Samenvatting Forensische Psychiatrie
Samenvatting Forensische Psychiatrie....................................................................................0
W42. Inleiding...........................................................................................................................2
Hoofdstuk 1: Psychiatrische stoornis en diagnostiek..............................................................2
Hoofdstuk 2: Behandelmethoden............................................................................................6
W43. Psychische stoornissen..................................................................................................12
Hoofdstuk 3: Neurocognitieve stoornissen...........................................................................12
Hoofdstuk 4: Psychotische stoornissen.................................................................................12
Hoofdstuk 5: Stemmingsstoornissen.....................................................................................13
Hoofdstuk 6: PTSS en dissociatieve stoornissen..................................................................14
Hoofdstuk 7: Somatisch-symptoomstoornissen....................................................................14
Hoofdstuk 8: Eetstoornissen.................................................................................................15
Hoofdstuk 9: Verslavingsstoornissen....................................................................................15
Hoofdstuk 10: Parafiele stoornissen.....................................................................................17
Hoofdstuk 11: Gedragsstoornissen.......................................................................................18
Hoofdstuk 12: Suïcidaal gedrag............................................................................................19
Hoofdstuk 13: Persoonlijkheidsstoornissen..........................................................................20
Hoofdstuk 14: Autismespectrumstoornis..............................................................................21
Hoofdstuk 15: ADHD...........................................................................................................22
Hoofdstuk 16: Verstandelijke beperking..............................................................................22
Hoofdstuk 17: Simulatie en delict-amnesie..........................................................................23
Levensdelicten door verdachten met een psychotische stoornis in Nederland.....................25
W44. Toerekeningsvatbaarheid.............................................................................................27
Hoofdstuk 19: Toerekeningsvatbaarheid en toerekenen.......................................................27
Waarom forensisch psychiaters met de vrije wil te maken hebben......................................30
De discussie over neurowetenschap en strafrecht.................................................................32
W45. Pro Justitia Rapportage & Risicotaxatie....................................................................36
Hoofdstuk 18: Het gedragsdeskundig onderzoek Pro Justitia...............................................36
Hoofdstuk 20: Risicotaxatie..................................................................................................43
Risicotaxatie in de Nederlandse rechtspraktijk: op zoek naar een best practice...................46
W46. Forensische behandeling bij jeugdigen.......................................................................51
Hoofdstuk 25: Forensische behandelkaders voor jeugdigen.................................................51
Achter de schermen bij een pro Justitia onderzoek in Teylingereind...................................55
,SAMENVATTING MISDAADANALYSE 2019-2020 1
W48. Juridische kaders voor gedwongen zorg.....................................................................58
Hoofdstuk 21: Rechtsposities in de gedwongen zorg...........................................................58
Hoofdstuk 22: Zorg in strafrechtelijk kader..........................................................................62
Hoofdstuk 24: Forensische behandelsettingen voor volwassenen........................................68
Wat kan een gedragskundige nog adviseren bij een weigeraar?...........................................72
Tbs - door mensen, voor mensen..........................................................................................76
W49. Forensische zorg en behandeling.................................................................................80
Hoofdstuk 23: Gedwongen zorg in civielrechtelijk kader....................................................80
Veel psychiatrische stoornissen onder gedetineerden op reguliere PI-afdelingen................84
W50. Interventies in de forensische psychiatrie...................................................................87
Hoofdstuk 26: Forensische zorg en interventies...................................................................87
Hoofdstuk 27: Behandeling van personen met agressief gedrag..........................................91
Hoofdstuk 28: Behandeling van zedendelinquenten.............................................................96
Hoofdstuk 29: Stalking en brandstichting...........................................................................100
Identifying and selecting the common elements of evidence based interventions.............103
A randomized clinical trial of family therapy in juvenile drug court.................................105
Multidimensional Family Therapy Reduces Self-Reported Criminality Among Adolescents
With a Cannabis Use Disorder............................................................................................106
Bijlage: Schema’s mentale stoornissen...............................................................................107
Neurocognitieve stoornissen...............................................................................................107
Psychotische stoornissen.....................................................................................................108
Stemmingsstoornissen.........................................................................................................108
PTSS en dissociatieve stoornissen......................................................................................109
Somatisch-symptoomstoornis en verwante stoornissen......................................................110
Verslavingsstoornissen........................................................................................................110
Parafiele stoornissen...........................................................................................................111
Gedragsstoornissen.............................................................................................................112
Persoonlijkheidsstoornissen................................................................................................113
Autismespectrumstoornis....................................................................................................114
ADHD.................................................................................................................................114
Verstandelijke beperking....................................................................................................114
,SAMENVATTING MISDAADANALYSE 2019-2020 2
W42. Inleiding
HOOFDSTUK 1: PSYCHIATRISCHE STOORNIS EN DIAGNOSTIEK
Om te kunnen spreken van een psychiatrische ziekte moet sprake zijn van lijdensdruk en/of
sociaal disfunctioneren. Maar psychische klachten en verschijnselen komen veel voor, ze
horen bij het leven. De vraag is wanneer dergelijke psychische klachten en verschijnselen
ernstig genoeg zijn om van een psychiatrische ziekte te spreken. Dit wordt ook bepaald door
sociale en culturele normen. Psychiatrie is nooit waardevrij en wordt gekleurd door tijd en
plaats.
Bij de werking van de hersenen wordt onderscheid gemaakt tussen neurologische en
psychische functies.
Neurologische functies zijn zintuigelijke waarnemingen, reflexen en motoriek.
Psychische functies zijn complexer van aard en zijn niet op één plaats in de hersenen
te lokaliseren zijn. Psychiaters beschouwen psychische klachten en verschijnselen als
symptomen van stoornissen van de psychische functies. Er zijn drie psychische
hoofdfuncties:
o Cognitieve functies zoals opnemen en verwerken van informatie.
o Affectieve functies zoals voelen.
o Conatieve functies zoals motivatie en gedrag.
Dit alles in beschouwing genomen kan tot de volgende definitie van een psychische stoornis
worden gekomen:
Psychiatrische stoornissen zijn stoornissen in de cognitieve, affectieve en conatieve
functies van de hersenen. Deze stoornissen gaan gepaard met psychische klachten en
verschijnselen, die lijdensdruk en beperkingen in het sociaal functioneren
veroorzaken. Dit kan worden beschouwd als symptomen van de psychiatrische
stoornis.
Psychiatrische diagnostiek is het vaststellen van de psychiatrische stoornis aan de
hand van psychische symptomen.
Het probleem is wel dat psychiatrische ziekten niet aantoonbaar zijn in de hersenen. Voor
het diagnosticeren van deze ziektebeelden zijn subjectieve ervaringen en het sociale
disfunctioneren van de betrokkene dan ook belangrijk. Daarom spreekt men in de psychiatrie
meestal niet van ziekten, maar van stoornissen.
DOELEN EN ONDERDELEN VAN PSYCHIATRISCHE DIAGNOSTIEK
DOELEN
Het doel van psychiatrische diagnostiek is:
, SAMENVATTING MISDAADANALYSE 2019-2020 3
1. Het vaststellen of er sprake is van een stoornis; zo ja
2. Welke stoornis;
3. Wat de mogelijke oorzaken zijn; en
4. Wat de aangewezen behandeling is.
ONDERDELEN
In grote lijnen is de psychiatrische diagnostiek in tweeën te delen: (1) de anamnese (het
vragen naar psychiatrische klachten en mogelijke oorzaken) en (2) het eigenlijke onderzoek
(het vaststellen van psychiatrische symptomen).
1. Heteroanamnese
a. Middelenanamnese
Oorzaken die verband houden met geneesmiddelen, alcohol of drugs.
b. Psychiatrische voorgeschiedenis
Eerdere episoden van een psychiatrische stoornis; keuze van behandeling
c. Lichamelijke anamnese en eventueel lichamelijk onderzoek
Lichamelijke oorzaken
d. Sociale anamnese
Psychosociale oorzaken
e. Biografische anamnese
Verworven psychische kwetsbaarheden
2. Het symptoomonderzoek
a. Observatie
Objectieve symptomen
b. Testen
Objectief meten van psychische functiestoornissen
PSYCHIATRISCHE MEETINSTRUMENTEN
In de psychiatrie wordt toenemend gebruikgemaakt van gestructureerde interviews en
vragenlijsten om symptomen van psychiatrische stoornissen vast te leggen. Door de
uitgebreide gestructureerde interviews kunnen de belangrijkste psychiatrische stoornissen met
een hoge tussenbeoordelaarsbetrouwbaarheid worden gediagnosticeerd. Om de ernst van de
stoornis vast te stellen maakt men gebruik van deze ernstinstrumenten als vragenlijsten en
korte interviews. Tegenwoordig spreekt men van ROM: Routine Outcome Monitoring.
PSYCHOLOGISCH ONDERZOEK
Door psychologen zijn veel gestandaardiseerde tests ontwikkeld om verschillende
psychische functies betrouwbaar te meten. Bekend zijn de intelligentietest en
persoonlijkheidstests. Van toenemend belang zijn de neuropsychologische testes die
specifieke hersenfuncties meten, zoals aandacht, geheugen en taal.
DIAGNOSE
Een psychiatrische diagnose heeft als doel het verklaren en begrijpen van de toestand van
de betrokkene om een doeltreffende behandeling te kunnen kiezen. De diagnose gaat over de
Samenvatting Forensische Psychiatrie....................................................................................0
W42. Inleiding...........................................................................................................................2
Hoofdstuk 1: Psychiatrische stoornis en diagnostiek..............................................................2
Hoofdstuk 2: Behandelmethoden............................................................................................6
W43. Psychische stoornissen..................................................................................................12
Hoofdstuk 3: Neurocognitieve stoornissen...........................................................................12
Hoofdstuk 4: Psychotische stoornissen.................................................................................12
Hoofdstuk 5: Stemmingsstoornissen.....................................................................................13
Hoofdstuk 6: PTSS en dissociatieve stoornissen..................................................................14
Hoofdstuk 7: Somatisch-symptoomstoornissen....................................................................14
Hoofdstuk 8: Eetstoornissen.................................................................................................15
Hoofdstuk 9: Verslavingsstoornissen....................................................................................15
Hoofdstuk 10: Parafiele stoornissen.....................................................................................17
Hoofdstuk 11: Gedragsstoornissen.......................................................................................18
Hoofdstuk 12: Suïcidaal gedrag............................................................................................19
Hoofdstuk 13: Persoonlijkheidsstoornissen..........................................................................20
Hoofdstuk 14: Autismespectrumstoornis..............................................................................21
Hoofdstuk 15: ADHD...........................................................................................................22
Hoofdstuk 16: Verstandelijke beperking..............................................................................22
Hoofdstuk 17: Simulatie en delict-amnesie..........................................................................23
Levensdelicten door verdachten met een psychotische stoornis in Nederland.....................25
W44. Toerekeningsvatbaarheid.............................................................................................27
Hoofdstuk 19: Toerekeningsvatbaarheid en toerekenen.......................................................27
Waarom forensisch psychiaters met de vrije wil te maken hebben......................................30
De discussie over neurowetenschap en strafrecht.................................................................32
W45. Pro Justitia Rapportage & Risicotaxatie....................................................................36
Hoofdstuk 18: Het gedragsdeskundig onderzoek Pro Justitia...............................................36
Hoofdstuk 20: Risicotaxatie..................................................................................................43
Risicotaxatie in de Nederlandse rechtspraktijk: op zoek naar een best practice...................46
W46. Forensische behandeling bij jeugdigen.......................................................................51
Hoofdstuk 25: Forensische behandelkaders voor jeugdigen.................................................51
Achter de schermen bij een pro Justitia onderzoek in Teylingereind...................................55
,SAMENVATTING MISDAADANALYSE 2019-2020 1
W48. Juridische kaders voor gedwongen zorg.....................................................................58
Hoofdstuk 21: Rechtsposities in de gedwongen zorg...........................................................58
Hoofdstuk 22: Zorg in strafrechtelijk kader..........................................................................62
Hoofdstuk 24: Forensische behandelsettingen voor volwassenen........................................68
Wat kan een gedragskundige nog adviseren bij een weigeraar?...........................................72
Tbs - door mensen, voor mensen..........................................................................................76
W49. Forensische zorg en behandeling.................................................................................80
Hoofdstuk 23: Gedwongen zorg in civielrechtelijk kader....................................................80
Veel psychiatrische stoornissen onder gedetineerden op reguliere PI-afdelingen................84
W50. Interventies in de forensische psychiatrie...................................................................87
Hoofdstuk 26: Forensische zorg en interventies...................................................................87
Hoofdstuk 27: Behandeling van personen met agressief gedrag..........................................91
Hoofdstuk 28: Behandeling van zedendelinquenten.............................................................96
Hoofdstuk 29: Stalking en brandstichting...........................................................................100
Identifying and selecting the common elements of evidence based interventions.............103
A randomized clinical trial of family therapy in juvenile drug court.................................105
Multidimensional Family Therapy Reduces Self-Reported Criminality Among Adolescents
With a Cannabis Use Disorder............................................................................................106
Bijlage: Schema’s mentale stoornissen...............................................................................107
Neurocognitieve stoornissen...............................................................................................107
Psychotische stoornissen.....................................................................................................108
Stemmingsstoornissen.........................................................................................................108
PTSS en dissociatieve stoornissen......................................................................................109
Somatisch-symptoomstoornis en verwante stoornissen......................................................110
Verslavingsstoornissen........................................................................................................110
Parafiele stoornissen...........................................................................................................111
Gedragsstoornissen.............................................................................................................112
Persoonlijkheidsstoornissen................................................................................................113
Autismespectrumstoornis....................................................................................................114
ADHD.................................................................................................................................114
Verstandelijke beperking....................................................................................................114
,SAMENVATTING MISDAADANALYSE 2019-2020 2
W42. Inleiding
HOOFDSTUK 1: PSYCHIATRISCHE STOORNIS EN DIAGNOSTIEK
Om te kunnen spreken van een psychiatrische ziekte moet sprake zijn van lijdensdruk en/of
sociaal disfunctioneren. Maar psychische klachten en verschijnselen komen veel voor, ze
horen bij het leven. De vraag is wanneer dergelijke psychische klachten en verschijnselen
ernstig genoeg zijn om van een psychiatrische ziekte te spreken. Dit wordt ook bepaald door
sociale en culturele normen. Psychiatrie is nooit waardevrij en wordt gekleurd door tijd en
plaats.
Bij de werking van de hersenen wordt onderscheid gemaakt tussen neurologische en
psychische functies.
Neurologische functies zijn zintuigelijke waarnemingen, reflexen en motoriek.
Psychische functies zijn complexer van aard en zijn niet op één plaats in de hersenen
te lokaliseren zijn. Psychiaters beschouwen psychische klachten en verschijnselen als
symptomen van stoornissen van de psychische functies. Er zijn drie psychische
hoofdfuncties:
o Cognitieve functies zoals opnemen en verwerken van informatie.
o Affectieve functies zoals voelen.
o Conatieve functies zoals motivatie en gedrag.
Dit alles in beschouwing genomen kan tot de volgende definitie van een psychische stoornis
worden gekomen:
Psychiatrische stoornissen zijn stoornissen in de cognitieve, affectieve en conatieve
functies van de hersenen. Deze stoornissen gaan gepaard met psychische klachten en
verschijnselen, die lijdensdruk en beperkingen in het sociaal functioneren
veroorzaken. Dit kan worden beschouwd als symptomen van de psychiatrische
stoornis.
Psychiatrische diagnostiek is het vaststellen van de psychiatrische stoornis aan de
hand van psychische symptomen.
Het probleem is wel dat psychiatrische ziekten niet aantoonbaar zijn in de hersenen. Voor
het diagnosticeren van deze ziektebeelden zijn subjectieve ervaringen en het sociale
disfunctioneren van de betrokkene dan ook belangrijk. Daarom spreekt men in de psychiatrie
meestal niet van ziekten, maar van stoornissen.
DOELEN EN ONDERDELEN VAN PSYCHIATRISCHE DIAGNOSTIEK
DOELEN
Het doel van psychiatrische diagnostiek is:
, SAMENVATTING MISDAADANALYSE 2019-2020 3
1. Het vaststellen of er sprake is van een stoornis; zo ja
2. Welke stoornis;
3. Wat de mogelijke oorzaken zijn; en
4. Wat de aangewezen behandeling is.
ONDERDELEN
In grote lijnen is de psychiatrische diagnostiek in tweeën te delen: (1) de anamnese (het
vragen naar psychiatrische klachten en mogelijke oorzaken) en (2) het eigenlijke onderzoek
(het vaststellen van psychiatrische symptomen).
1. Heteroanamnese
a. Middelenanamnese
Oorzaken die verband houden met geneesmiddelen, alcohol of drugs.
b. Psychiatrische voorgeschiedenis
Eerdere episoden van een psychiatrische stoornis; keuze van behandeling
c. Lichamelijke anamnese en eventueel lichamelijk onderzoek
Lichamelijke oorzaken
d. Sociale anamnese
Psychosociale oorzaken
e. Biografische anamnese
Verworven psychische kwetsbaarheden
2. Het symptoomonderzoek
a. Observatie
Objectieve symptomen
b. Testen
Objectief meten van psychische functiestoornissen
PSYCHIATRISCHE MEETINSTRUMENTEN
In de psychiatrie wordt toenemend gebruikgemaakt van gestructureerde interviews en
vragenlijsten om symptomen van psychiatrische stoornissen vast te leggen. Door de
uitgebreide gestructureerde interviews kunnen de belangrijkste psychiatrische stoornissen met
een hoge tussenbeoordelaarsbetrouwbaarheid worden gediagnosticeerd. Om de ernst van de
stoornis vast te stellen maakt men gebruik van deze ernstinstrumenten als vragenlijsten en
korte interviews. Tegenwoordig spreekt men van ROM: Routine Outcome Monitoring.
PSYCHOLOGISCH ONDERZOEK
Door psychologen zijn veel gestandaardiseerde tests ontwikkeld om verschillende
psychische functies betrouwbaar te meten. Bekend zijn de intelligentietest en
persoonlijkheidstests. Van toenemend belang zijn de neuropsychologische testes die
specifieke hersenfuncties meten, zoals aandacht, geheugen en taal.
DIAGNOSE
Een psychiatrische diagnose heeft als doel het verklaren en begrijpen van de toestand van
de betrokkene om een doeltreffende behandeling te kunnen kiezen. De diagnose gaat over de
