Thema 4
Algemeen en wetgeving
De organisatie van de psychiatrische zorg in Nederland beschrijven.
- De Basis GGZ
Huisarts werkt samen bij lichtere psychische problematiek veelal samen met een POH-GGZ. HA blijft inhoudelijk
verantwoordelijk voor de behandeling.
- De generalistische basis-GGZ
Bij ernstiger problematiej of een stoornis volgens de DSM-5 kan de huisarts de cliënt hiernaar direct verwijzen.
- De specialisctische GGZ
De HA kan ook verwijzen, bedoeld voor cliënten met nog zwaardere complexe of acute psychische stoornissen.
- Hoog-specialistisch GGZ
Zo kan de specialistische GGZ een beroep doen op of verwijzen voor zeer gespecialiseerde behandeling van
specifieke problematiek.
In de generalistische-, specialistische en hoog-specialistische GGZ werken neuro- of GZ-psychologen,
psychotherapeuten of psychiaters. Behandeling wordt gecoördineerd door een regiebehandelaar
(aanspreekpunt).
,Uitleggen hoe vanuit de biologische, de psychologische en de sociale visie
een psychiatrische stoornis wordt verklaard.
Volgens de DSM-5 is een psychische stoornis een ‘syndroom door klinisch significante symptomen op het
gebied van cognitieve functies, de emotieregulatie of het gedrag van een persoon, dat een uiting si van een
disfunctie in de psychologische, biologisch of ontwikkelingsprocessen die ten grondslag liggen aan het
psychisch functioneren. Psychische stoornissen gaan gewoonlijk gepaard met significante lijdendruk en/of
beperkingen in het functioneren op sociaal of beroepsmatig gebied. […]’
Vergeleken met lichamelijke ziekten is een psychische stoornis beduidend moeilijker objectief,
wetenschappelijk te benaderen. Deskundig onderzoek en behandeling vereisen echter ook wetenschappelijk
onderbouwde kennis van psychische stoornissen.
De psychiatrie volgt hierbij over het algemeen het
medische model of de systematische werkwijze in de
geneeskunde. Na een beschrijving en ordening van de
kenmerken van de stoornis (diagnose) zoekt men naar
de mogelijke verklaringen en op grond hiervan een
geschikte behandeling of therapie. Daarbij veronderstelt
men (prognose) dat het verdere verloop van de stoornis
gunstig wordt beïnvloed. In het beste geval kan men
maatregelen treffen om de stoornis te voorkomen
(preventie).
uitleggen hoe de indeling is van de
Diagnostic and Statistical Manual of
Mental Disorders.
DSM-5 is een gereviseerd classificatiesysteem waarin
internationale afspraken zijn gemaakt over welke criteria
van toepassing zijn op een bepaalde psychische stoornis
op basis van wetenschappelijke inzichten. Het is GEEN
diagnose-handboek. Het stellen van diagnose gebeurt na
psychiatrisch onderzoek.
,DSM-5 is een classificatiesysteem waarmee we betrouwbaar de symptomen van pten kunnen rangschikken.
Diagnostiek betreft het beschrijven en vaststellen van een psychische stoornis op basis van klachten en
symptomen die de pt ervaart en de verschijnselen die de clinicus vaststelt, maar ook de fase van ontwikkeling
van het ziektebeeld, complicaties, andere stoornissen of aandoeningen die invloed hebben op de stoornis,
factoren van invloed op de stoornis of op de behandeling. Een classificatiesysteem verzameld veel
voorkomende clusters van symptomen onder 1 naam. Er wordt geen behandeling of richtlijn gegeven in de
DSM-5, hiervoor moet een diagnose gegeven worden wat de behandeling zal bepalen.
DBC’s worden door zorgverzekeraar gemaakt op basis van de DSM-5. Een DBC-GGZ bestaat uit 2
hoofdelementen: de diagnose en een intensiteit van behandeling in tijd. Voor de diagnose worden de
hoofdgroepen uit de DSM gebruikt. Het gaat hierbij dus niet om een echte diagnose maar om een classificatie.
Beschrijvende diagnostiek is het vaststellen en onderscheiden van stoornissen zonder een uitspraak te doen
over de verklaring ervan. De betrouwbaarheid ervan hangt af van de gehanteerde classificatie en de gebruikte
diagnostische methode.
het doel van de WGBO en de Wet verplichte ggz (Wvggz) uitleggen.
- WGBO
o Behandelingsovereenkomst tussen pt en zorgverlener
o Recht op informatie en risico’s in begrijpelijke taal
o Toestemming voor behandeling (informed consent)
o Zorgverlener houdt medisch dossier bij, de pt heeft inzage recht
o Pt heeft recht om een behandeling te weigeren of geen informatie te willen
- Wet verplichte Geestelijke Gezondheidszorg (WvGGZ), sinds 2020
o Behandelwet in plaats van opname wet (was sinds 1994 BOPZ = wet Bijzondere Opnemingen
Psychiatrische Ziekenhuizen)
Deze BOPZ wet is in 2 nieuwe wetten opgesplitst:
Wet zorg en dwang
o IBS (inbewringstelling)
o RM (rechterlijke machtiging)
WvGGZ
o CM crisimaatregel
o ZM zorgmaatregel
o Doelen van de WvGGZ
Zoveel mogelijk voorkomen van dwang en beperken van duur
Verplichte zorg als uiterste middel
Waarborgen rechtspositie
Maatschappelijk perspectoief betrekken
Voorkeur pt, famiilie, naasten betrokken
Verhogen kwaliteit van zorg
Betere aansluiting op de wet forensische zorg
o Uitgangspunten WvGGZ
Gericht op behandeling, niet zozeer opname
Gericht op ambulantisering en stepped care
Pt kan thuis behandeld worden met bepaalde maat van dwang (medicatie
inname, urine controle, doorzoek woning…)
Rekening houden met de voorkeuren van de pt (zorgkaart, zelfbindingsverklaring)
Mogelijkheid plan van aanpak om verplichte zorg te voorkomen
Vereenvoudiging: 1 zorgmachtiging en 1 crisismaatregel
Betrekken van familie en naasten
Maatschappelijk perspectief betrekken (rol gemeente)
Verplichte zorg vooraf gelegitimeerd door de rechter
Rechtspositie van de pt versterken
Aansluiting op andere wetten (forensische zorg, wet zorg en dwang, en de jeugwet)
, o Nadeel: Aanzienlijke risico dat
De pt, zichzelf of anderen in levensgevaar brengt, ernstig lichamelijk letsel
toebrengt, ernstige psychische, materiële, immateriële of financiële schade
toebrangt, ernstig verwaarloost of ‘ maatschappelijk ter onder gaat’ , of als zijn eigen
ontwikkeling ernstig verstoord is of hij andermans ontwikkeling ernstig verstoort
De veiligheid van de pt bedreigd wordt, al dan niet onder de invloed van een ander
Het gedrag van de pt zo hinderlijk is dat het agressie van anderen oproept
De algemene veiligheid van personen of goederen in gevaar is
uitleggen op welke wijze verplichte zorg plaats kan vinden en wie dit moet
regelen.
o Doelen verplichte zorg
Kan worden verleend om een crisissituatie af te wenden
Ernstig nadeel af te wensen
De geestelijke gezondheid te stabiliseren
De geestelijke gezondheid dusdanig te herstellen dat de autonomie zoveel mogelijk
herwonnen wordt
Het stabiliseren of herstellen van de fysieke gezondheid als het gedrag van de
psychische stoornis leidt tot een ernstig nadeel hiervan
o Waar wet verplichtezorg aan voldoen:
Kwaliteit: verplichte zorg moet voldoen aan de multidisciplinaire richtlijn dwang en
drang. Tevens de gebruikelijke richtlijn waar het ziektebeeld mee wordt behandeld
Proportionaliteit: de ernst en zwaarte van de verplichte zorg moet in verhouding
staan tot het doel van de verplichte zorg
Doelmatigheid: de verplichte zorg moet geschikt zijn om het doel te bereiken
Subsidiariteit: er zijn geen minder ingrijpende maatregelen mogelijk om hetzelfde
doel te bereiken
Veiligheid: verplichte zorg moet veilig zijn voor de pt en anderen
o Vormen van verplichte zorg
Toediening vocht en voeding
Toediening medicatie (oraal, IM, IV…)
Verrichten medisch controles
Andere medische handelingen/therapeutische maatregelen
Beperken bewegingsvrijheid (fysieke fixatie, mechanische fixatie, gesloten afdeling)
Insluiten (separatie, afzondering, EBK (extra beveiligde kamer), ICU (intensieve Care
Unit) en overige)
Uitoefenen van toezicht (cameratoezicht, andere elektronische middelen)
Onderzoek aan kleding of lichaam
Onderzoek in woon of verblijfsruimte
Controle op aanwezigheid van gedrag beïnvloedende middelen
Aanbrengen van beperkingen de vrijheid het eigen leven in te richten waarbij de pt
iets moet doen of nalaten (communicatiemiddelen of overige beperkingen)
Beperken recht op ontvangen bezoek
Opnemen in een accommodatie
o Verplichte zorg op grond van
Zorgmachtiging
Aanvraag kan door iedereen in gang worden gezet (je kan namelijk een
aanvraag indien vaan een buurvrouw)
Duurt enkele weken
Pt kan een eigen plan van aanpak maken om ZM af te wenden
Zorgplan/zorgkaart
o Zorgkaart: voorkeur pt, eventueel samen met de ZV, bijstand van
naasten / PVP, eventueel zelfbindingsverklaring of andere
wilsuitingen toevoegen, ook opstellen indien geen voorkeuren
o Zorgplan bevat:
diagnose en gedrag dat leidt tot ernstig nadeel
Algemeen en wetgeving
De organisatie van de psychiatrische zorg in Nederland beschrijven.
- De Basis GGZ
Huisarts werkt samen bij lichtere psychische problematiek veelal samen met een POH-GGZ. HA blijft inhoudelijk
verantwoordelijk voor de behandeling.
- De generalistische basis-GGZ
Bij ernstiger problematiej of een stoornis volgens de DSM-5 kan de huisarts de cliënt hiernaar direct verwijzen.
- De specialisctische GGZ
De HA kan ook verwijzen, bedoeld voor cliënten met nog zwaardere complexe of acute psychische stoornissen.
- Hoog-specialistisch GGZ
Zo kan de specialistische GGZ een beroep doen op of verwijzen voor zeer gespecialiseerde behandeling van
specifieke problematiek.
In de generalistische-, specialistische en hoog-specialistische GGZ werken neuro- of GZ-psychologen,
psychotherapeuten of psychiaters. Behandeling wordt gecoördineerd door een regiebehandelaar
(aanspreekpunt).
,Uitleggen hoe vanuit de biologische, de psychologische en de sociale visie
een psychiatrische stoornis wordt verklaard.
Volgens de DSM-5 is een psychische stoornis een ‘syndroom door klinisch significante symptomen op het
gebied van cognitieve functies, de emotieregulatie of het gedrag van een persoon, dat een uiting si van een
disfunctie in de psychologische, biologisch of ontwikkelingsprocessen die ten grondslag liggen aan het
psychisch functioneren. Psychische stoornissen gaan gewoonlijk gepaard met significante lijdendruk en/of
beperkingen in het functioneren op sociaal of beroepsmatig gebied. […]’
Vergeleken met lichamelijke ziekten is een psychische stoornis beduidend moeilijker objectief,
wetenschappelijk te benaderen. Deskundig onderzoek en behandeling vereisen echter ook wetenschappelijk
onderbouwde kennis van psychische stoornissen.
De psychiatrie volgt hierbij over het algemeen het
medische model of de systematische werkwijze in de
geneeskunde. Na een beschrijving en ordening van de
kenmerken van de stoornis (diagnose) zoekt men naar
de mogelijke verklaringen en op grond hiervan een
geschikte behandeling of therapie. Daarbij veronderstelt
men (prognose) dat het verdere verloop van de stoornis
gunstig wordt beïnvloed. In het beste geval kan men
maatregelen treffen om de stoornis te voorkomen
(preventie).
uitleggen hoe de indeling is van de
Diagnostic and Statistical Manual of
Mental Disorders.
DSM-5 is een gereviseerd classificatiesysteem waarin
internationale afspraken zijn gemaakt over welke criteria
van toepassing zijn op een bepaalde psychische stoornis
op basis van wetenschappelijke inzichten. Het is GEEN
diagnose-handboek. Het stellen van diagnose gebeurt na
psychiatrisch onderzoek.
,DSM-5 is een classificatiesysteem waarmee we betrouwbaar de symptomen van pten kunnen rangschikken.
Diagnostiek betreft het beschrijven en vaststellen van een psychische stoornis op basis van klachten en
symptomen die de pt ervaart en de verschijnselen die de clinicus vaststelt, maar ook de fase van ontwikkeling
van het ziektebeeld, complicaties, andere stoornissen of aandoeningen die invloed hebben op de stoornis,
factoren van invloed op de stoornis of op de behandeling. Een classificatiesysteem verzameld veel
voorkomende clusters van symptomen onder 1 naam. Er wordt geen behandeling of richtlijn gegeven in de
DSM-5, hiervoor moet een diagnose gegeven worden wat de behandeling zal bepalen.
DBC’s worden door zorgverzekeraar gemaakt op basis van de DSM-5. Een DBC-GGZ bestaat uit 2
hoofdelementen: de diagnose en een intensiteit van behandeling in tijd. Voor de diagnose worden de
hoofdgroepen uit de DSM gebruikt. Het gaat hierbij dus niet om een echte diagnose maar om een classificatie.
Beschrijvende diagnostiek is het vaststellen en onderscheiden van stoornissen zonder een uitspraak te doen
over de verklaring ervan. De betrouwbaarheid ervan hangt af van de gehanteerde classificatie en de gebruikte
diagnostische methode.
het doel van de WGBO en de Wet verplichte ggz (Wvggz) uitleggen.
- WGBO
o Behandelingsovereenkomst tussen pt en zorgverlener
o Recht op informatie en risico’s in begrijpelijke taal
o Toestemming voor behandeling (informed consent)
o Zorgverlener houdt medisch dossier bij, de pt heeft inzage recht
o Pt heeft recht om een behandeling te weigeren of geen informatie te willen
- Wet verplichte Geestelijke Gezondheidszorg (WvGGZ), sinds 2020
o Behandelwet in plaats van opname wet (was sinds 1994 BOPZ = wet Bijzondere Opnemingen
Psychiatrische Ziekenhuizen)
Deze BOPZ wet is in 2 nieuwe wetten opgesplitst:
Wet zorg en dwang
o IBS (inbewringstelling)
o RM (rechterlijke machtiging)
WvGGZ
o CM crisimaatregel
o ZM zorgmaatregel
o Doelen van de WvGGZ
Zoveel mogelijk voorkomen van dwang en beperken van duur
Verplichte zorg als uiterste middel
Waarborgen rechtspositie
Maatschappelijk perspectoief betrekken
Voorkeur pt, famiilie, naasten betrokken
Verhogen kwaliteit van zorg
Betere aansluiting op de wet forensische zorg
o Uitgangspunten WvGGZ
Gericht op behandeling, niet zozeer opname
Gericht op ambulantisering en stepped care
Pt kan thuis behandeld worden met bepaalde maat van dwang (medicatie
inname, urine controle, doorzoek woning…)
Rekening houden met de voorkeuren van de pt (zorgkaart, zelfbindingsverklaring)
Mogelijkheid plan van aanpak om verplichte zorg te voorkomen
Vereenvoudiging: 1 zorgmachtiging en 1 crisismaatregel
Betrekken van familie en naasten
Maatschappelijk perspectief betrekken (rol gemeente)
Verplichte zorg vooraf gelegitimeerd door de rechter
Rechtspositie van de pt versterken
Aansluiting op andere wetten (forensische zorg, wet zorg en dwang, en de jeugwet)
, o Nadeel: Aanzienlijke risico dat
De pt, zichzelf of anderen in levensgevaar brengt, ernstig lichamelijk letsel
toebrengt, ernstige psychische, materiële, immateriële of financiële schade
toebrangt, ernstig verwaarloost of ‘ maatschappelijk ter onder gaat’ , of als zijn eigen
ontwikkeling ernstig verstoord is of hij andermans ontwikkeling ernstig verstoort
De veiligheid van de pt bedreigd wordt, al dan niet onder de invloed van een ander
Het gedrag van de pt zo hinderlijk is dat het agressie van anderen oproept
De algemene veiligheid van personen of goederen in gevaar is
uitleggen op welke wijze verplichte zorg plaats kan vinden en wie dit moet
regelen.
o Doelen verplichte zorg
Kan worden verleend om een crisissituatie af te wenden
Ernstig nadeel af te wensen
De geestelijke gezondheid te stabiliseren
De geestelijke gezondheid dusdanig te herstellen dat de autonomie zoveel mogelijk
herwonnen wordt
Het stabiliseren of herstellen van de fysieke gezondheid als het gedrag van de
psychische stoornis leidt tot een ernstig nadeel hiervan
o Waar wet verplichtezorg aan voldoen:
Kwaliteit: verplichte zorg moet voldoen aan de multidisciplinaire richtlijn dwang en
drang. Tevens de gebruikelijke richtlijn waar het ziektebeeld mee wordt behandeld
Proportionaliteit: de ernst en zwaarte van de verplichte zorg moet in verhouding
staan tot het doel van de verplichte zorg
Doelmatigheid: de verplichte zorg moet geschikt zijn om het doel te bereiken
Subsidiariteit: er zijn geen minder ingrijpende maatregelen mogelijk om hetzelfde
doel te bereiken
Veiligheid: verplichte zorg moet veilig zijn voor de pt en anderen
o Vormen van verplichte zorg
Toediening vocht en voeding
Toediening medicatie (oraal, IM, IV…)
Verrichten medisch controles
Andere medische handelingen/therapeutische maatregelen
Beperken bewegingsvrijheid (fysieke fixatie, mechanische fixatie, gesloten afdeling)
Insluiten (separatie, afzondering, EBK (extra beveiligde kamer), ICU (intensieve Care
Unit) en overige)
Uitoefenen van toezicht (cameratoezicht, andere elektronische middelen)
Onderzoek aan kleding of lichaam
Onderzoek in woon of verblijfsruimte
Controle op aanwezigheid van gedrag beïnvloedende middelen
Aanbrengen van beperkingen de vrijheid het eigen leven in te richten waarbij de pt
iets moet doen of nalaten (communicatiemiddelen of overige beperkingen)
Beperken recht op ontvangen bezoek
Opnemen in een accommodatie
o Verplichte zorg op grond van
Zorgmachtiging
Aanvraag kan door iedereen in gang worden gezet (je kan namelijk een
aanvraag indien vaan een buurvrouw)
Duurt enkele weken
Pt kan een eigen plan van aanpak maken om ZM af te wenden
Zorgplan/zorgkaart
o Zorgkaart: voorkeur pt, eventueel samen met de ZV, bijstand van
naasten / PVP, eventueel zelfbindingsverklaring of andere
wilsuitingen toevoegen, ook opstellen indien geen voorkeuren
o Zorgplan bevat:
diagnose en gedrag dat leidt tot ernstig nadeel
