Samenvatting hoofdstuk 3, 4 en 6 – NT2- PRAKTIJK
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 3 – Luisteren........................................................................................................................................3
3.1 – Inleiding.......................................................................................................................................................3
3.2 – Het luisterproces..........................................................................................................................................3
3.3.1 – Klanken herkennen...................................................................................................................................3
3.3.2 – De juiste klankvorm..................................................................................................................................4
3.3.3 – Woordsegmentatie...................................................................................................................................5
3.3.4 – Lexicale en grammaticale kennis.............................................................................................................5
3.3.5 – Begripsproblemen....................................................................................................................................6
3.3.6 – Typen luisteraars......................................................................................................................................6
3.4 – Van theorie naar praktijk............................................................................................................................7
3.4.1 – Verstavaardigheid: oefenen met deelvaardigheden................................................................................7
3.4.2 – Begripsvaardigheid: functioneel luisteren................................................................................................8
3.5.1 tekstselectie en luistervragen......................................................................................................................8
3.5.2 – Luisterroutine ontwikkelen.......................................................................................................................9
3.5.3 – Feedback...................................................................................................................................................9
Hoofdstuk 4 – Spreken.......................................................................................................................................10
4.1 – Inleiding.....................................................................................................................................................10
4.2 – Wat is spreekvaardigheid?........................................................................................................................10
4.2.1 – Verschillen tussen gesproken en geschreven taal..................................................................................10
4.2.2 – Kenmerken van gesproken taal..............................................................................................................10
4.2.3 – Wat gebeurt er als we spreken?.............................................................................................................11
4.3 – Deelaspecten van spreken.........................................................................................................................11
4.3.1 – Lexicale en grammaticale kennis...........................................................................................................11
4.3.2 – Socio-culturele kennis.............................................................................................................................12
4.3.3 – Verstaanbaarheid...................................................................................................................................12
4.3.4 – Stijl en register........................................................................................................................................13
4.3.5 – Tempo en vloeiendheid..........................................................................................................................13
4.3.6 – Structuur aanbrengen in langere spreektalen.......................................................................................13
4.4 – Spreken in de les ter voorbereiding op spreken buiten de les...................................................................13
4.4.1 – De cyclische ordening van spreekopdrachten........................................................................................13
4.4.2 – De taalkaart............................................................................................................................................14
4.5 – Een buitenschoolse spreekopdracht oefenen............................................................................................14
4.6 – Feedback op spreken.................................................................................................................................14
4.6.1 – Effectieve feedback................................................................................................................................14
4.6.2 – Feedback op verstaanbaarheid..............................................................................................................14
4.7 – Spreekangst...............................................................................................................................................15
1
,Samenvatting hoofdstuk 3, 4 en 6 – NT2- PRAKTIJK
4.7.1 – Een veilige situatie creëren....................................................................................................................15
4.7.2 – De angst bespreekbaar maken...............................................................................................................15
4.8 – Omgaan met verschillen in spreekvaardigheid.........................................................................................15
Hoofdstuk 6 – grammatica................................................................................................................................16
6.1 – Inleiding.....................................................................................................................................................16
6.2 – Waarom grammatica?..............................................................................................................................16
6.3 Wanneer grammatica?................................................................................................................................16
6.3.1 – Bij welke leerders?..................................................................................................................................17
6.3.2 – Op welk moment in het leerproces?.......................................................................................................17
6.3.3 – Bij welke constructies?...........................................................................................................................18
6.4 – Op welke manier grammatica?.................................................................................................................18
6.4.1 – Focus on form (FonF)..............................................................................................................................18
6.4.2 – Tips voor overdrachten en werkvormen.................................................................................................19
6.5.1 – Herkenning en bewustwording..............................................................................................................19
6.5.2 – Verwerken en toepassen........................................................................................................................19
6.6.1 – Regels.....................................................................................................................................................20
6.6.2 – Naslagwerken.........................................................................................................................................20
6.6.3 – Feedback................................................................................................................................................20
2
, Samenvatting hoofdstuk 3, 4 en 6 – NT2- PRAKTIJK
Hoofdstuk 3 – Luisteren
3.1 – Inleiding
Voor veel tweedetaalleerders is luisteren een vaardigheid waar ze erg veel moeite mee
hebben. Dat zeggen ze zelf, maar het blijkt ook uit het feit dat bij het onderdeel luisteren van
de Staatsexamens NT2 het percentage gezakte kandidaten meestal het grootst is.
3.2 – Het luisterproces
Het luisterproces begint bij een door de spreker in geluidsgolven omgezette boodschap, die
de luisteraar bereikt via het oor. De geluidsgolven komen binnen via de gehoorgang en
veroorzaken trillingen van het trommelvlies. Deze trillingen worden in het binnenoor
doorgegeven aan het basilair membraan, waarop zich duizenden haarcellen bevinden die
deze bewegingen registreren en het signaal doorgeven aan de hersenen in de vorm van
zenuwimpulsen.
De hersenen krijgen verschillende soorten geluiden tegelijkertijd te verwerken en dus
moeten de spraaksignalen eerst van de andere geluiden gescheiden worden. Vervolgens
wordt de ononderbroken klankstroom opgedeeld in kleinere betekenisvolle eenheden. Dit
wordt opgedeeld in fonemen (de kleinste betekenisvolle eenheden in een taal).
De herkende fonemen worden vervolgens in het hoofd van de luisteraar gegroepeerd in
betekenisvolle gehelen die corresponderen met de woorden die opgeslagen zijn in zijn
mentale lexicon. Woordsegmentatie: het aanbrengen van woordgrenzen in de continue
stroom van klanken. Zodra de woorden herkend zijn, wordt de betekenis toegankelijk en
komen de grammaticale eigenschappen en de gebruiksinformatie van het woord
beschikbaar. Deze informatie wordt gecombineerd met kennis van de wereld en van
gespreksstructuren. In combinatie met de andere herkende woorden uit de uiting wordt
vervolgens een betekenisvolle boodschap geconstrueerd: de uiting wordt begrepen.
Vervolgens moet je de boodschap nog interpreteren.
Prosodische kenmerken: informatie over klemtonen en intonatiepatronen.
Fonotaxis: de combineerbaarheid van klanken in een taal.
Lagereordeprocessen: Bij het verstaan gaat het om de deelprocessen die een rol spelen bij
het herkennen van de woorden in het spraaksignaal.
Hogereordeprocessen: begripsprocessen combineren de herkende taalelementen met al bij
de luisteraar aanwezige kennis over taal en de wereld om tot een betekenisvolle
interpretatie te komen.
Het herkennen van woorden is voor moedertaalsprekers doorgaans echter geen enkel
probleem. Voor veel tweedetaalleerders is het dat wel: zij missen kennis op een aantal
gebieden, waardoor snelle en automatische verwerking van het spraaksignaal niet goed
mogelijk is. Dit compliceert het luisterproces aanzienlijk.
3.3.1 – Klanken herkennen
Taalleerders zouden een nieuwe fonologische categorie moeten aanmaken wanneer zij
nieuwe fonemen leren: hij moet leren dat dit keelgegorgel een klank is en dus niet
3
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 3 – Luisteren........................................................................................................................................3
3.1 – Inleiding.......................................................................................................................................................3
3.2 – Het luisterproces..........................................................................................................................................3
3.3.1 – Klanken herkennen...................................................................................................................................3
3.3.2 – De juiste klankvorm..................................................................................................................................4
3.3.3 – Woordsegmentatie...................................................................................................................................5
3.3.4 – Lexicale en grammaticale kennis.............................................................................................................5
3.3.5 – Begripsproblemen....................................................................................................................................6
3.3.6 – Typen luisteraars......................................................................................................................................6
3.4 – Van theorie naar praktijk............................................................................................................................7
3.4.1 – Verstavaardigheid: oefenen met deelvaardigheden................................................................................7
3.4.2 – Begripsvaardigheid: functioneel luisteren................................................................................................8
3.5.1 tekstselectie en luistervragen......................................................................................................................8
3.5.2 – Luisterroutine ontwikkelen.......................................................................................................................9
3.5.3 – Feedback...................................................................................................................................................9
Hoofdstuk 4 – Spreken.......................................................................................................................................10
4.1 – Inleiding.....................................................................................................................................................10
4.2 – Wat is spreekvaardigheid?........................................................................................................................10
4.2.1 – Verschillen tussen gesproken en geschreven taal..................................................................................10
4.2.2 – Kenmerken van gesproken taal..............................................................................................................10
4.2.3 – Wat gebeurt er als we spreken?.............................................................................................................11
4.3 – Deelaspecten van spreken.........................................................................................................................11
4.3.1 – Lexicale en grammaticale kennis...........................................................................................................11
4.3.2 – Socio-culturele kennis.............................................................................................................................12
4.3.3 – Verstaanbaarheid...................................................................................................................................12
4.3.4 – Stijl en register........................................................................................................................................13
4.3.5 – Tempo en vloeiendheid..........................................................................................................................13
4.3.6 – Structuur aanbrengen in langere spreektalen.......................................................................................13
4.4 – Spreken in de les ter voorbereiding op spreken buiten de les...................................................................13
4.4.1 – De cyclische ordening van spreekopdrachten........................................................................................13
4.4.2 – De taalkaart............................................................................................................................................14
4.5 – Een buitenschoolse spreekopdracht oefenen............................................................................................14
4.6 – Feedback op spreken.................................................................................................................................14
4.6.1 – Effectieve feedback................................................................................................................................14
4.6.2 – Feedback op verstaanbaarheid..............................................................................................................14
4.7 – Spreekangst...............................................................................................................................................15
1
,Samenvatting hoofdstuk 3, 4 en 6 – NT2- PRAKTIJK
4.7.1 – Een veilige situatie creëren....................................................................................................................15
4.7.2 – De angst bespreekbaar maken...............................................................................................................15
4.8 – Omgaan met verschillen in spreekvaardigheid.........................................................................................15
Hoofdstuk 6 – grammatica................................................................................................................................16
6.1 – Inleiding.....................................................................................................................................................16
6.2 – Waarom grammatica?..............................................................................................................................16
6.3 Wanneer grammatica?................................................................................................................................16
6.3.1 – Bij welke leerders?..................................................................................................................................17
6.3.2 – Op welk moment in het leerproces?.......................................................................................................17
6.3.3 – Bij welke constructies?...........................................................................................................................18
6.4 – Op welke manier grammatica?.................................................................................................................18
6.4.1 – Focus on form (FonF)..............................................................................................................................18
6.4.2 – Tips voor overdrachten en werkvormen.................................................................................................19
6.5.1 – Herkenning en bewustwording..............................................................................................................19
6.5.2 – Verwerken en toepassen........................................................................................................................19
6.6.1 – Regels.....................................................................................................................................................20
6.6.2 – Naslagwerken.........................................................................................................................................20
6.6.3 – Feedback................................................................................................................................................20
2
, Samenvatting hoofdstuk 3, 4 en 6 – NT2- PRAKTIJK
Hoofdstuk 3 – Luisteren
3.1 – Inleiding
Voor veel tweedetaalleerders is luisteren een vaardigheid waar ze erg veel moeite mee
hebben. Dat zeggen ze zelf, maar het blijkt ook uit het feit dat bij het onderdeel luisteren van
de Staatsexamens NT2 het percentage gezakte kandidaten meestal het grootst is.
3.2 – Het luisterproces
Het luisterproces begint bij een door de spreker in geluidsgolven omgezette boodschap, die
de luisteraar bereikt via het oor. De geluidsgolven komen binnen via de gehoorgang en
veroorzaken trillingen van het trommelvlies. Deze trillingen worden in het binnenoor
doorgegeven aan het basilair membraan, waarop zich duizenden haarcellen bevinden die
deze bewegingen registreren en het signaal doorgeven aan de hersenen in de vorm van
zenuwimpulsen.
De hersenen krijgen verschillende soorten geluiden tegelijkertijd te verwerken en dus
moeten de spraaksignalen eerst van de andere geluiden gescheiden worden. Vervolgens
wordt de ononderbroken klankstroom opgedeeld in kleinere betekenisvolle eenheden. Dit
wordt opgedeeld in fonemen (de kleinste betekenisvolle eenheden in een taal).
De herkende fonemen worden vervolgens in het hoofd van de luisteraar gegroepeerd in
betekenisvolle gehelen die corresponderen met de woorden die opgeslagen zijn in zijn
mentale lexicon. Woordsegmentatie: het aanbrengen van woordgrenzen in de continue
stroom van klanken. Zodra de woorden herkend zijn, wordt de betekenis toegankelijk en
komen de grammaticale eigenschappen en de gebruiksinformatie van het woord
beschikbaar. Deze informatie wordt gecombineerd met kennis van de wereld en van
gespreksstructuren. In combinatie met de andere herkende woorden uit de uiting wordt
vervolgens een betekenisvolle boodschap geconstrueerd: de uiting wordt begrepen.
Vervolgens moet je de boodschap nog interpreteren.
Prosodische kenmerken: informatie over klemtonen en intonatiepatronen.
Fonotaxis: de combineerbaarheid van klanken in een taal.
Lagereordeprocessen: Bij het verstaan gaat het om de deelprocessen die een rol spelen bij
het herkennen van de woorden in het spraaksignaal.
Hogereordeprocessen: begripsprocessen combineren de herkende taalelementen met al bij
de luisteraar aanwezige kennis over taal en de wereld om tot een betekenisvolle
interpretatie te komen.
Het herkennen van woorden is voor moedertaalsprekers doorgaans echter geen enkel
probleem. Voor veel tweedetaalleerders is het dat wel: zij missen kennis op een aantal
gebieden, waardoor snelle en automatische verwerking van het spraaksignaal niet goed
mogelijk is. Dit compliceert het luisterproces aanzienlijk.
3.3.1 – Klanken herkennen
Taalleerders zouden een nieuwe fonologische categorie moeten aanmaken wanneer zij
nieuwe fonemen leren: hij moet leren dat dit keelgegorgel een klank is en dus niet
3
