Praktijkgericht onderzoek
opzetten, uitvoeren, analyseren
en rapporteren
Inhoud
Hoofdstuk 1 – Onderzoeksperspectieven en -methoden.......................................................................2
Hoofdstuk 2 – Empirische en praktijkgerichte onderzoekscyclus...........................................................4
Hoofdstuk 3 – probleemdefinitie en onderzoeksvragen........................................................................6
Hoofdstuk 4 – Literatuur zoeken............................................................................................................8
Hoofdstuk 5 – Onderzoeksmodel.........................................................................................................10
Hoofdstuk 6 – Onderzoeksontwerp......................................................................................................11
Hoofdstuk 7 – Kwalitatief onderzoek....................................................................................................16
Hoofdstuk 8 – Kwantitatief onderzoek.................................................................................................20
,Hoofdstuk 1 – Onderzoeksperspectieven en -methoden
Praktijkgericht onderzoek:
1. Bepaal of het echt nodig is Wat is onderzoek eigenlijk en wat is de toegevoegde waarde
van het onderzoek?
2. Wat zijn de verschillende perspectieven van waaruit u het onderzoek doet? Welke methoden
en technieken?
Criteria van een goed onderzoek: Als er een hoge score op de volgend voorwaarden of kenmerken is:
- Betrouwbaarheid: De mate waarin een onderzoek precies en nauwkeurig is, wat wordt
gekenmerkt door het aantal meetfouten.
- Validiteit: De mate waarin de resultaten van een onderzoek geldig zijn en er daadwerkelijk
gemeten wordt wat de onderzoeker wilde meten.
- Repliceerbaarheid: In welke mate is het onderzoek herhaalbaar? Is alles helder geschreven
en bijgehouden.
- Objectiviteit: Het onderzoek is onafhankelijk van de opvattingen van de onderzoeker
uitgevoerd.
- Ethisch verantwoord: De uitvoering van het onderzoek zelf en de resultaten daarvan zijn
noch direct noch indirect schadelijk mogen zijn voor de betrokkenen bij het onderzoek.
Hiernaast is het ook van belang dat de onderzoeker alle onderzoeksfasen doorloopt en hier openlijk
verantwoording over af legt op schrift en/of in een verbale terugkoppeling van het onderzoek.
Bovendien moet de onderzoeker bij elke fase kunnen aangeven hoe hij deze stappen heeft
doorlopen en waarop hij bepaalde keuzes heeft gemaakt.
Fundamenteel onderzoek: Is in eerste instantie gericht op het verkrijgen van (meer) theoretisch
inzicht, rekening houdend met de criteria die hiervoor genoemd zijn, om op die manier meer kennis
te verkrijgen en/of theorievorming te verbeteren rond een bepaald thema.
Praktijkgericht onderzoek: Hiervoor gelden de bovenstaande voorwaarden ook, maar hiernaast heeft
praktijkgericht onderzoek tot doel de praktijk te verbeteren. Het gaat erom een probleem op te
lossen.
Toegevoegde waarde van onderzoek: Aan de hand van een goed onderzoek en het op de juiste wijze
doorlopen en onderbouwen van elke stap in de onderzoekscyclus kunt u meer zekerheid iets
concluderen en adviseren over de fenomenen of het gedrag dat u bestudeert dan aan de hand van
een onderzoek dat niet aan deze criteria voldoet.
Perspectief: een manier van kijken, de lens waardoor u kijkt.
Het ene perspectief is voor een bepaald vraagstuk meer geëigend of beter passend dan het andere.
Daarop moet de onderzoeksvraag zo specifiek mogelijk geformuleerd worden opdat u het best
passende perspectief voor het onderzoek kunt kiezen. Is dit een economisch, psychologisch of
technisch probleem?
Het doel van het specifieke onderzoek bepaalt welk perspectief (inductie of deductie) , welke
stroming (empirisch-analytisch of interpretatief) en welke specifieke onderzoeksmethode u kiest.
Wetenschapsfilosofische perspectieven op onderzoek:
, - Inductie: Op grond van specifieke waarnemingen tot een algemene theorie komen.
- Deductie: Hier komt iemand op grond van een algemene theorie tot een specifieke
verwachting of veronderstelling iets testen. ‘als… dan…’-vorm is de redenering.
Wetenschapsfilosofische stromingen:
- Empirisch-analytisch (positivistische) stroming: Heeft haar oorsprong in de
natuurwetenschappen. Het verzamelen van feiten op basis van zintuigelijke waarnemingen
staat centraal. (vooral bij deductieve onderzoeken)
- Interpretatieve (fenomenologische en hermeneutische) stroming: De onderzoeker
bestudeert de ervaringen van mensen. (vooral bij inductieve onderzoeken)
In de onderzoeksliteratuur wordt een onderscheid gemaakt tussen 2 centrale onderzoeksmethoden:
- Kwantitatieve onderzoeksmethoden: Onderzoek gericht op beschrijven of toetsen, dat in
meetbare eenheden of getallen is uit te drukken.
- Kwalitatieve onderzoeksmethoden: Dit is vaker exploratief onderzoek, dat niet in meetbare
eenheden uitgedrukt wordt, maar waarin rijke, diepgaande informatie verzameld wordt. Bij
exploratief, verkennend onderzoek gaat het namelijk om het voorlopig formuleren van
verbanden en verklaringen tussen verschijnselen.
Vaak gebruiken empirisch-analytisch (positivistisch) opgeleide onderzoekers een kwantitatieve
onderzoek aanpak, terwijl interpretatief opgeleide onderzoekers vaker een kwalitatieve onderzoek
aanpak gebruiken.
De keuze voor een bepaald ontwerp of bepaalde methode moet echter afhangen van de
onderzoeksvraag en welke dat u wilt gaan verzamelen.
Surveymethode: (wordt vaak in kwantitatief onderzoek gebruikt) een enquête- of
vragenlijstonderzoek
Interviews: (wordt vaak in kwalitatief onderzoek gebruikt)
Mixed-mehod-onderzoeken: Onderzoeken die van zowel kwantitatieve als kwalitatieve methoden of
technieken gebruikmaken.
Multi-method-onderzoeken: Onderzoeken die verschillende kwantitatieve of verschillende
kwalitatieve technieken gebruiken.
Interventie + algemeen: Laboratoriumexperiment + beoordelingstaken (vignetstudies)
Interventie + specifiek: Veld-/natuurlijk-/(quasi-)experiment + narratief, etnografie
Geen interventie + algemeen: vragenlijststudies (surveys) + theoretisch onderzoek/ secundaire data
Geen interventie + specifiek: casestudies, focusgroepen, interviews + computersimulaties
Sommige technieken zijn ingrijpender dan andere.
Milgram-experiment: straffen door elektrische schokken en kijken hoever het straffen gaat.
Onderzoeken verschillenen ook in de mate waarin ze algemeen of specifiek zijn.
opzetten, uitvoeren, analyseren
en rapporteren
Inhoud
Hoofdstuk 1 – Onderzoeksperspectieven en -methoden.......................................................................2
Hoofdstuk 2 – Empirische en praktijkgerichte onderzoekscyclus...........................................................4
Hoofdstuk 3 – probleemdefinitie en onderzoeksvragen........................................................................6
Hoofdstuk 4 – Literatuur zoeken............................................................................................................8
Hoofdstuk 5 – Onderzoeksmodel.........................................................................................................10
Hoofdstuk 6 – Onderzoeksontwerp......................................................................................................11
Hoofdstuk 7 – Kwalitatief onderzoek....................................................................................................16
Hoofdstuk 8 – Kwantitatief onderzoek.................................................................................................20
,Hoofdstuk 1 – Onderzoeksperspectieven en -methoden
Praktijkgericht onderzoek:
1. Bepaal of het echt nodig is Wat is onderzoek eigenlijk en wat is de toegevoegde waarde
van het onderzoek?
2. Wat zijn de verschillende perspectieven van waaruit u het onderzoek doet? Welke methoden
en technieken?
Criteria van een goed onderzoek: Als er een hoge score op de volgend voorwaarden of kenmerken is:
- Betrouwbaarheid: De mate waarin een onderzoek precies en nauwkeurig is, wat wordt
gekenmerkt door het aantal meetfouten.
- Validiteit: De mate waarin de resultaten van een onderzoek geldig zijn en er daadwerkelijk
gemeten wordt wat de onderzoeker wilde meten.
- Repliceerbaarheid: In welke mate is het onderzoek herhaalbaar? Is alles helder geschreven
en bijgehouden.
- Objectiviteit: Het onderzoek is onafhankelijk van de opvattingen van de onderzoeker
uitgevoerd.
- Ethisch verantwoord: De uitvoering van het onderzoek zelf en de resultaten daarvan zijn
noch direct noch indirect schadelijk mogen zijn voor de betrokkenen bij het onderzoek.
Hiernaast is het ook van belang dat de onderzoeker alle onderzoeksfasen doorloopt en hier openlijk
verantwoording over af legt op schrift en/of in een verbale terugkoppeling van het onderzoek.
Bovendien moet de onderzoeker bij elke fase kunnen aangeven hoe hij deze stappen heeft
doorlopen en waarop hij bepaalde keuzes heeft gemaakt.
Fundamenteel onderzoek: Is in eerste instantie gericht op het verkrijgen van (meer) theoretisch
inzicht, rekening houdend met de criteria die hiervoor genoemd zijn, om op die manier meer kennis
te verkrijgen en/of theorievorming te verbeteren rond een bepaald thema.
Praktijkgericht onderzoek: Hiervoor gelden de bovenstaande voorwaarden ook, maar hiernaast heeft
praktijkgericht onderzoek tot doel de praktijk te verbeteren. Het gaat erom een probleem op te
lossen.
Toegevoegde waarde van onderzoek: Aan de hand van een goed onderzoek en het op de juiste wijze
doorlopen en onderbouwen van elke stap in de onderzoekscyclus kunt u meer zekerheid iets
concluderen en adviseren over de fenomenen of het gedrag dat u bestudeert dan aan de hand van
een onderzoek dat niet aan deze criteria voldoet.
Perspectief: een manier van kijken, de lens waardoor u kijkt.
Het ene perspectief is voor een bepaald vraagstuk meer geëigend of beter passend dan het andere.
Daarop moet de onderzoeksvraag zo specifiek mogelijk geformuleerd worden opdat u het best
passende perspectief voor het onderzoek kunt kiezen. Is dit een economisch, psychologisch of
technisch probleem?
Het doel van het specifieke onderzoek bepaalt welk perspectief (inductie of deductie) , welke
stroming (empirisch-analytisch of interpretatief) en welke specifieke onderzoeksmethode u kiest.
Wetenschapsfilosofische perspectieven op onderzoek:
, - Inductie: Op grond van specifieke waarnemingen tot een algemene theorie komen.
- Deductie: Hier komt iemand op grond van een algemene theorie tot een specifieke
verwachting of veronderstelling iets testen. ‘als… dan…’-vorm is de redenering.
Wetenschapsfilosofische stromingen:
- Empirisch-analytisch (positivistische) stroming: Heeft haar oorsprong in de
natuurwetenschappen. Het verzamelen van feiten op basis van zintuigelijke waarnemingen
staat centraal. (vooral bij deductieve onderzoeken)
- Interpretatieve (fenomenologische en hermeneutische) stroming: De onderzoeker
bestudeert de ervaringen van mensen. (vooral bij inductieve onderzoeken)
In de onderzoeksliteratuur wordt een onderscheid gemaakt tussen 2 centrale onderzoeksmethoden:
- Kwantitatieve onderzoeksmethoden: Onderzoek gericht op beschrijven of toetsen, dat in
meetbare eenheden of getallen is uit te drukken.
- Kwalitatieve onderzoeksmethoden: Dit is vaker exploratief onderzoek, dat niet in meetbare
eenheden uitgedrukt wordt, maar waarin rijke, diepgaande informatie verzameld wordt. Bij
exploratief, verkennend onderzoek gaat het namelijk om het voorlopig formuleren van
verbanden en verklaringen tussen verschijnselen.
Vaak gebruiken empirisch-analytisch (positivistisch) opgeleide onderzoekers een kwantitatieve
onderzoek aanpak, terwijl interpretatief opgeleide onderzoekers vaker een kwalitatieve onderzoek
aanpak gebruiken.
De keuze voor een bepaald ontwerp of bepaalde methode moet echter afhangen van de
onderzoeksvraag en welke dat u wilt gaan verzamelen.
Surveymethode: (wordt vaak in kwantitatief onderzoek gebruikt) een enquête- of
vragenlijstonderzoek
Interviews: (wordt vaak in kwalitatief onderzoek gebruikt)
Mixed-mehod-onderzoeken: Onderzoeken die van zowel kwantitatieve als kwalitatieve methoden of
technieken gebruikmaken.
Multi-method-onderzoeken: Onderzoeken die verschillende kwantitatieve of verschillende
kwalitatieve technieken gebruiken.
Interventie + algemeen: Laboratoriumexperiment + beoordelingstaken (vignetstudies)
Interventie + specifiek: Veld-/natuurlijk-/(quasi-)experiment + narratief, etnografie
Geen interventie + algemeen: vragenlijststudies (surveys) + theoretisch onderzoek/ secundaire data
Geen interventie + specifiek: casestudies, focusgroepen, interviews + computersimulaties
Sommige technieken zijn ingrijpender dan andere.
Milgram-experiment: straffen door elektrische schokken en kijken hoever het straffen gaat.
Onderzoeken verschillenen ook in de mate waarin ze algemeen of specifiek zijn.
