Hoofdstuk 1: Atherosclerose
Doodsoorzaken per geslacht in België
Kanker en andere nieuwvormingen komen
bij mannen meer voor dan bij vrouwen,
ziekten en hart-of vaatstelsel is de tweede
meest voorkomende doodsoorzaak en komt
bij vrouwen meer voor dan bij mannen.
Evolutie van cardiovasculaire mortaliteit
Stijging voor hartziekten en kanker doorheen de jaren…
Plotse hartdood
Plotse hartdood: verzamelnaam voor levensbedreigende ritmestoornissen door verschillende oorzaken
waaronder acuut hartinfarct.
- In 2019 stierven er 108 780 personen in België.
- Cardiovasculaire oorzaak: 27 304 (25.1%)
- Plotse hartdood: ± 11 000
- ± 30 per dag waarvan ± 26 door atherosclerose
Atherosclerose
Definitie:
Chronisch ziekteproces waarbij de wand van slagaders verdikt en verstijft door opstapeling van vetten,
ontstekingscellen, calcium,…
Resulteert in progressieve vernauwing van het bloedvat.
Synoniem:
Slagaderverkalking (aderverkalking)
Arterie vs. Vene
Arterie Vene
Weg van het hart Naar het hart
Hoog O2 en laag CO2 Laag O2 en hoog CO2
Musculair en elastisch (dikker) Niet elastisch (dunner)
Pulsatief (hartslag voelen in pols) Niet pulsatiel
Hoge druk systeem (bloeddruk) Lage druk systeem (centraal veneuze druk)
Geen kleppensysteem Kleppensysteem
Atherosclerose als systeemziekte
± 100 000 km slagaders in menselijk lichaam
Atherosclerose kan voorkomen in
ALLE slagaders
= systeemziekte
Klachten = kritisch probleem!
• Progressief proces over > 10 jaar
• Lange tijd asymptomatisch
1
, Atherosclerose in autopsie studies
a. Graad I: minimaal
b. Graad II: <50% occlusie
c. Graad III: <75% occlusie
d. Graad IV: >75% occlusie en thrombus
Toename in 21-30 jarigen:
Studie 1 – 1991: 45%
Studie 2 – 2011: 85%
Plaque vorming
1) Accumulatie LDL in de intima
2) Oxidatie van LDL
3) Monocyten migreren -> differentiëren tot macrofagen om dit te proberen opruimen
4) Macrofagen fagocyteren geoxideerd LDL -> transformeren
5) Schuimcellen initiëren een inflammatoire cascade (ontstekingsreactie)
6) Apoptose van schuimcellen -> necrotische kern van vetten
7) Fibrous cap: necrotisch materiaal, cholesterol en Ca
Stabiele vs. onstabiele plaques
Van een normal artery → early atheroma naar:
1) vunerable plaque → klontervorming → nauw bloedvat met veel atherosclerose
en acuut myocardial infection
2) stabilized plaque
Stabiele cap: dik en stevig → geen kans op rupture, wel kleiner lumer
Onstabiele cap: te veel druk → inscheuren → bloed in contact met cholesterol →
trombose → verstopping bloedvat → infarct (alles achter verstopping krijgt geen
O2 en sterft af)
Progressie doorheen de tijd
Atherosclerose – Risicofactoren
Populatie-attributieve fractie voor coronaire atherosclerose
HDL: goede cholesterol → hoogste risicofactor, dan
hoge bloeddruk, roken,…
LDL: slechte
Cholesterol
Verhoogd cholesterol: VLDL = very low density lipoprotein
• LDL = boosdoener LDL = low density lipoprotein
• Levensstijl: HDL = high density lipoprotein
• Verzadigde vetten
2
, • Weinig fysieke activiteit
• Alcohol
• Roken
• Familiale hypercholesterolemie:
• Prevalentie 1/250
• 80% mutatie in:
• LDL-receptor
• APO-B
• PCKS9
• Levensverwachting -15 tot 30 jaar als onbehandeld
Hypercholesterolemie – Behandeling
Statines:
Bempoïdine zuur:
• Inhibitie cholesterol synthese
• Inhibitie cholesterol synthese
• Verhoogde LDL clearance – opregulatie LDL-receptor
• 25% reductie LDL
• 25-55% reductie LDL
PCSK9 inhibitoren:
• Verminderen triglyceriden
• PCSK9 bindt aan LDL-receptor waardoor degradatie
• Reductie inflammatie, plaque protectief
Ezetemibe:
• Verminderd intestinale absorptie
• 20-25% reductie LDL
Plaque-stabilisatie onder Statines
PCSK9 als target in behandeling
Inhibitoren zorgen dat receptorrecycling stopgezet
wordt
Inclisiran is een sirna, pcsk9 expressie inhiberen.
Arteriële hypertensie
• Hoge bloeddruk in de grote slagaders.
• Asymptomatisch - silent killer
Bloeddruk = CO x SVR
Hypertensie -> CO ↑ en/of SVR ↑
Veel zout: meer vocht ophouden, meer bloedvol, meer druk creëeren om alles door systeem te pompen
3
, SVR: systeem vasculaire weerstand
Tonus in het vascular bed, gemedieerd door
catecholamines, RAAS systeem, vasopressine
(ADH), NO, prostaglandines, ionen zoals Na,
Mg, Ca
CO: cardiac output (hartdebiet)
Afhankelijk van contractiliteit hart, circulerend
Alles boven 140 is hypertensie volume,…
Arteriële hypertensie – Hoe te meten?
In slagader klein buisje inbrengen, zo circulerende
communicator.
Sfygmomanometer/bloeddrukmeter
Elleboog: niveau van hart
Puf opblaazen, arteriele bloeddruk overstijgt, druk
aflaten, dan wnr je terug bloed hoort doorkomen
Arteriële hypertensie – Prevalentie
Naarmate ouder, slagaders stijver → hogere
bloeddruk
Oorzaken
Primaire of essentiële hypertensie: 90%
• Oorzaak onduidelijk, vermoedelijk multifactorieel
• Zoutinname, genetica, overgewicht, stress…
Renale hypertensie: 7%
• Stenose van de nier arterie -> renine productie ↑
• Chronisch nierlijden
Hormonale hypertensie:
• Cushing syndroom: Verhoogd cortisol
• Conn syndroom: Verhoogd aldesterone
• Feochromocytoom: adrenaline producerende tumor
• Extern gebruik van steroïden
Andere vormen:
• Zwangerschap hypertensie
• Medicatie
• Neurologisch
Renine – Angiotensine systeem
RAAS systeem:
Begint in lever, maakt angiotensinogeen aan,
als nieren merken dat bloedvolume te laag is
kan die renine aanmaken, zorgt dat dit
omgezet wordt in angiotensine 1, kan
omgezet worden in 2 door ACE (aangemaakt
door longen).
Meer vocht uit urine weghouden, geeft meer
dorst.
Renineproductie zetten alles in gang
Dus nier en bijnier de targets!
4
Doodsoorzaken per geslacht in België
Kanker en andere nieuwvormingen komen
bij mannen meer voor dan bij vrouwen,
ziekten en hart-of vaatstelsel is de tweede
meest voorkomende doodsoorzaak en komt
bij vrouwen meer voor dan bij mannen.
Evolutie van cardiovasculaire mortaliteit
Stijging voor hartziekten en kanker doorheen de jaren…
Plotse hartdood
Plotse hartdood: verzamelnaam voor levensbedreigende ritmestoornissen door verschillende oorzaken
waaronder acuut hartinfarct.
- In 2019 stierven er 108 780 personen in België.
- Cardiovasculaire oorzaak: 27 304 (25.1%)
- Plotse hartdood: ± 11 000
- ± 30 per dag waarvan ± 26 door atherosclerose
Atherosclerose
Definitie:
Chronisch ziekteproces waarbij de wand van slagaders verdikt en verstijft door opstapeling van vetten,
ontstekingscellen, calcium,…
Resulteert in progressieve vernauwing van het bloedvat.
Synoniem:
Slagaderverkalking (aderverkalking)
Arterie vs. Vene
Arterie Vene
Weg van het hart Naar het hart
Hoog O2 en laag CO2 Laag O2 en hoog CO2
Musculair en elastisch (dikker) Niet elastisch (dunner)
Pulsatief (hartslag voelen in pols) Niet pulsatiel
Hoge druk systeem (bloeddruk) Lage druk systeem (centraal veneuze druk)
Geen kleppensysteem Kleppensysteem
Atherosclerose als systeemziekte
± 100 000 km slagaders in menselijk lichaam
Atherosclerose kan voorkomen in
ALLE slagaders
= systeemziekte
Klachten = kritisch probleem!
• Progressief proces over > 10 jaar
• Lange tijd asymptomatisch
1
, Atherosclerose in autopsie studies
a. Graad I: minimaal
b. Graad II: <50% occlusie
c. Graad III: <75% occlusie
d. Graad IV: >75% occlusie en thrombus
Toename in 21-30 jarigen:
Studie 1 – 1991: 45%
Studie 2 – 2011: 85%
Plaque vorming
1) Accumulatie LDL in de intima
2) Oxidatie van LDL
3) Monocyten migreren -> differentiëren tot macrofagen om dit te proberen opruimen
4) Macrofagen fagocyteren geoxideerd LDL -> transformeren
5) Schuimcellen initiëren een inflammatoire cascade (ontstekingsreactie)
6) Apoptose van schuimcellen -> necrotische kern van vetten
7) Fibrous cap: necrotisch materiaal, cholesterol en Ca
Stabiele vs. onstabiele plaques
Van een normal artery → early atheroma naar:
1) vunerable plaque → klontervorming → nauw bloedvat met veel atherosclerose
en acuut myocardial infection
2) stabilized plaque
Stabiele cap: dik en stevig → geen kans op rupture, wel kleiner lumer
Onstabiele cap: te veel druk → inscheuren → bloed in contact met cholesterol →
trombose → verstopping bloedvat → infarct (alles achter verstopping krijgt geen
O2 en sterft af)
Progressie doorheen de tijd
Atherosclerose – Risicofactoren
Populatie-attributieve fractie voor coronaire atherosclerose
HDL: goede cholesterol → hoogste risicofactor, dan
hoge bloeddruk, roken,…
LDL: slechte
Cholesterol
Verhoogd cholesterol: VLDL = very low density lipoprotein
• LDL = boosdoener LDL = low density lipoprotein
• Levensstijl: HDL = high density lipoprotein
• Verzadigde vetten
2
, • Weinig fysieke activiteit
• Alcohol
• Roken
• Familiale hypercholesterolemie:
• Prevalentie 1/250
• 80% mutatie in:
• LDL-receptor
• APO-B
• PCKS9
• Levensverwachting -15 tot 30 jaar als onbehandeld
Hypercholesterolemie – Behandeling
Statines:
Bempoïdine zuur:
• Inhibitie cholesterol synthese
• Inhibitie cholesterol synthese
• Verhoogde LDL clearance – opregulatie LDL-receptor
• 25% reductie LDL
• 25-55% reductie LDL
PCSK9 inhibitoren:
• Verminderen triglyceriden
• PCSK9 bindt aan LDL-receptor waardoor degradatie
• Reductie inflammatie, plaque protectief
Ezetemibe:
• Verminderd intestinale absorptie
• 20-25% reductie LDL
Plaque-stabilisatie onder Statines
PCSK9 als target in behandeling
Inhibitoren zorgen dat receptorrecycling stopgezet
wordt
Inclisiran is een sirna, pcsk9 expressie inhiberen.
Arteriële hypertensie
• Hoge bloeddruk in de grote slagaders.
• Asymptomatisch - silent killer
Bloeddruk = CO x SVR
Hypertensie -> CO ↑ en/of SVR ↑
Veel zout: meer vocht ophouden, meer bloedvol, meer druk creëeren om alles door systeem te pompen
3
, SVR: systeem vasculaire weerstand
Tonus in het vascular bed, gemedieerd door
catecholamines, RAAS systeem, vasopressine
(ADH), NO, prostaglandines, ionen zoals Na,
Mg, Ca
CO: cardiac output (hartdebiet)
Afhankelijk van contractiliteit hart, circulerend
Alles boven 140 is hypertensie volume,…
Arteriële hypertensie – Hoe te meten?
In slagader klein buisje inbrengen, zo circulerende
communicator.
Sfygmomanometer/bloeddrukmeter
Elleboog: niveau van hart
Puf opblaazen, arteriele bloeddruk overstijgt, druk
aflaten, dan wnr je terug bloed hoort doorkomen
Arteriële hypertensie – Prevalentie
Naarmate ouder, slagaders stijver → hogere
bloeddruk
Oorzaken
Primaire of essentiële hypertensie: 90%
• Oorzaak onduidelijk, vermoedelijk multifactorieel
• Zoutinname, genetica, overgewicht, stress…
Renale hypertensie: 7%
• Stenose van de nier arterie -> renine productie ↑
• Chronisch nierlijden
Hormonale hypertensie:
• Cushing syndroom: Verhoogd cortisol
• Conn syndroom: Verhoogd aldesterone
• Feochromocytoom: adrenaline producerende tumor
• Extern gebruik van steroïden
Andere vormen:
• Zwangerschap hypertensie
• Medicatie
• Neurologisch
Renine – Angiotensine systeem
RAAS systeem:
Begint in lever, maakt angiotensinogeen aan,
als nieren merken dat bloedvolume te laag is
kan die renine aanmaken, zorgt dat dit
omgezet wordt in angiotensine 1, kan
omgezet worden in 2 door ACE (aangemaakt
door longen).
Meer vocht uit urine weghouden, geeft meer
dorst.
Renineproductie zetten alles in gang
Dus nier en bijnier de targets!
4
