Hoofdstuk 1
Spellingvereenvoudiging
Spellingshervorming
Voorstanders: roepen al jaren dat we meer fonologisch moeten gaan spellen > hei vint.
Belangrijkste argument: fonologische spelling is makkelijker aan te leren.
Tegenstanders: een fonologische spelling zal een verarming van de Nederlandse taal
teweeg brengen.
Alle voor- en tegenargumenten hebben op de een of andere manier te maken met:
De leerbaarheid van de spelling
- De voorstanders beweren dat fonologisch spellen in een handomdraai te leren is
- Kinderen uit de hogere klassen in de jaren ’60 en ’70, binnen een halfuur de principes
van de vereenvoudigde spelling bij te brengen. Maar zo eenvoudig ligt dit niet.
- Men vergeet dat kinderen in groep 6 al veel tijd hebben besteed aan het zich eigen
maken van het alfabetisch schriftsysteem.
- Er gaat veel tijd overheen om een woord te verdelen in klanken en die klanken
vervolgens te koppelen aan letters.
- In het spellingsonderwijs zit de meeste tijd juist in het aanleren van fonologisch
spellen.
- Groep 7 & 8 weinig fouten in vereenvoudigde spelling door het onder de knie hebben
van het fonologisch systeem.
- Meeste fouten bij de verenkelings- of verdubbelingsregel (verklaarbaar door
spreektaalinvloed, dialectinvloed en door vergissingen).
De bruikbaarheid van de spelling
- Geneigd om alleen te letten op de voordelen voor de schrijver. We vergeten dat je als
lezer veel vaker in aanraking komt met de spelling dan de schrijver.
- Voor volwassen mensen die kunnen lezen en schrijven, is de spelling niet alleen
maar een schriftelijke weergave van gesproken taal (spelling van woorden is
opgeslagen en maakt deel uit van de identiteit van een woord). De spelling is dus een
deel van de taal geworden en is ze niet een willekeurige notatiewijze.
- Het is voor lezers gemakkelijker als een woord steeds dezelfde vorm heeft. Ene keer
hont en de andere keer honden kost veel meer tijd. Vooral bij minder gangbare
woorden is het voordeel van een constante woordvorm duidelijk: ept weg en
wegebben.
- Door eenvoudigheid van de spelling zal het aantal homografen (woorden met
dezelfde schrijfwijze) toenemen. Ook vermindert het de expressiemogelijkheden van
taal.
De sociale aanvaardbaarheid van de spelling
- Economische motieven spelen een belangrijke rol
- Wijziging van onze spelling kost miljarden, omdat schoolboeken en officiële uitgaven
aangepast moeten worden.
- Grootste probleem bij emotionele weerstand > alleen marginale aanpassingen
- Verandering in 1996 over het semantisch principe > vanuit de betekenis tot de juiste
schrijfwijze van een woord komen. Vooral bij samengestelde woorden: boekenkast
, met een tussen -n want er passen meerdere boeken in. Bessesap want uit 1 besje
kan ook sap komen > ingewikkeld > werden buiten het spellingsonderwijs gehouden.
- Nu nog steeds boekenkast met een tussen -n, maar omdat het meervoud van boek
op -en eindigt.
- Regel nu: schrijf een -n als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig
naamwoord is dat uitsluitend een meervoud op –(e)n heeft.
- Uitzonderingen: eerste deel van samenstelling > z.n. meervouw -s > geen tussen -n.
ook bij versteende samenstellingen (ruggespraak) blijft de tussen -n achterwege.
Samenstellingen waarin 1 van de delen niet meer herkenbaar is als afzonderlijk
woord in de oorspronkelijke betekenis (kattebelletje).
- Verandering tussen -n > uitbreiding regel gelijkvormigheid. Boekenkast (u) > nagaan
hoe het morfeem in andere situaties geschreven wordt.
Hoofdstuk 2
Gebruik van spellingsstrategieën
Beginnende spellers:
- Elementaire spellingshandeling.
- Voor kinderen die zichzelf hebben leren lezen en schrijven blijkt dit erg moeilijk te zijn
(een woord in fonemen analyseren).
- Wel aangeven hoeveel lettergrepen een woord telt (vaak een lettergreep weergeven
door alleen medeklinkers > KKT > kuikentje). Verklaring: medeklinkers kunnen bij het
articuleren beter gevoeld worden.
Gevorderde spellers:
- In eerste instantie geneigd om te schrijven met behulp van hun woordgeheugen.
- Pas als er voor een woord 2 spellingen mogelijk zijn > regels.
- Volwassene werkwoordspelling > woordbeeldstrategie of directe spellingsstrategie >
gemengd).
- Input spellen van woorden > het gesproken woord. Bij de klankvorm van het woord
de juiste schrijfwijze produceren.
Belangrijk in spellingsonderwijs: werken vanuit het gesproken woord > nagaan welke
strategie je moet gebruiken > juiste schrijfwijze.
Hoofdstuk 5
Instructieprincipes / instructiemethoden: de verschillende vaste werkwijzen die een leerkracht
hanteert om kinderen iets aan te leren of uit te leggen.
Algemene instructieprincipes:
- Kunnen bij elk leerproces worden toegepast
Specifieke instructieprincipes:
- Afhankelijk van een bepaalde leertaak
- Bij spelling > schrijven van woorden en toepassen van spellingsstrategieën
- Inprenten van woordbeelden bij spellingsonderwijs
- Kan je combineren met modeling
Spellingvereenvoudiging
Spellingshervorming
Voorstanders: roepen al jaren dat we meer fonologisch moeten gaan spellen > hei vint.
Belangrijkste argument: fonologische spelling is makkelijker aan te leren.
Tegenstanders: een fonologische spelling zal een verarming van de Nederlandse taal
teweeg brengen.
Alle voor- en tegenargumenten hebben op de een of andere manier te maken met:
De leerbaarheid van de spelling
- De voorstanders beweren dat fonologisch spellen in een handomdraai te leren is
- Kinderen uit de hogere klassen in de jaren ’60 en ’70, binnen een halfuur de principes
van de vereenvoudigde spelling bij te brengen. Maar zo eenvoudig ligt dit niet.
- Men vergeet dat kinderen in groep 6 al veel tijd hebben besteed aan het zich eigen
maken van het alfabetisch schriftsysteem.
- Er gaat veel tijd overheen om een woord te verdelen in klanken en die klanken
vervolgens te koppelen aan letters.
- In het spellingsonderwijs zit de meeste tijd juist in het aanleren van fonologisch
spellen.
- Groep 7 & 8 weinig fouten in vereenvoudigde spelling door het onder de knie hebben
van het fonologisch systeem.
- Meeste fouten bij de verenkelings- of verdubbelingsregel (verklaarbaar door
spreektaalinvloed, dialectinvloed en door vergissingen).
De bruikbaarheid van de spelling
- Geneigd om alleen te letten op de voordelen voor de schrijver. We vergeten dat je als
lezer veel vaker in aanraking komt met de spelling dan de schrijver.
- Voor volwassen mensen die kunnen lezen en schrijven, is de spelling niet alleen
maar een schriftelijke weergave van gesproken taal (spelling van woorden is
opgeslagen en maakt deel uit van de identiteit van een woord). De spelling is dus een
deel van de taal geworden en is ze niet een willekeurige notatiewijze.
- Het is voor lezers gemakkelijker als een woord steeds dezelfde vorm heeft. Ene keer
hont en de andere keer honden kost veel meer tijd. Vooral bij minder gangbare
woorden is het voordeel van een constante woordvorm duidelijk: ept weg en
wegebben.
- Door eenvoudigheid van de spelling zal het aantal homografen (woorden met
dezelfde schrijfwijze) toenemen. Ook vermindert het de expressiemogelijkheden van
taal.
De sociale aanvaardbaarheid van de spelling
- Economische motieven spelen een belangrijke rol
- Wijziging van onze spelling kost miljarden, omdat schoolboeken en officiële uitgaven
aangepast moeten worden.
- Grootste probleem bij emotionele weerstand > alleen marginale aanpassingen
- Verandering in 1996 over het semantisch principe > vanuit de betekenis tot de juiste
schrijfwijze van een woord komen. Vooral bij samengestelde woorden: boekenkast
, met een tussen -n want er passen meerdere boeken in. Bessesap want uit 1 besje
kan ook sap komen > ingewikkeld > werden buiten het spellingsonderwijs gehouden.
- Nu nog steeds boekenkast met een tussen -n, maar omdat het meervoud van boek
op -en eindigt.
- Regel nu: schrijf een -n als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig
naamwoord is dat uitsluitend een meervoud op –(e)n heeft.
- Uitzonderingen: eerste deel van samenstelling > z.n. meervouw -s > geen tussen -n.
ook bij versteende samenstellingen (ruggespraak) blijft de tussen -n achterwege.
Samenstellingen waarin 1 van de delen niet meer herkenbaar is als afzonderlijk
woord in de oorspronkelijke betekenis (kattebelletje).
- Verandering tussen -n > uitbreiding regel gelijkvormigheid. Boekenkast (u) > nagaan
hoe het morfeem in andere situaties geschreven wordt.
Hoofdstuk 2
Gebruik van spellingsstrategieën
Beginnende spellers:
- Elementaire spellingshandeling.
- Voor kinderen die zichzelf hebben leren lezen en schrijven blijkt dit erg moeilijk te zijn
(een woord in fonemen analyseren).
- Wel aangeven hoeveel lettergrepen een woord telt (vaak een lettergreep weergeven
door alleen medeklinkers > KKT > kuikentje). Verklaring: medeklinkers kunnen bij het
articuleren beter gevoeld worden.
Gevorderde spellers:
- In eerste instantie geneigd om te schrijven met behulp van hun woordgeheugen.
- Pas als er voor een woord 2 spellingen mogelijk zijn > regels.
- Volwassene werkwoordspelling > woordbeeldstrategie of directe spellingsstrategie >
gemengd).
- Input spellen van woorden > het gesproken woord. Bij de klankvorm van het woord
de juiste schrijfwijze produceren.
Belangrijk in spellingsonderwijs: werken vanuit het gesproken woord > nagaan welke
strategie je moet gebruiken > juiste schrijfwijze.
Hoofdstuk 5
Instructieprincipes / instructiemethoden: de verschillende vaste werkwijzen die een leerkracht
hanteert om kinderen iets aan te leren of uit te leggen.
Algemene instructieprincipes:
- Kunnen bij elk leerproces worden toegepast
Specifieke instructieprincipes:
- Afhankelijk van een bepaalde leertaak
- Bij spelling > schrijven van woorden en toepassen van spellingsstrategieën
- Inprenten van woordbeelden bij spellingsonderwijs
- Kan je combineren met modeling
