Hoofdstuk 1 De Middeleeuwen
1 Historische achtergrond (500-1500)
Bestuur
Feodale stelsel / Leenstelsel : Manier van besturen, waarbij de koning het dagelijkse bestuur
overliet aan leenmannen. Ze mochten de opbrengst houden en als tegenprestate beloofden
ze hem trouw te blijven en het rijk te verdedigen.
Romeinse Rijk viel uiteen - Franken werden machtger - Met feodale stelsel besturen - Rijk
viel uiteen in 2 delen: Westen ( Frankrijk) en Oosten (Duistland)
Cultuur
Theocentrisch : God als middelpunt beschouwen.
Ridderlijk : Beleefd, hofelijk, hoofs
Burgelijk : Met betrekking tot de burger.
3 perioden
Vroege Middeleeuwen (500 - 1000)
Hoge Middeleeuwen (1000- 1300)
Late Middeleeuwen (1300-1500)
2 Beeldende kunst en muziek
DOORLEZEN
3 Literatuur en taal
Literatuur
Troubadours : Dichters van adellijke afomst.
Jongleurs/ Minstrelen : Rondtrekkende zangers van de troubadours.
Handschrif/ Codex : Bijbelhandschrif, voordat de boekdrukkunst er was.
Wiegendruk/ incunabelen : Drukken na de uitvinding van de boekdrukkunst.
Tot het einde van de 11e eeuw schreef men in West-Europa alleen in het Latjn, de taal van de
priesters. Vanaf het einde van de 11 e eeuw begon men die teksten in de volkstalen ook op te
schrijven. De literatuur van de 12 e en 13e eeuw is ridderlijk en theocentrisch. Genres die veel
voorkwamen waren ridderroman en het heiligenleven. Aan het einde van de 13 e eeuw kwam er
steeds meer didactsche literatuur, die niet alleen gericht was op de adel, maar ook op de burgerij.
De middeleeuwse leterkunde was bedoeld om te beluisteren. De schrijvers werden troubadours
genoemd en hun teksten werden ten gehore gebracht door jongleurs of minstrelen. Het was vooral
rijmende poëzie. Er bestonden weinig boeken, omdat de boeken met de hand geschreven moesten
worden. Dit werd door kloostermonniken gedaan. De boeken gedrukt van ca. 1450-1500 worden
wiegendrukken of incunabelen genoemd. Omdat alle middeleeuwse teksten tot de gehele
gemeenschap behoorden werd de middeleeuwse literatuur gemeenschapskunst genoemd.
Taal
Diets : Verzamelnaam voor dialecten.
Middelnederlands : Wetenschappelijke benaming voor diets.
, De voornaamste afwijking tussen oud Nederlands en het huidige Nederlands is dat de ij en de ui altjd
uitgesproken moeten worden als ie en uu. Een probleem van de middeleeuwse teksten is dat er geen
uniforme spelling is.
4 De ridderroman
Frankische romans/ Karelromans : Ridderroman waarin Karel de Grote de hoofdrol heef.
Hoofse Romans : Ridderroman waarin het meer om de ridder gaat, hofelijk.
Ontstond in Noord-Frankrijk rond het einde van de 11 e eeuw. De bekendste voorbeelden van
Nederlandse ridderromans zijn het Roelantslied en Karel ende Elegast.
5 Van den vos Reynaerde
Het belangrijkste dichtwerk uit de Middelnederlandse literatuur, ook wel Reinaert genoemd. Dit
dichtwerk werd geschreven door iemand die zich alleen maar Willem noemde. De dieren speelden
de hoofdrollen. Dit dichtwerk is een satre, een tekst waarin bepaalde verschijnselen belachelijk
worden gemaakt. In het verhaal wordt de middeleeuwse adel voorgesteld als een
dierengemeenschap. Ook is het werk een parodie, een tekst waarin een bepaald soort teksten op
spotende wijze wordt nagebootst. Het verhaal is voornamelijk opgezet in een hoofse ridderroman.
6 Het lied van de Middeleeuwen
Elegie/ Klaagzang : Weemoedig dichtstuk, treurlied.
Ballade : Danslied
7 Het middeleeuwse toneel
Ontstond in de 14e eeuw. Het belangrijkste stuk uit de Middelnederlandse literatuur werd
geschreven aan het eind van de Middeleeuwen: Die waarachtge historie van Mariken van
Nieumeghen.
8 Buitenlandse literatuur
DOORLEZEN
Hoofdstuk 2 De Renaissance
9 Historische achtergrond (1500- 1700)
Na de Middeleeuwen werd de burgerij steeds machtger en de adel en kerk verloren een deel in hun
gezag. In de 16e eeuw viel de kerk uiteen. In de tweede helf van de 17 e eeuw werd het in Europa
steeds rustger en ontstond er in sommige landen de absolute monarchie.
De Nederlanden
In de 16e eeuw kwam Karel V in de Nederlanden aan de macht. Dit was de koning van Spanje. Hij trad
vel op tegen keters. Hij stuurde een legermacht onder bevel van Hertog Alfa, wat het begin was van
de 80-jarige oorlog. In 1587 riepen Noordelijke gewesten de Republiek der zeven Verenigde
Nederlanden uit. De staten generaal ontstond.
Cultuur
De economie, kunsten en wetenschappen bloeiden in de Republiek. Er heerste een grote vrijheid. In
de 16e eeuw wordt de West-Europese cultuur overheerst door de Renaissance. Maniërisme en barok
beheersten in de 17e eeuw de Europese kunst.
10 De Renaissance
1 Historische achtergrond (500-1500)
Bestuur
Feodale stelsel / Leenstelsel : Manier van besturen, waarbij de koning het dagelijkse bestuur
overliet aan leenmannen. Ze mochten de opbrengst houden en als tegenprestate beloofden
ze hem trouw te blijven en het rijk te verdedigen.
Romeinse Rijk viel uiteen - Franken werden machtger - Met feodale stelsel besturen - Rijk
viel uiteen in 2 delen: Westen ( Frankrijk) en Oosten (Duistland)
Cultuur
Theocentrisch : God als middelpunt beschouwen.
Ridderlijk : Beleefd, hofelijk, hoofs
Burgelijk : Met betrekking tot de burger.
3 perioden
Vroege Middeleeuwen (500 - 1000)
Hoge Middeleeuwen (1000- 1300)
Late Middeleeuwen (1300-1500)
2 Beeldende kunst en muziek
DOORLEZEN
3 Literatuur en taal
Literatuur
Troubadours : Dichters van adellijke afomst.
Jongleurs/ Minstrelen : Rondtrekkende zangers van de troubadours.
Handschrif/ Codex : Bijbelhandschrif, voordat de boekdrukkunst er was.
Wiegendruk/ incunabelen : Drukken na de uitvinding van de boekdrukkunst.
Tot het einde van de 11e eeuw schreef men in West-Europa alleen in het Latjn, de taal van de
priesters. Vanaf het einde van de 11 e eeuw begon men die teksten in de volkstalen ook op te
schrijven. De literatuur van de 12 e en 13e eeuw is ridderlijk en theocentrisch. Genres die veel
voorkwamen waren ridderroman en het heiligenleven. Aan het einde van de 13 e eeuw kwam er
steeds meer didactsche literatuur, die niet alleen gericht was op de adel, maar ook op de burgerij.
De middeleeuwse leterkunde was bedoeld om te beluisteren. De schrijvers werden troubadours
genoemd en hun teksten werden ten gehore gebracht door jongleurs of minstrelen. Het was vooral
rijmende poëzie. Er bestonden weinig boeken, omdat de boeken met de hand geschreven moesten
worden. Dit werd door kloostermonniken gedaan. De boeken gedrukt van ca. 1450-1500 worden
wiegendrukken of incunabelen genoemd. Omdat alle middeleeuwse teksten tot de gehele
gemeenschap behoorden werd de middeleeuwse literatuur gemeenschapskunst genoemd.
Taal
Diets : Verzamelnaam voor dialecten.
Middelnederlands : Wetenschappelijke benaming voor diets.
, De voornaamste afwijking tussen oud Nederlands en het huidige Nederlands is dat de ij en de ui altjd
uitgesproken moeten worden als ie en uu. Een probleem van de middeleeuwse teksten is dat er geen
uniforme spelling is.
4 De ridderroman
Frankische romans/ Karelromans : Ridderroman waarin Karel de Grote de hoofdrol heef.
Hoofse Romans : Ridderroman waarin het meer om de ridder gaat, hofelijk.
Ontstond in Noord-Frankrijk rond het einde van de 11 e eeuw. De bekendste voorbeelden van
Nederlandse ridderromans zijn het Roelantslied en Karel ende Elegast.
5 Van den vos Reynaerde
Het belangrijkste dichtwerk uit de Middelnederlandse literatuur, ook wel Reinaert genoemd. Dit
dichtwerk werd geschreven door iemand die zich alleen maar Willem noemde. De dieren speelden
de hoofdrollen. Dit dichtwerk is een satre, een tekst waarin bepaalde verschijnselen belachelijk
worden gemaakt. In het verhaal wordt de middeleeuwse adel voorgesteld als een
dierengemeenschap. Ook is het werk een parodie, een tekst waarin een bepaald soort teksten op
spotende wijze wordt nagebootst. Het verhaal is voornamelijk opgezet in een hoofse ridderroman.
6 Het lied van de Middeleeuwen
Elegie/ Klaagzang : Weemoedig dichtstuk, treurlied.
Ballade : Danslied
7 Het middeleeuwse toneel
Ontstond in de 14e eeuw. Het belangrijkste stuk uit de Middelnederlandse literatuur werd
geschreven aan het eind van de Middeleeuwen: Die waarachtge historie van Mariken van
Nieumeghen.
8 Buitenlandse literatuur
DOORLEZEN
Hoofdstuk 2 De Renaissance
9 Historische achtergrond (1500- 1700)
Na de Middeleeuwen werd de burgerij steeds machtger en de adel en kerk verloren een deel in hun
gezag. In de 16e eeuw viel de kerk uiteen. In de tweede helf van de 17 e eeuw werd het in Europa
steeds rustger en ontstond er in sommige landen de absolute monarchie.
De Nederlanden
In de 16e eeuw kwam Karel V in de Nederlanden aan de macht. Dit was de koning van Spanje. Hij trad
vel op tegen keters. Hij stuurde een legermacht onder bevel van Hertog Alfa, wat het begin was van
de 80-jarige oorlog. In 1587 riepen Noordelijke gewesten de Republiek der zeven Verenigde
Nederlanden uit. De staten generaal ontstond.
Cultuur
De economie, kunsten en wetenschappen bloeiden in de Republiek. Er heerste een grote vrijheid. In
de 16e eeuw wordt de West-Europese cultuur overheerst door de Renaissance. Maniërisme en barok
beheersten in de 17e eeuw de Europese kunst.
10 De Renaissance
