Klimaatverandering: oorzaken, gevolgen
en blik op de toekomst
Het klimaat op aarde
• Vanaf ontstaan van aarde: klimaat dynamisch geweest (dinosaurussen warmer,
ijstijden kouder)
• Belangrijkste oorzaken van klimaatverandering:
o Kracht zon
o Verandering van de baan van aarde rond de zon
o Ligging van continenten
o Variatie in vulkanische activiteit
o Meteorietinslagen
• 40 miljoen jaar geleden: warmer dan vandaag de dag
o Reden: afscheuren van Australië van Antarctica → Antarctica weggeïsoleerd
van warme subtropische water → meer ijs → meer weerkaatsing van zonlicht
→ minder warm
• Laatste miljoen jaar
o Gekenmerkt door regelmatige afwisselingen tussen ijstijden en warme
periodes getriggerd door verandering van baan van aarde rond zon =
tussentijden
• Broeikasgassen (CO2, CH4 en N2O) versterkte temperatuurschommelingen tot 4 à
6°C
• Holoceen
o De periode na de laatste ijstijd
o Temperatuur lange tijd stabiel → in tweede deel: daling van temperatuur
o Einde van middeleeuwen: sterke daling door daling van inkomende
zonnestraling = kleine ijstijd
o Zonne-activiteit nam terug toe + opwarming MAAR Holoceen zeer stabiele
periode
Figuur
• Temperatuurschommelingen afgelopen 65 miljoen jaar + toekomstprojecties IPCC
• RCP 8.5 (rode lijn): scenario waarbij uitstoot nog hele tijd toeneemt
• RCP 2.6 (donkerblauwe lijn): scenario waarbij klimaatregelen genomen worden +
opwarming beperken tot 2°C
• Bovenaan grafiek:
o Geologische periodes
o Groei van ijskappen op Antarctica en Noordpool
,Wat bepaalt ons klimaat? Instraling (1):
- Zonne-activiteit: momenteel relatief
De stralingsbalans (= de verhouding laag
tussen inkomende en uitgaande - Baan aarde rond zon: speelde rol bij
warmtestraling) klimaatveranderingen op geologische
tijdschaal (bv. overgang ijstijden)
Omzetting in warmte (2/3/4):
- Reflectie (ijs, wolken, stof versus
oceaan, vegetatie) → absorberen of niet
- Hoge albedo= veel straling
weerkaatsen
- Laag albedo= veel straling
absorberen + oppervlak warmt op
Vasthouden van warmte (5/6/7):
- Broeikasgassen (water, CO2, CH4,
N2O…)
- Rest van straling warmt aarde op
→ verdwijnt terug in ruimte →
met vertraging door
aanwezigheid van
broeikasgassen
Oorzaken van de huidige klimaatverandering
Broeikasgassen
CO2 gehalte in atmosfeer is nu hoger dan hoogste niveau in de geschiedenis van de Homo
Sapiens (en hoogste niveau van afgelopen 2 miljoen jaar)
Homo Sapiens
Belangrijkste broeikasgassen zijn:
- Koolstofdioxide (CO2) = 74%
- Lachgas (N2O) = 17%
- Methaan (CH4) = 6 %
Menselijke bronnen van broeikasgassen
CO2 Verbranding fossiele brandstoffen (~87%)
Veranderingen in landgebruik (vnl. ontbossing) (~13%)
CH4 Landbouw (veeteelt, rijstproductie: ~42%)
Productie & transport van fossiele brandstoffen (~38%)
Afval, stortplaatsen (~20%)
,N2O Landbouw (bemesting, biomassaverbranding) (~60%)
Verbranding fossiele brandstoffen (~14%)
CONCLUSIE: fossiele brandstoffen !
Grootmachten CO2-uitstoot
1. China
2. Verenigde Staten
3. Europa
4. India
Emissies Europa dalen door: verschuiving energieproductie in grote landen
Emissies China stijgen door: snelle economische groei
MAAR deel van uitstoot China en India: productie van goederen voor Europese en
Amerikaanse markt
!!! Uitgedrukt per capita (per hoofd) anders bv. Amerika de grootmacht
Akkoord van Parijs (in werking 2016)
Belangrijkste aspecten uit het akkoord
• Opwarming beperken tot ‘ruim onder’ 2 °C, streven naar beperking tot 1.5 °C
• Bindend verdrag: elke Partij heeft verplichting om nationaal bepaalde bijdragen
(Nationally Determined Contributions - NDCs) voor te bereiden, mee te delen en aan
te houden en om zich in te spannen nationale maatregelen te nemen met het oog op
het behalen van de doelstellingen ervan. Reductiedoelstellingen zelf maken wel geen
deel uit van het akkoord.
• Om vijf jaar evaluatie (liefst jaarlijks aanscherpen)
• Ontwikkelde and ontwikkelingslanden betrokken! 2 belangrijke principes:
o Equity (mitigatie en verdeling emissierechten)
o Common but differentiated responsibilities (~iedereen betrokken, maar grotere
verantwoordelijkheid voor ontwikkelde landen)
• Focus op:
o Klimaatmitigatie= opwarming vermijden= klimaatverandering vermijden,
methodes om de broeikasgassenconcentratie te beperken of te reduceren
o Klimaatadaptatie= impact beperken, maar vooral aanpassen aan de
gevolgen
o Klimaatrechtvaardigheid
Opwarming van de aarde
- Momenteel ~ 1.1 °C opwarming t.o.v. gemiddelde van 1850-1900
- De aarde is zowat overall opgewarmd en de opwarming gaat vooral de laatste
decennia steeds sneller.
- In het Noorden warmt het zelfs sneller op !
- 2016 en 2020 = globaal de warmste jaren sinds begin metingen
- We komen op onbekend terrein, nog nooit zo’n sterke opwarming van de aarde !
, Rol van de mens in de opwarming van de aarde
1,1°C opwarming
Rechtse figuur: de
factoren die een rol spelen
Door verbranden van
fossiele brandstoffen
brengen we ook aerosolen
in de lucht →
weerkaatsen het licht →
zorgt voor verkoeling
Gevolgen van de opwarming van de aarde
Afsmelten gletsjers/ijskappen (Groenland en Antarctica)
landijs verdwijnt = zeeniveau stijgt, albedo daalt → meer kans op opwarming door weinig
reflectie
Grote impact op lokale bevolking (tijdelijke wateroverlast, problemen drinkwatervoorziening)
Afsmelten zee-ijs: weinig effect op zeeniveau maar wel negatief effect op albedo
Hoog albedo
Laag albedo
en blik op de toekomst
Het klimaat op aarde
• Vanaf ontstaan van aarde: klimaat dynamisch geweest (dinosaurussen warmer,
ijstijden kouder)
• Belangrijkste oorzaken van klimaatverandering:
o Kracht zon
o Verandering van de baan van aarde rond de zon
o Ligging van continenten
o Variatie in vulkanische activiteit
o Meteorietinslagen
• 40 miljoen jaar geleden: warmer dan vandaag de dag
o Reden: afscheuren van Australië van Antarctica → Antarctica weggeïsoleerd
van warme subtropische water → meer ijs → meer weerkaatsing van zonlicht
→ minder warm
• Laatste miljoen jaar
o Gekenmerkt door regelmatige afwisselingen tussen ijstijden en warme
periodes getriggerd door verandering van baan van aarde rond zon =
tussentijden
• Broeikasgassen (CO2, CH4 en N2O) versterkte temperatuurschommelingen tot 4 à
6°C
• Holoceen
o De periode na de laatste ijstijd
o Temperatuur lange tijd stabiel → in tweede deel: daling van temperatuur
o Einde van middeleeuwen: sterke daling door daling van inkomende
zonnestraling = kleine ijstijd
o Zonne-activiteit nam terug toe + opwarming MAAR Holoceen zeer stabiele
periode
Figuur
• Temperatuurschommelingen afgelopen 65 miljoen jaar + toekomstprojecties IPCC
• RCP 8.5 (rode lijn): scenario waarbij uitstoot nog hele tijd toeneemt
• RCP 2.6 (donkerblauwe lijn): scenario waarbij klimaatregelen genomen worden +
opwarming beperken tot 2°C
• Bovenaan grafiek:
o Geologische periodes
o Groei van ijskappen op Antarctica en Noordpool
,Wat bepaalt ons klimaat? Instraling (1):
- Zonne-activiteit: momenteel relatief
De stralingsbalans (= de verhouding laag
tussen inkomende en uitgaande - Baan aarde rond zon: speelde rol bij
warmtestraling) klimaatveranderingen op geologische
tijdschaal (bv. overgang ijstijden)
Omzetting in warmte (2/3/4):
- Reflectie (ijs, wolken, stof versus
oceaan, vegetatie) → absorberen of niet
- Hoge albedo= veel straling
weerkaatsen
- Laag albedo= veel straling
absorberen + oppervlak warmt op
Vasthouden van warmte (5/6/7):
- Broeikasgassen (water, CO2, CH4,
N2O…)
- Rest van straling warmt aarde op
→ verdwijnt terug in ruimte →
met vertraging door
aanwezigheid van
broeikasgassen
Oorzaken van de huidige klimaatverandering
Broeikasgassen
CO2 gehalte in atmosfeer is nu hoger dan hoogste niveau in de geschiedenis van de Homo
Sapiens (en hoogste niveau van afgelopen 2 miljoen jaar)
Homo Sapiens
Belangrijkste broeikasgassen zijn:
- Koolstofdioxide (CO2) = 74%
- Lachgas (N2O) = 17%
- Methaan (CH4) = 6 %
Menselijke bronnen van broeikasgassen
CO2 Verbranding fossiele brandstoffen (~87%)
Veranderingen in landgebruik (vnl. ontbossing) (~13%)
CH4 Landbouw (veeteelt, rijstproductie: ~42%)
Productie & transport van fossiele brandstoffen (~38%)
Afval, stortplaatsen (~20%)
,N2O Landbouw (bemesting, biomassaverbranding) (~60%)
Verbranding fossiele brandstoffen (~14%)
CONCLUSIE: fossiele brandstoffen !
Grootmachten CO2-uitstoot
1. China
2. Verenigde Staten
3. Europa
4. India
Emissies Europa dalen door: verschuiving energieproductie in grote landen
Emissies China stijgen door: snelle economische groei
MAAR deel van uitstoot China en India: productie van goederen voor Europese en
Amerikaanse markt
!!! Uitgedrukt per capita (per hoofd) anders bv. Amerika de grootmacht
Akkoord van Parijs (in werking 2016)
Belangrijkste aspecten uit het akkoord
• Opwarming beperken tot ‘ruim onder’ 2 °C, streven naar beperking tot 1.5 °C
• Bindend verdrag: elke Partij heeft verplichting om nationaal bepaalde bijdragen
(Nationally Determined Contributions - NDCs) voor te bereiden, mee te delen en aan
te houden en om zich in te spannen nationale maatregelen te nemen met het oog op
het behalen van de doelstellingen ervan. Reductiedoelstellingen zelf maken wel geen
deel uit van het akkoord.
• Om vijf jaar evaluatie (liefst jaarlijks aanscherpen)
• Ontwikkelde and ontwikkelingslanden betrokken! 2 belangrijke principes:
o Equity (mitigatie en verdeling emissierechten)
o Common but differentiated responsibilities (~iedereen betrokken, maar grotere
verantwoordelijkheid voor ontwikkelde landen)
• Focus op:
o Klimaatmitigatie= opwarming vermijden= klimaatverandering vermijden,
methodes om de broeikasgassenconcentratie te beperken of te reduceren
o Klimaatadaptatie= impact beperken, maar vooral aanpassen aan de
gevolgen
o Klimaatrechtvaardigheid
Opwarming van de aarde
- Momenteel ~ 1.1 °C opwarming t.o.v. gemiddelde van 1850-1900
- De aarde is zowat overall opgewarmd en de opwarming gaat vooral de laatste
decennia steeds sneller.
- In het Noorden warmt het zelfs sneller op !
- 2016 en 2020 = globaal de warmste jaren sinds begin metingen
- We komen op onbekend terrein, nog nooit zo’n sterke opwarming van de aarde !
, Rol van de mens in de opwarming van de aarde
1,1°C opwarming
Rechtse figuur: de
factoren die een rol spelen
Door verbranden van
fossiele brandstoffen
brengen we ook aerosolen
in de lucht →
weerkaatsen het licht →
zorgt voor verkoeling
Gevolgen van de opwarming van de aarde
Afsmelten gletsjers/ijskappen (Groenland en Antarctica)
landijs verdwijnt = zeeniveau stijgt, albedo daalt → meer kans op opwarming door weinig
reflectie
Grote impact op lokale bevolking (tijdelijke wateroverlast, problemen drinkwatervoorziening)
Afsmelten zee-ijs: weinig effect op zeeniveau maar wel negatief effect op albedo
Hoog albedo
Laag albedo
