Een nieuwe republiek in Europa
H4 §1
Kenmerkende aspecten
22: Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een
Nederlandse staat
24:De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en
cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek
25: Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een
wereldeconomie
1500-1800: Europese overzeese expansie
1520-1648: Godsdienstoorlogen in Europa
1530-1581: Centralisatiepolitiek door Spaanse koningen in de Nederlanden
1568-1648: Nederlanden in oorlogen met Spanje
1566: Protestanten in de Nederlanden vernielen interieurs van katholieke kerken
1579: Gewesten in de Nederlanden gaan nauwer samenwerken in de strijd tegen
Spanje
1581: Gewesten in de Nederlanden erkennen koning Filips ll niet meer als hun heer
1602: Oprichting Nederlandse handelscompagnie voor het oosten van de wereld
(VOC)
1619: Jan Pieterszoon Coen verovert de Javaanse stad Jayakarta (later Batavia)
1621: Oprichting Nederlandse handelscompagnie voor het westen van de wereld
(WIC)
1672: De Nederlandse raadpensionaris Johan de Witt en zijn broer worden
vermoord
Frankrijk:
Frankrijk werd in de 16e en 17e eeuw verscheurd door verschrikkelijke
godsdiensttwisten. Het calvinisme had in het zuiden en westen de grootste aanhang.
De vorst uit die tijd had geen voordeel bij de introductie van het nieuwe geloof en
ook niet van onderdrukking ervan. Later was de Franse Adel verdeeld in katholiek en
hugenoots (calvinistisch) genootschap. Beide partijen probeerden de koning voor
zich te winnen, maar ook voorkomen dat de koning te veel macht zou krijgen. In het
midden van de 16e eeuw kwamen deze twisten tussen katholieke en protestantse
edelen tot een uitbarsting. De rust keerde in 1598 terug, toen de hugenoten enige
vrijheid van godsdienst kregen.
, Duitse Rijk:
In het Duitse Rijk was de macht verdeeld over allerlei vorsten en geestelijken. Een
aantal van hen had zich bekeerd tot het nieuwe geloof en raakte in conflict met Karel
V, de katholieke keizer van het Duitse Rijk. De oorlogen die hierdoor ontstonden,
noemen we godsdienstoorlogen.
● In 1555 was er godsdienstvrede waarbij de keizer accepteerde dat elke vorst
zijn eigen religie mocht kiezen. Ook beperkte Augsburg zijn politieke macht.
Deze vrede zorgde een halve eeuw voor politieke rust.
● Vanaf 1618 kwam het Duitse rijk weer in een oorlog terecht. Deze Dertigjarige
Oorlog was een godsdienstoorlog én een intern-Duitse strijd over de
keizerlijke macht in het rijk. De katholieke keizers bleven streven naar meer
macht en de katholieke en protestantse vorsten verzetten zich hiertegen. Ook
andere buitenlandse mogendheden vochten het uit in het Duitse Rijk.
● In 1648 sloten de partijen de Vrede van Westfalen. Duitse vorsten kregen hun
gezag terug en mochten zelf bepalen in welke godsdienst ze geloofden: het
katholicisme, calvinisme of het lutheranisme. De onderdanen kregen het recht
vast te houden aan een afwijkend geloof, maar dan moesten ze wel het
gebied van de vorst verlaten.
Achtergrond van de Nederlandse opstand:
Net als in Frankrijk en het Duitse Rijk was ook in de Nederlanden kritiek op de
rooms-katholieke kerk. Hier kreeg vooral het calvinisme aanhang. De Nederlanden
behoorden tot het Spaanse Habsburgse Rijk en voor de overtuigd katholieke
heersers (Karel V en Filips ll), was deze ‘ketterse’ beweging onaanvaardbaar. Zij
vonden dat een Rijk maar één godsdienst kon hebben.
Karel V en later zijn zoon Filips ll voerden in de Nederlanden een centralisatiepolitiek
in. Ze maakte gebruik van geschoolde ambtenaren, die niet uit de lokale adel
kwamen en loyaal waren aan de vorst. De adel had hierdoor steeds minder invloed
op bestuurlijk gebied en minder privileges. Toch konden Spaanse vorsten moeilijk
om de adel heen, want voor hun oorlogen en centralisatiepolitiek moesten ze
belasting heffen en dat kon niet zonder toestemming van de adel.
Onvrede over de centralisatie was niet het enige probleem in Nederland. Veel
burgers waren boos op de terdoodveroordeling van ketters. Hier was Willem van
Oranje het mee eens. Hij wilde een compromis sluiten met de Spaanse vorst over
godsdienstvrijheid én over meer vrijheid voor zelfbestuur van de Nederlanden.
H4 §1
Kenmerkende aspecten
22: Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een
Nederlandse staat
24:De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en
cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek
25: Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een
wereldeconomie
1500-1800: Europese overzeese expansie
1520-1648: Godsdienstoorlogen in Europa
1530-1581: Centralisatiepolitiek door Spaanse koningen in de Nederlanden
1568-1648: Nederlanden in oorlogen met Spanje
1566: Protestanten in de Nederlanden vernielen interieurs van katholieke kerken
1579: Gewesten in de Nederlanden gaan nauwer samenwerken in de strijd tegen
Spanje
1581: Gewesten in de Nederlanden erkennen koning Filips ll niet meer als hun heer
1602: Oprichting Nederlandse handelscompagnie voor het oosten van de wereld
(VOC)
1619: Jan Pieterszoon Coen verovert de Javaanse stad Jayakarta (later Batavia)
1621: Oprichting Nederlandse handelscompagnie voor het westen van de wereld
(WIC)
1672: De Nederlandse raadpensionaris Johan de Witt en zijn broer worden
vermoord
Frankrijk:
Frankrijk werd in de 16e en 17e eeuw verscheurd door verschrikkelijke
godsdiensttwisten. Het calvinisme had in het zuiden en westen de grootste aanhang.
De vorst uit die tijd had geen voordeel bij de introductie van het nieuwe geloof en
ook niet van onderdrukking ervan. Later was de Franse Adel verdeeld in katholiek en
hugenoots (calvinistisch) genootschap. Beide partijen probeerden de koning voor
zich te winnen, maar ook voorkomen dat de koning te veel macht zou krijgen. In het
midden van de 16e eeuw kwamen deze twisten tussen katholieke en protestantse
edelen tot een uitbarsting. De rust keerde in 1598 terug, toen de hugenoten enige
vrijheid van godsdienst kregen.
, Duitse Rijk:
In het Duitse Rijk was de macht verdeeld over allerlei vorsten en geestelijken. Een
aantal van hen had zich bekeerd tot het nieuwe geloof en raakte in conflict met Karel
V, de katholieke keizer van het Duitse Rijk. De oorlogen die hierdoor ontstonden,
noemen we godsdienstoorlogen.
● In 1555 was er godsdienstvrede waarbij de keizer accepteerde dat elke vorst
zijn eigen religie mocht kiezen. Ook beperkte Augsburg zijn politieke macht.
Deze vrede zorgde een halve eeuw voor politieke rust.
● Vanaf 1618 kwam het Duitse rijk weer in een oorlog terecht. Deze Dertigjarige
Oorlog was een godsdienstoorlog én een intern-Duitse strijd over de
keizerlijke macht in het rijk. De katholieke keizers bleven streven naar meer
macht en de katholieke en protestantse vorsten verzetten zich hiertegen. Ook
andere buitenlandse mogendheden vochten het uit in het Duitse Rijk.
● In 1648 sloten de partijen de Vrede van Westfalen. Duitse vorsten kregen hun
gezag terug en mochten zelf bepalen in welke godsdienst ze geloofden: het
katholicisme, calvinisme of het lutheranisme. De onderdanen kregen het recht
vast te houden aan een afwijkend geloof, maar dan moesten ze wel het
gebied van de vorst verlaten.
Achtergrond van de Nederlandse opstand:
Net als in Frankrijk en het Duitse Rijk was ook in de Nederlanden kritiek op de
rooms-katholieke kerk. Hier kreeg vooral het calvinisme aanhang. De Nederlanden
behoorden tot het Spaanse Habsburgse Rijk en voor de overtuigd katholieke
heersers (Karel V en Filips ll), was deze ‘ketterse’ beweging onaanvaardbaar. Zij
vonden dat een Rijk maar één godsdienst kon hebben.
Karel V en later zijn zoon Filips ll voerden in de Nederlanden een centralisatiepolitiek
in. Ze maakte gebruik van geschoolde ambtenaren, die niet uit de lokale adel
kwamen en loyaal waren aan de vorst. De adel had hierdoor steeds minder invloed
op bestuurlijk gebied en minder privileges. Toch konden Spaanse vorsten moeilijk
om de adel heen, want voor hun oorlogen en centralisatiepolitiek moesten ze
belasting heffen en dat kon niet zonder toestemming van de adel.
Onvrede over de centralisatie was niet het enige probleem in Nederland. Veel
burgers waren boos op de terdoodveroordeling van ketters. Hier was Willem van
Oranje het mee eens. Hij wilde een compromis sluiten met de Spaanse vorst over
godsdienstvrijheid én over meer vrijheid voor zelfbestuur van de Nederlanden.
