bij een BV)
Artikel 2:9 BW
1. Elke bestuurder is tegenover de rechtspersoon gehouden tot een behoorlijke
vervulling van zijn taak. Tot de taak van de bestuurder behoren alle bestuurstaken die
niet bij of krachtens de wet of de statuten aan een of meer andere bestuurders zijn
toebedeeld.
2. Elke bestuurder draagt verantwoordelijkheid voor de algemene gang van zaken. Hij is
voor het geheel aansprakelijk terzake van onbehoorlijk bestuur, tenzij hem mede
gelet op de aan anderen toebedeelde taken geen ernstig verwijt kan worden
gemaakt en hij niet nalatig is geweest in het treffen van maatregelen om de gevolgen
van onbehoorlijk bestuur af te wenden.
Bij art. 2:9 BW is de moederarrest Staleman/ Van de Ven.
Artikel 2:9 BW is een algemene gedragsnorm ieder bestuurder is tegenover de
rechtspersoon:
1) Verplicht tot een behoorlijke taakvervulling (lid 1) en
2) Verantwoordelijk voor de algemene gang van zaken binnen de rechtspersoon (lid 2)
,Alle bestuurders samen moeten zorgdragen, het is in beginsel een collectieve
bestuursverantwoordelijkheid. Soms is er een taakverdeling geregeld aan de hand van een
bestuursmodel dat is opgenomen in de statuten.
In geval van onbehoorlijk bestuur is in beginsel elk bestuurder hoofdelijk aansprakelijk. Voor
de aansprakelijkheid in geval van onbehoorlijk bestuur is een ernstig verwijt van de
bestuurder vereist.
Ernstig verwijt is afhankelijk van de omstandigheden van het geval (Staleman/Van de Ven).
Schending van statutaire bepaling is een sterk aanwijzing voor de aanwezigheid van ernstig
verwijt (Schwandt/ Berghuizer Papierfabriek).
In beginsel collectieve aansprakelijkheid, maar individuele disculpatie door bestuurder
mogelijk:
- Indien aan de bestuurder, mede gelet op de aan anderen toebedeelde taken geen
ernstig verwijt kan worden gemaakt; en
- Hij niet nalatig is geweest in het treffen van maatregelen om de gevolgen van
onbehoorlijk bestuur af te wenden.
Decharge
Als de rechtspersoon de bestuurder wil aanspreken kan dat indien er een ernstig verwijt kan
worden gemaakt. De algemene vergadering kan bij de jaarlijkse vergadering kwijting
verlenen voor het gevoerde beleid. Decharge werkt alleen intern en niet extern!
Decharge staat in de weg van een vordering op de bestuurder ex art. 2:9 BW of ex art. 6:162
BW van de derde vorderingen. Er is een beperkte reikwijdte, decharge mag alleen worden
verleend over dingen die de AvA weet! Dit is nader uitgelegd in het arrest Staleman/ Van de
Ven.
“(..) In het bijzonder kan niet worden aanvaard dat een décharge zich ook zou uitstrekken tot
informatie waarover een individuele aandeelhouder uit anderen hoofde – buiten het verband
van de algemene vergadering van aandeelhouders – de beschikking heeft gekregen, of tot
gegevens die niet uit de jaarrekening blijken of niet anderszins aan de algemene vergadering
van aandeelhouders zijn bekendgemaakt voordat deze de jaarrekening vaststelde.”
Externe bestuurdersaansprakelijkheid
Aansprakelijkheid jegens betrokken derden (denk aan crediteuren, aandeelhouders etc.)
Externe aansprakelijkheid bij Faillissement
Art. 2:138/2:248 BW
Er wordt een vordering gelegd namens de curator namens alle schuldeisers. Indien het niet
uit de boedel kan worden betaald dan kan de bestuurder aansprakelijk worden gesteld.
Bestuurder is hoofdelijk aansprakelijk jegens de boedel op basis van kennelijk onbehoorlijk
bestuur door bestuurder in max 3 jaar voor faillissement (lid 6).
,Art. 2:138/2:248 BW heeft twee voorwaarden (lid 1):
1) Bestuurder heeft zijn taak kennelijk onbehoorlijk vervuld; en
2) Aannemelijk dat dit een belangrijke oorzaak is van het faillissement (causaal verband)
De wet helpt de curator in twee situaties (omkering bewijslast) lid 2 bij schending van:
Administratieplicht art. 2:10 BW
Publicatieplicht 2:394 BW
….staat onbehoorlijke taakvervulling (onweerlegbaar) vast en wordt (weerlegbaar)
vermoed dat dit een belangrijke oorzaak is van het faillissement
Een onbelangrijke verzuim komt niet in aanmerking! Lid 2
De aangesproken bestuurder kan zich tegen aansprakelijkstelling verdedigen door aan te
tonen dat:
- Sprake is van een onbelangrijk verzuim
- Geen sprake is van een causaal verband tussen zijn kennelijk onbehoorlijk bestuur en
faillissement, en dus andere feiten en omstandigheden een belangrijke oorzaak van
het faillissement zijn geweest (arrest Blue Tomato)
- Sprake is van individuele disculpatie
- Zijn aansprakelijkheid voor het boedeltekort moet worden gematigd
Individuele disculpatie
Individuele disculpatie is mogelijk op grond van artikel 2:9 lid 3 BW. Een bestuurder is niet
aansprakelijk indien:
- Onbehoorlijke taakvervulling door het bestuur niet aan hem te wijten is; en
- Hij niet nalatig is geweest in het treffen van maatregelen om de gevolgen daarvan af
te wenden
Verleende decharge werkt niet extern (lid 6)
Geld ook voor mede beleidsbepalers of bemoeiallen (lid 7)
Een 2:9 BW- vordering van de curator is daarnaast mogelijk!
Externe bestuurdersaansprakelijkheid jegens een crediteur
Kan op grond van onrechtmatige daad art. 6:162 BW
Geen collectieve, maar individuele aansprakelijkheid
Verhoogde drempel: de bestuurder valt persoonlijk een ernstig verwijt te maken!
Kernarrest: Ontvanger/Roelofsen
1e categorie Beklamel norm (‘handelen’’)
Bestuurder is persoonlijk aansprakelijk indien hij bij het namens de vennootschap sluiten van
een overeenkomst wist (of behoorde te weten) dat de vennootschap
- Deze overeenkomst niet, of niet binnen redelijke termijn, kan nakomen
- En de vennootschap ook geen verhaal biedt voor de optredende schade
“(..) persoonlijke aansprakelijkheid van de bestuurder van de vennootschap kan worden
aangenomen wanneer deze bij het namens de vennootschap aangaan van verbintenissen
wist of redelijkerwijze behoorde te begrijpen dat de vennootschap niet haar verplichtingen
, zou kunnen voldoen en geen verhaal zou bieden, behoudens door de bestuurder aan te
voeren omstandigheden op grond waarvan de conclusie gerechtvaardigd is dat hem ter zake
van de benadeling geen persoonlijk verwijt gemaakt kan worden.”
2e categorie Verhaalfrustratie (‘bewerkstelligen of toelaten’)
Bestuurder is persoonlijk aansprakelijk indien hij wist of behoorde te weten dat
- De door hem bewerkstelligde of toegelaten handelswijze van de vennootschap tot
gevolg zou hebben dat deze haar wettelijke of contractuele verplichtingen niet
nakomt; en
- Ook geen verhaal biedt voor de als gevolg daarvan optredende schade
(New Holland Belgium-Oosterhof arrest) “(..) kan de betrokken bestuurder voor schade van
de schuldeiser aansprakelijk worden gehouden indien zijn handelen of nalaten als bestuurder
ten opzichte van de schuldeiser in de gegeven omstandigheden zodanig onzorgvuldig is dat
hem daarvan persoonlijk een ernstig verwijt kan worden gemaakt. Van een dergelijk ernstig
verwijt zal in ieder geval sprake kunnen zijn als komt vast te staan dat de bestuurder wist of
redelijkerwijze had behoren te begrijpen dat de door hem bewerkstelligde of toegelaten
handelwijze van de vennootschap tot gevolg zou hebben dat deze haar verplichtingen niet
zou nakomen en ook geen verhaal zou bieden voor de als gevolg daarvan optredende
schade.”
Bijvoorbeeld je bent belasting verschuldigd en de directeur heeft de naheffing niet betaald en
allerlei trucjes heeft gebruikt om het te omzeilen.
Aansprakelijkheid
Op de bestuurder persoonlijk rustende zorgvuldigheidsverplichting = geen
bestuurdersaansprakelijkheid
(Villa Mundo) verduidelijkt in Hezemans/ Tulip Air
Heeft de aangesprokene bestuurder bij de verweten normschending gehandeld bij
zijn taakvervulling als bestuurder van zijn rechtspersoon?
- JA= sprake van bestuurdersaansprakelijkheid: bestuurder is aansprakelijk op grond
van onrechtmatige daad, mits persoonlijk een ernstig verwijt kan worden gemaakt
(verzwaarde maatstaf)
- NEE= (hij heeft gehandeld in de hoedanigheid van deskundige
bemiddelaar/dienstverlener) = de gewone regels van artikel 6:162 BW toepassen
Externe bestuurdersaansprakelijkheid jegens een aandeelhouder
Waardedaling van aandelen door wanprestatie of onrechtmatige daad van een derde
(of bestuurder) jegens de rechtspersoon. Een aandeelhouder kan deze afgeleide
schade niet van derde of bestuurder vorderen. (Poot/ABP)
Uitzondering: de bestuurder handelt in strijd met statutaire bepaling die specifiek
beoogt het belang van de aandeelhouder te beschermen. Ernstig verwijt bestuurder
is vereist!! (Willemsen/NOM)
Hoorcollege 1 Doorbraak van aansprakelijkheid
Verplichte organen binnen een BV en NV:
Het bestuur (art. 129/130)
Ava Algemene raad van vergadering
Evt. Raad van commissarissen
Verantwoordelijkheid
Er moet verantwoording worden afgelegd en er moet gecontroleerd worden.
Intern: ene rechtspersoon (orgaan) aan ander
Extern: Rechtspersoon -> rechter enqueteprocedure art. 26 WOR
Aansprakelijkheid
Gehouden om prestatie te leveren, indien dit niet lukt schadevergoeding mogelijk
Intern: van bestuurders jegens de rechtspersoon zelf
Extern: bestuurders jegens betrokken derden (bijv. crediteur)
Aandeelhouders kunnen ook bestuurders aanspreken. Bij faillissement kan curator
bestuurder aanspreken.
Interne bestuurdersaansprakelijkheid
Belangrijkste wettelijke gronden voor interne aansprakelijkheid:
Onbehoorlijk bestuur art. 2:9 BW (is bij alle rechtspersonen mogelijk)
Bij onterechte dividenduitkering (art. 2:216 BW alleen mogelijk bij een BV)
Artikel 2:9 BW
1. Elke bestuurder is tegenover de rechtspersoon gehouden tot een behoorlijke
vervulling van zijn taak. Tot de taak van de bestuurder behoren alle bestuurstaken die
niet bij of krachtens de wet of de statuten aan een of meer andere bestuurders zijn
toebedeeld.
2. Elke bestuurder draagt verantwoordelijkheid voor de algemene gang van zaken. Hij is
voor het geheel aansprakelijk terzake van onbehoorlijk bestuur, tenzij hem mede
gelet op de aan anderen toebedeelde taken geen ernstig verwijt kan worden
gemaakt en hij niet nalatig is geweest in het treffen van maatregelen om de gevolgen
van onbehoorlijk bestuur af te wenden.
Bij art. 2:9 BW is de moederarrest Staleman/ Van de Ven.
Artikel 2:9 BW is een algemene gedragsnorm ieder bestuurder is tegenover de
rechtspersoon:
1) Verplicht tot een behoorlijke taakvervulling (lid 1) en
2) Verantwoordelijk voor de algemene gang van zaken binnen de rechtspersoon (lid 2)
,Alle bestuurders samen moeten zorgdragen, het is in beginsel een collectieve
bestuursverantwoordelijkheid. Soms is er een taakverdeling geregeld aan de hand van een
bestuursmodel dat is opgenomen in de statuten.
In geval van onbehoorlijk bestuur is in beginsel elk bestuurder hoofdelijk aansprakelijk. Voor
de aansprakelijkheid in geval van onbehoorlijk bestuur is een ernstig verwijt van de
bestuurder vereist.
Ernstig verwijt is afhankelijk van de omstandigheden van het geval (Staleman/Van de Ven).
Schending van statutaire bepaling is een sterk aanwijzing voor de aanwezigheid van ernstig
verwijt (Schwandt/ Berghuizer Papierfabriek).
In beginsel collectieve aansprakelijkheid, maar individuele disculpatie door bestuurder
mogelijk:
- Indien aan de bestuurder, mede gelet op de aan anderen toebedeelde taken geen
ernstig verwijt kan worden gemaakt; en
- Hij niet nalatig is geweest in het treffen van maatregelen om de gevolgen van
onbehoorlijk bestuur af te wenden.
Decharge
Als de rechtspersoon de bestuurder wil aanspreken kan dat indien er een ernstig verwijt kan
worden gemaakt. De algemene vergadering kan bij de jaarlijkse vergadering kwijting
verlenen voor het gevoerde beleid. Decharge werkt alleen intern en niet extern!
Decharge staat in de weg van een vordering op de bestuurder ex art. 2:9 BW of ex art. 6:162
BW van de derde vorderingen. Er is een beperkte reikwijdte, decharge mag alleen worden
verleend over dingen die de AvA weet! Dit is nader uitgelegd in het arrest Staleman/ Van de
Ven.
“(..) In het bijzonder kan niet worden aanvaard dat een décharge zich ook zou uitstrekken tot
informatie waarover een individuele aandeelhouder uit anderen hoofde – buiten het verband
van de algemene vergadering van aandeelhouders – de beschikking heeft gekregen, of tot
gegevens die niet uit de jaarrekening blijken of niet anderszins aan de algemene vergadering
van aandeelhouders zijn bekendgemaakt voordat deze de jaarrekening vaststelde.”
Externe bestuurdersaansprakelijkheid
Aansprakelijkheid jegens betrokken derden (denk aan crediteuren, aandeelhouders etc.)
Externe aansprakelijkheid bij Faillissement
Art. 2:138/2:248 BW
Er wordt een vordering gelegd namens de curator namens alle schuldeisers. Indien het niet
uit de boedel kan worden betaald dan kan de bestuurder aansprakelijk worden gesteld.
Bestuurder is hoofdelijk aansprakelijk jegens de boedel op basis van kennelijk onbehoorlijk
bestuur door bestuurder in max 3 jaar voor faillissement (lid 6).
,Art. 2:138/2:248 BW heeft twee voorwaarden (lid 1):
1) Bestuurder heeft zijn taak kennelijk onbehoorlijk vervuld; en
2) Aannemelijk dat dit een belangrijke oorzaak is van het faillissement (causaal verband)
De wet helpt de curator in twee situaties (omkering bewijslast) lid 2 bij schending van:
Administratieplicht art. 2:10 BW
Publicatieplicht 2:394 BW
….staat onbehoorlijke taakvervulling (onweerlegbaar) vast en wordt (weerlegbaar)
vermoed dat dit een belangrijke oorzaak is van het faillissement
Een onbelangrijke verzuim komt niet in aanmerking! Lid 2
De aangesproken bestuurder kan zich tegen aansprakelijkstelling verdedigen door aan te
tonen dat:
- Sprake is van een onbelangrijk verzuim
- Geen sprake is van een causaal verband tussen zijn kennelijk onbehoorlijk bestuur en
faillissement, en dus andere feiten en omstandigheden een belangrijke oorzaak van
het faillissement zijn geweest (arrest Blue Tomato)
- Sprake is van individuele disculpatie
- Zijn aansprakelijkheid voor het boedeltekort moet worden gematigd
Individuele disculpatie
Individuele disculpatie is mogelijk op grond van artikel 2:9 lid 3 BW. Een bestuurder is niet
aansprakelijk indien:
- Onbehoorlijke taakvervulling door het bestuur niet aan hem te wijten is; en
- Hij niet nalatig is geweest in het treffen van maatregelen om de gevolgen daarvan af
te wenden
Verleende decharge werkt niet extern (lid 6)
Geld ook voor mede beleidsbepalers of bemoeiallen (lid 7)
Een 2:9 BW- vordering van de curator is daarnaast mogelijk!
Externe bestuurdersaansprakelijkheid jegens een crediteur
Kan op grond van onrechtmatige daad art. 6:162 BW
Geen collectieve, maar individuele aansprakelijkheid
Verhoogde drempel: de bestuurder valt persoonlijk een ernstig verwijt te maken!
Kernarrest: Ontvanger/Roelofsen
1e categorie Beklamel norm (‘handelen’’)
Bestuurder is persoonlijk aansprakelijk indien hij bij het namens de vennootschap sluiten van
een overeenkomst wist (of behoorde te weten) dat de vennootschap
- Deze overeenkomst niet, of niet binnen redelijke termijn, kan nakomen
- En de vennootschap ook geen verhaal biedt voor de optredende schade
“(..) persoonlijke aansprakelijkheid van de bestuurder van de vennootschap kan worden
aangenomen wanneer deze bij het namens de vennootschap aangaan van verbintenissen
wist of redelijkerwijze behoorde te begrijpen dat de vennootschap niet haar verplichtingen
, zou kunnen voldoen en geen verhaal zou bieden, behoudens door de bestuurder aan te
voeren omstandigheden op grond waarvan de conclusie gerechtvaardigd is dat hem ter zake
van de benadeling geen persoonlijk verwijt gemaakt kan worden.”
2e categorie Verhaalfrustratie (‘bewerkstelligen of toelaten’)
Bestuurder is persoonlijk aansprakelijk indien hij wist of behoorde te weten dat
- De door hem bewerkstelligde of toegelaten handelswijze van de vennootschap tot
gevolg zou hebben dat deze haar wettelijke of contractuele verplichtingen niet
nakomt; en
- Ook geen verhaal biedt voor de als gevolg daarvan optredende schade
(New Holland Belgium-Oosterhof arrest) “(..) kan de betrokken bestuurder voor schade van
de schuldeiser aansprakelijk worden gehouden indien zijn handelen of nalaten als bestuurder
ten opzichte van de schuldeiser in de gegeven omstandigheden zodanig onzorgvuldig is dat
hem daarvan persoonlijk een ernstig verwijt kan worden gemaakt. Van een dergelijk ernstig
verwijt zal in ieder geval sprake kunnen zijn als komt vast te staan dat de bestuurder wist of
redelijkerwijze had behoren te begrijpen dat de door hem bewerkstelligde of toegelaten
handelwijze van de vennootschap tot gevolg zou hebben dat deze haar verplichtingen niet
zou nakomen en ook geen verhaal zou bieden voor de als gevolg daarvan optredende
schade.”
Bijvoorbeeld je bent belasting verschuldigd en de directeur heeft de naheffing niet betaald en
allerlei trucjes heeft gebruikt om het te omzeilen.
Aansprakelijkheid
Op de bestuurder persoonlijk rustende zorgvuldigheidsverplichting = geen
bestuurdersaansprakelijkheid
(Villa Mundo) verduidelijkt in Hezemans/ Tulip Air
Heeft de aangesprokene bestuurder bij de verweten normschending gehandeld bij
zijn taakvervulling als bestuurder van zijn rechtspersoon?
- JA= sprake van bestuurdersaansprakelijkheid: bestuurder is aansprakelijk op grond
van onrechtmatige daad, mits persoonlijk een ernstig verwijt kan worden gemaakt
(verzwaarde maatstaf)
- NEE= (hij heeft gehandeld in de hoedanigheid van deskundige
bemiddelaar/dienstverlener) = de gewone regels van artikel 6:162 BW toepassen
Externe bestuurdersaansprakelijkheid jegens een aandeelhouder
Waardedaling van aandelen door wanprestatie of onrechtmatige daad van een derde
(of bestuurder) jegens de rechtspersoon. Een aandeelhouder kan deze afgeleide
schade niet van derde of bestuurder vorderen. (Poot/ABP)
Uitzondering: de bestuurder handelt in strijd met statutaire bepaling die specifiek
beoogt het belang van de aandeelhouder te beschermen. Ernstig verwijt bestuurder
is vereist!! (Willemsen/NOM)
