Thema 5 Planten
5.1 Bouw, groei en ontwikkeling
De organen van een zaadplant (wortels, stengels en bladeren) bestaan uit drie verschillende weefsel:
- Dekweefsel: de buitenzijde van een plant en beschermt de plant tegen infecties en
waterverlies.
- Vaatweefsel: komt voor in alle organen en bestaat vooral uit de transport vaten (houtvaten
en bastvaten)
- Vulweefsel: zit tussen dekweefsel en vaatweefsel. Het is betrokken bij fotosynthese, opslag
en stevigheid
Bij planten vinden delingen plaats in meristemen (deelweefsel), waar stamcellen in zitten.
Meristemen bevinden zich in de groeipunten (toppen van wortels en stengels), knoppen en jonge
bladeren. Als een cel zich in de meristeem zich deelt, ontstaan er twee dochtercellen. De een blijft
een meristeem en zal zich weer delen. De ander ondergaat celstrekking: de cel groeit door de
opname van water. De cel kan hierna van vorm veranderen en een speciale functie krijgen.
Houtachtige planten groeien zowel in de lengte als de breedte. Lengtegroei vindt plaats in de
groeipunten. Diktegroei vindt vooral plaats in het cambium (een ringvormig meristeem). De cellen in
het cambium delen zich waarbij het ene gedeelte in het cambium blijft en het ander erbuiten ligt.
Naar binnen toe vormt het cambium houtcellen en naar buiten toe bastcellen. Houtvaten ontstaan
uit boven elkaar gelegen houtcellen waarbij de celwanden tussen de houtcellen verdwijnen. Bij
bastvaten verdwijnen de celwanden niet, maar komen er zeefplaten tussenin. Uit het cambium
ontstaan met houtcellen dan bastcellen. Al het hout dat in één jaar is gevormd, heet een jaarring. De
overgang tussen het donkere en lichte hout heet de jaargrens. In de bast is er geen verschil, omdat
bastvaten snel worden samengedrukt.
Plastiden zijn celorganellen die kunnen voorkomen in de cellen van planten en algen. Ze hebben een
functie bij de fotosynthese, het lokken van insecten en het opslaan van reservestoffen. Plastiden
worden gevormd uit proplastiden die zich in meristemen bevinden, net als de stamcellen. Er zijn
verschillende typen plastiden. Afhankelijk van de omstandigheden kunnen plastiden overgaan naar
een andere type.
5.2 Transport in planten
Het transport in zaadplanten vindt vooral plaats in houtvaten en bastvaten:
- Houtvaten vervoeren water en zouten via de wortels naar de bladeren (anorganische
sapstroom).
- Batvaten vervoeren water en assimilatieproducten via de bladeren naar de overige delen
(organische sapstroom).
Planten nemen met name water en mineralen op via de worteluiteinden, de wortelharen. Om de
houtvaten en bastvaten zit de endodermis. Deze drie samen heet de centrale cilinder. Water met
opgeloste mineralen wordt via de wortelwaren opgenomen uit de bodem en dit gaat door tot aan de
endodermis. Dit gebeurt via de celwanden die doordringbaar (permeabel) zijn voor water en
mineralen. Maar in de celwanden van endodermiscellen zit het bandje van Caspary dat
ondoordringbaar (impermeabel) is. Deze barrière is op een aantal plekken doordringbaar. Er vindt op
dit punt actief transport plaats, waardoor de osmotische waarde in de centrale cilinder hoger is dan
in de schors. Door osmose wordt er water getrokken in de centrale cilinder, en door het bandje van
5.1 Bouw, groei en ontwikkeling
De organen van een zaadplant (wortels, stengels en bladeren) bestaan uit drie verschillende weefsel:
- Dekweefsel: de buitenzijde van een plant en beschermt de plant tegen infecties en
waterverlies.
- Vaatweefsel: komt voor in alle organen en bestaat vooral uit de transport vaten (houtvaten
en bastvaten)
- Vulweefsel: zit tussen dekweefsel en vaatweefsel. Het is betrokken bij fotosynthese, opslag
en stevigheid
Bij planten vinden delingen plaats in meristemen (deelweefsel), waar stamcellen in zitten.
Meristemen bevinden zich in de groeipunten (toppen van wortels en stengels), knoppen en jonge
bladeren. Als een cel zich in de meristeem zich deelt, ontstaan er twee dochtercellen. De een blijft
een meristeem en zal zich weer delen. De ander ondergaat celstrekking: de cel groeit door de
opname van water. De cel kan hierna van vorm veranderen en een speciale functie krijgen.
Houtachtige planten groeien zowel in de lengte als de breedte. Lengtegroei vindt plaats in de
groeipunten. Diktegroei vindt vooral plaats in het cambium (een ringvormig meristeem). De cellen in
het cambium delen zich waarbij het ene gedeelte in het cambium blijft en het ander erbuiten ligt.
Naar binnen toe vormt het cambium houtcellen en naar buiten toe bastcellen. Houtvaten ontstaan
uit boven elkaar gelegen houtcellen waarbij de celwanden tussen de houtcellen verdwijnen. Bij
bastvaten verdwijnen de celwanden niet, maar komen er zeefplaten tussenin. Uit het cambium
ontstaan met houtcellen dan bastcellen. Al het hout dat in één jaar is gevormd, heet een jaarring. De
overgang tussen het donkere en lichte hout heet de jaargrens. In de bast is er geen verschil, omdat
bastvaten snel worden samengedrukt.
Plastiden zijn celorganellen die kunnen voorkomen in de cellen van planten en algen. Ze hebben een
functie bij de fotosynthese, het lokken van insecten en het opslaan van reservestoffen. Plastiden
worden gevormd uit proplastiden die zich in meristemen bevinden, net als de stamcellen. Er zijn
verschillende typen plastiden. Afhankelijk van de omstandigheden kunnen plastiden overgaan naar
een andere type.
5.2 Transport in planten
Het transport in zaadplanten vindt vooral plaats in houtvaten en bastvaten:
- Houtvaten vervoeren water en zouten via de wortels naar de bladeren (anorganische
sapstroom).
- Batvaten vervoeren water en assimilatieproducten via de bladeren naar de overige delen
(organische sapstroom).
Planten nemen met name water en mineralen op via de worteluiteinden, de wortelharen. Om de
houtvaten en bastvaten zit de endodermis. Deze drie samen heet de centrale cilinder. Water met
opgeloste mineralen wordt via de wortelwaren opgenomen uit de bodem en dit gaat door tot aan de
endodermis. Dit gebeurt via de celwanden die doordringbaar (permeabel) zijn voor water en
mineralen. Maar in de celwanden van endodermiscellen zit het bandje van Caspary dat
ondoordringbaar (impermeabel) is. Deze barrière is op een aantal plekken doordringbaar. Er vindt op
dit punt actief transport plaats, waardoor de osmotische waarde in de centrale cilinder hoger is dan
in de schors. Door osmose wordt er water getrokken in de centrale cilinder, en door het bandje van
