RECHTSVERGELIJKING
DEEL 1: ALGEMENE PRINCIPES
WAT IS RECHTSVERGELIJKING?
rechtsvergelijking, begrip & buitenlandrechtskunde
recht: heel rechtsstelsel en/of onderdeel ervan
dus rechtsvergelijking kan over een tak gaan of een heel land
vergelijking: actie: onderzoeken van gelijkenissen en verschillen
⇒ rechtsvergelijking: onderzoeken gelijkenissen & verschillen tss 2+ rechtsstelsels of
onderdelen ervan
doel ervan: maakt niet uit
het gaat hier meer over een meta-recht → niet enkel recht maar ook rechtsgeschiedenis,
rechtssociologie,...
discipline of methode?
methode die gehanteerd wordt moet wetenschappelijk verantwoord zijn!
dus moet methodisch onderbouwd zijn
wetenschappelijke discipline: enkel wat vergelijkbaar is vgl
+ andere onderzoeker zou obv zelfde elementen tot gelijkaardig resultaat komen
je kan niet zo maar beginnen vgl:
we gaan vaak steunen op voorafgaand werk & voortbouwen
→ elk rechtsvergelijkend onderzoek zal onvolmaakt zijn want de rechtsvergelijkende
wetenschap zelf is onvolmaakt
maar deze onvolmaaktheid is duldbaar
soorten rechtsvergelijking
rechtsvergelijking kan op alle domeinen vh recht
nuance: eerste eeuw van moderne rechtsvgl: vooral in privaatrecht
ontstaan moderne rechtsvgl: 19e E
want opkomst natiestaten met eigen recht & eigen wetboeken + wereldhandel
1900: eerste Internationaal Congres voor Rechtsvergelijking in Parijs
→ probeerden hier ook ‘droit commun législatif’ te ontwikkelen (= universeel
privaatrecht)
maar na WO: dit doel is weggevallen
1
,mogelijke soorten rechtsvergelijking…
- inter-nationale rechtsvgl
- inter-internationale rechtsvgl
vb. EU en Latijns-Amerika
- intra-nationale rechtsvgl
→ DS (van eenzelfde staat!)
- particulier-rechtsvgl
recht van niet- of niet-zuiver-publiekrechtelijke entiteiten vgl
- zuiver interne rechtsvergelijking
rechtsregels in eenzelfde rechtsstelsel die toepasselijk zijn op diverse fenomenen
- inter-temporele rechtsvergelijking
- combinatie van voorgaanden
‘levend recht’ of recht vd boeken vergelijken?
hetzelfde kiezen overal
dogmatische vs. functionele rechtsvgl
- dogmatische: uitsluitend positief recht → zoals in boeken
- functionele: hoe ‘levend recht’ oplossing biedt op probleem
micro vs. macro rechtsvgl
- macro: hele rechtsstelsels met elkaar vgl
en aandacht gaat naar omvattende thema’s
vb. groeperen van rechtsstelsels
- micro: aandacht naar welbepaalde dingen in eenzelfde fenomeen of probleem
constante interactie tss deze 2: macro vgl helpt de micro vgl zinvol te doorvoeren, en micro
vgl voedt de algemene macro vgl
relaties met belendende rechts- en wetenschapsdomeinen
RECHTSVERGELIJKING & BUITENLANDRECHTSKUNDE
rechtsvgl ≠ onderzoek of kennis van buitenlands recht
- dat is eerder een eerste stap voor rechtsvgl
- subjectief karakter van ‘buitenlands recht’: elk recht is buitenlands recht voor iemand
die uit een ander land komt
dus kennis ervan ≠ juridische kennis
maar het blijft toch nuttig!
RECHTSVGL & JURIDISCH VERTALEN EN TOLKEN
- analoog met hierboven
- juridische vertaler & tolk: moet voldoende rechtsvergelijkend bagage hebben om
goed te kunnen uitleggen
→ moet juridische terminologie van beide talen beheersen: vormelijk & inhoudelijk
dus moet impliciet toch aan rechtsvergelijking doen
RECHTSVGL EN RECHTSFILOSOFIE, -THEORIE, -SOCIOLOGIE EN -GESCHIEDENIS
rechtsfilosofie & -theorie: eerder abstracte reflectie over recht
rechtssociologie: relatie tss samenleving en recht
2
,→ meer aandacht voor ‘levend recht’
rechtsgeschiedenis - rechtsvgl:
- rechtsgeschiedenis: volgt wetenschappelijke methoden van historisch onderzoek
- rechtsvgl: kan verklaringen van gelijkenissen & verschillen zoeken in historische
ontwikkeling
RECHTSVGL EN INTERNATIONAAL PRIVAAT- EN PUBLIEKRECHT
- internationaal privaatrecht: conflicten tss verschilldende rechtsordeningen
positiefrechtelijk oplossen door toepasselijk recht, procedure,... aan te wijzen
- internationaal publiekrecht:
rechtsbron = ‘algemene rechtsbeginselen erkend door beschaafde naties’ (art 38 lid
3 statuut IGH)
→ om die beginselen te identificeren: beroep op rechtsvgl
‘comparative law & economics’ en ‘legal origins’
jaren 60 in VS: opkomst van law & economics
= economische analyse vh recht
recht gezien als sturingsinstrument om mensen tot gewenst gedrag te brengen
verwijt hieraan: reduceert alles tot nastreven van economische efficiëntie, afwegen van
kosten en baten
sinds 1994: pogingen om law & economics, en rechtsvergelijking te combineren
- comparative law & economics: probeert veranderingen in recht te verklaren
rechtsstelsels gaan naar meest efficiënte recht convergeren
- legal origins: economische resultaten uitleggen vanuit rechtsvgl
beide: vooral Angelsaksisch vooringenomen
WAAROM RECHTSVERGELIJKING?
grenslijnen tss onmiddellijke, intermediaire en verwijderde doelen zijn vloeibaar
+ alternatieve benaderingen zijn mogelijk
nabije doelen
= onmiddellijke doelen
functies die quasi automatisch door rechtsvgl nagestreefd worden
algemene nabije doelen
- vreemd recht beter kennen en begrijpen
- eigen recht beter kennen en begrijpen
specifieke nabije doelen
- beter begrijpen hoe vreemd recht in zijn geheel en onderdelen opgebouwd is
3
, - opstellen v/e taxonomie1 van rechtsstelsels en hun onderdelen
- ondersteunen vh juridisch vertalen en tolken
intermediaire doelen
= functies die door de rechtsvergelijker zelf vervuld worden en leiden tot een concrete output
onder andere…
- rechtsonderwijs, met in het bijzonder
- beginselenonderwijs in het recht
- eigenlijke onderwijs van buitenlands recht en van rechtsvergelijking
- integreren van rechtsvergelijkende componenten in juridische en andere
metajuridische vakken
- bijdragen tot de rechtswetenschap als wetenschap
- interpretatie vh eigen recht ondersteunen, in het bijzonder:
- bij overname van vreemd recht
- leemten in eigen recht op te vullen
- interpretatie van internationaal en supranationaal recht, in bijzonder…
- internationaal publiekrecht verwijst naar algemene beginselen of
internationale gewoonten
- internationaal of supranationaal instrument dient begrepen te worden vanuit
het recht vd verdragsluitende staten
- juristen bijstaan bij correcte toepassing vh vreemde recht
- bijdragen tot verdere ontwikkeling vd methodologie vd rechtsvergelijking + tot
verdere uitbouw vd rechtsvergelijking als wetenschappelijke discipline
verwijderde doelen
= functies die rechtsvergelijking nastreeft, maar waarbij de resultaten vd rechtsvergelijking
alleen niet tot een onmiddellijke conclusie leiden
- rechtsvergelijking moet hier verrijkt worden met andere juridische en niet-juridische
input om gestelde doel te bereiken
- vaak uiteindelijk zelfs een politieke beoordeling
overzicht van verwijderde doelen…
- ‘de lege ferenda' functie: makers van nieuw recht helpen in hun taak
- bijdragen tot ontwikkeling van (inter en supranationale) coördinatie-instrumenten
- bijdragen tot ontwikkeling van harmonisatie-instrumenten of eengemaakt recht
→ technieken: cursus p 41-43
- ontdekking / ontwikkeling van gedeelde rechtsbeginselen en ius commune
- voeden van privaatrechtelijke overeenkomsten
- ondersteuning van andere vergelijkende wetenschappelijke disciplines
vb. vergelijkende economie, sociologie,...
+ van andere meta-juridische disciplines
vb. rechtsfilosofie, rechtstheorie, rechtssociologie,...
1
= ander woord voor groep: mensen, dingen of artikelen worden in groepen en categorieën
beschreven, onderverdeeld en geordend
4
DEEL 1: ALGEMENE PRINCIPES
WAT IS RECHTSVERGELIJKING?
rechtsvergelijking, begrip & buitenlandrechtskunde
recht: heel rechtsstelsel en/of onderdeel ervan
dus rechtsvergelijking kan over een tak gaan of een heel land
vergelijking: actie: onderzoeken van gelijkenissen en verschillen
⇒ rechtsvergelijking: onderzoeken gelijkenissen & verschillen tss 2+ rechtsstelsels of
onderdelen ervan
doel ervan: maakt niet uit
het gaat hier meer over een meta-recht → niet enkel recht maar ook rechtsgeschiedenis,
rechtssociologie,...
discipline of methode?
methode die gehanteerd wordt moet wetenschappelijk verantwoord zijn!
dus moet methodisch onderbouwd zijn
wetenschappelijke discipline: enkel wat vergelijkbaar is vgl
+ andere onderzoeker zou obv zelfde elementen tot gelijkaardig resultaat komen
je kan niet zo maar beginnen vgl:
we gaan vaak steunen op voorafgaand werk & voortbouwen
→ elk rechtsvergelijkend onderzoek zal onvolmaakt zijn want de rechtsvergelijkende
wetenschap zelf is onvolmaakt
maar deze onvolmaaktheid is duldbaar
soorten rechtsvergelijking
rechtsvergelijking kan op alle domeinen vh recht
nuance: eerste eeuw van moderne rechtsvgl: vooral in privaatrecht
ontstaan moderne rechtsvgl: 19e E
want opkomst natiestaten met eigen recht & eigen wetboeken + wereldhandel
1900: eerste Internationaal Congres voor Rechtsvergelijking in Parijs
→ probeerden hier ook ‘droit commun législatif’ te ontwikkelen (= universeel
privaatrecht)
maar na WO: dit doel is weggevallen
1
,mogelijke soorten rechtsvergelijking…
- inter-nationale rechtsvgl
- inter-internationale rechtsvgl
vb. EU en Latijns-Amerika
- intra-nationale rechtsvgl
→ DS (van eenzelfde staat!)
- particulier-rechtsvgl
recht van niet- of niet-zuiver-publiekrechtelijke entiteiten vgl
- zuiver interne rechtsvergelijking
rechtsregels in eenzelfde rechtsstelsel die toepasselijk zijn op diverse fenomenen
- inter-temporele rechtsvergelijking
- combinatie van voorgaanden
‘levend recht’ of recht vd boeken vergelijken?
hetzelfde kiezen overal
dogmatische vs. functionele rechtsvgl
- dogmatische: uitsluitend positief recht → zoals in boeken
- functionele: hoe ‘levend recht’ oplossing biedt op probleem
micro vs. macro rechtsvgl
- macro: hele rechtsstelsels met elkaar vgl
en aandacht gaat naar omvattende thema’s
vb. groeperen van rechtsstelsels
- micro: aandacht naar welbepaalde dingen in eenzelfde fenomeen of probleem
constante interactie tss deze 2: macro vgl helpt de micro vgl zinvol te doorvoeren, en micro
vgl voedt de algemene macro vgl
relaties met belendende rechts- en wetenschapsdomeinen
RECHTSVERGELIJKING & BUITENLANDRECHTSKUNDE
rechtsvgl ≠ onderzoek of kennis van buitenlands recht
- dat is eerder een eerste stap voor rechtsvgl
- subjectief karakter van ‘buitenlands recht’: elk recht is buitenlands recht voor iemand
die uit een ander land komt
dus kennis ervan ≠ juridische kennis
maar het blijft toch nuttig!
RECHTSVGL & JURIDISCH VERTALEN EN TOLKEN
- analoog met hierboven
- juridische vertaler & tolk: moet voldoende rechtsvergelijkend bagage hebben om
goed te kunnen uitleggen
→ moet juridische terminologie van beide talen beheersen: vormelijk & inhoudelijk
dus moet impliciet toch aan rechtsvergelijking doen
RECHTSVGL EN RECHTSFILOSOFIE, -THEORIE, -SOCIOLOGIE EN -GESCHIEDENIS
rechtsfilosofie & -theorie: eerder abstracte reflectie over recht
rechtssociologie: relatie tss samenleving en recht
2
,→ meer aandacht voor ‘levend recht’
rechtsgeschiedenis - rechtsvgl:
- rechtsgeschiedenis: volgt wetenschappelijke methoden van historisch onderzoek
- rechtsvgl: kan verklaringen van gelijkenissen & verschillen zoeken in historische
ontwikkeling
RECHTSVGL EN INTERNATIONAAL PRIVAAT- EN PUBLIEKRECHT
- internationaal privaatrecht: conflicten tss verschilldende rechtsordeningen
positiefrechtelijk oplossen door toepasselijk recht, procedure,... aan te wijzen
- internationaal publiekrecht:
rechtsbron = ‘algemene rechtsbeginselen erkend door beschaafde naties’ (art 38 lid
3 statuut IGH)
→ om die beginselen te identificeren: beroep op rechtsvgl
‘comparative law & economics’ en ‘legal origins’
jaren 60 in VS: opkomst van law & economics
= economische analyse vh recht
recht gezien als sturingsinstrument om mensen tot gewenst gedrag te brengen
verwijt hieraan: reduceert alles tot nastreven van economische efficiëntie, afwegen van
kosten en baten
sinds 1994: pogingen om law & economics, en rechtsvergelijking te combineren
- comparative law & economics: probeert veranderingen in recht te verklaren
rechtsstelsels gaan naar meest efficiënte recht convergeren
- legal origins: economische resultaten uitleggen vanuit rechtsvgl
beide: vooral Angelsaksisch vooringenomen
WAAROM RECHTSVERGELIJKING?
grenslijnen tss onmiddellijke, intermediaire en verwijderde doelen zijn vloeibaar
+ alternatieve benaderingen zijn mogelijk
nabije doelen
= onmiddellijke doelen
functies die quasi automatisch door rechtsvgl nagestreefd worden
algemene nabije doelen
- vreemd recht beter kennen en begrijpen
- eigen recht beter kennen en begrijpen
specifieke nabije doelen
- beter begrijpen hoe vreemd recht in zijn geheel en onderdelen opgebouwd is
3
, - opstellen v/e taxonomie1 van rechtsstelsels en hun onderdelen
- ondersteunen vh juridisch vertalen en tolken
intermediaire doelen
= functies die door de rechtsvergelijker zelf vervuld worden en leiden tot een concrete output
onder andere…
- rechtsonderwijs, met in het bijzonder
- beginselenonderwijs in het recht
- eigenlijke onderwijs van buitenlands recht en van rechtsvergelijking
- integreren van rechtsvergelijkende componenten in juridische en andere
metajuridische vakken
- bijdragen tot de rechtswetenschap als wetenschap
- interpretatie vh eigen recht ondersteunen, in het bijzonder:
- bij overname van vreemd recht
- leemten in eigen recht op te vullen
- interpretatie van internationaal en supranationaal recht, in bijzonder…
- internationaal publiekrecht verwijst naar algemene beginselen of
internationale gewoonten
- internationaal of supranationaal instrument dient begrepen te worden vanuit
het recht vd verdragsluitende staten
- juristen bijstaan bij correcte toepassing vh vreemde recht
- bijdragen tot verdere ontwikkeling vd methodologie vd rechtsvergelijking + tot
verdere uitbouw vd rechtsvergelijking als wetenschappelijke discipline
verwijderde doelen
= functies die rechtsvergelijking nastreeft, maar waarbij de resultaten vd rechtsvergelijking
alleen niet tot een onmiddellijke conclusie leiden
- rechtsvergelijking moet hier verrijkt worden met andere juridische en niet-juridische
input om gestelde doel te bereiken
- vaak uiteindelijk zelfs een politieke beoordeling
overzicht van verwijderde doelen…
- ‘de lege ferenda' functie: makers van nieuw recht helpen in hun taak
- bijdragen tot ontwikkeling van (inter en supranationale) coördinatie-instrumenten
- bijdragen tot ontwikkeling van harmonisatie-instrumenten of eengemaakt recht
→ technieken: cursus p 41-43
- ontdekking / ontwikkeling van gedeelde rechtsbeginselen en ius commune
- voeden van privaatrechtelijke overeenkomsten
- ondersteuning van andere vergelijkende wetenschappelijke disciplines
vb. vergelijkende economie, sociologie,...
+ van andere meta-juridische disciplines
vb. rechtsfilosofie, rechtstheorie, rechtssociologie,...
1
= ander woord voor groep: mensen, dingen of artikelen worden in groepen en categorieën
beschreven, onderverdeeld en geordend
4
