Middeleeuwen hoorcollege 3
Late oudheid in het oosten
Byzantium bewaarde de teksten van de oudheid en gaf deze tradities later door aan
Europa volgens Mckay is dit het belangrijkste van Byzantium, dit is niet helemaal
juist want als je dit zegt dan doe je net of de 1000 jaar lange heerschappij van
Byzantium niks voorstelt, dit is een interessant en belangrijk rijk maar Mckay
suggereert dat het enkel een doorgeefluik was van de Griek-Romeinse cultuur, hier
zetten wij ons tegen af.
De byzantijnse geschiedenis wordt eigenlijk weinig bestudeerd, geen enkel land
claimen hun opvolgers te zijn, Turkije kijkt liever naar de Ottomaanse tijd en
Griekendland kijkt liever naar het oude Griekenland, tegenwoordig wordt er steeds
meer gekeken naar deze periode en dit rijk, ook wordt er geprobeerd dit deel samen
met het islam gedeelte van de middeleeuwen meer in handboeken over de vroege
middeleeuwen te integreren. In Nijmegen hebben we een aantal specialisten in
Byzantijnse en Islamitische geschiedenis en wij kijken dus niet alleen naar Europa,
dit is uniek voor Nederland.
Ontwikkelingen in het Byzantijnse rijk 3e – 5e eeuw
De Byzantijnen noemden zichzelf geen Byzantijnen maar Romeinen, het hof blijft tot
in de 6e eeuw gedeeltijk Latijn en later wordt dit Grieks. Byzantijnen is een latere
benaming. Het Oost Romeinse rijk ontstond onder Diocletianus in 284 zijn
tetrarchie systeem zorgde voor een tweedeling in het rijk in oost en west. Het Oost-
Romeinse rijk werd het centrum van het Romeinse rijk, de tetrarchie werkte al na de
dood van Diocletianus niet meer en Constantijn kreeg de macht in 2 decennia , oost
en west werden onder zijn gezag herenigd echter bleef de tweedeling bestaan en
bleef het Oost-Romeinse rijk het belangrijkste waar hij een nieuwe hoofdstad stichtte
namelijk Nova Roma ofwel Constantinopel, Constantijn ontwikkelt een enorm
bouwplan voor Constantinopel met een hippodroom ene grote kerk (Hagia Sophia
niet de huidige versie). Constantinopel wordt de moeilijkste inneembare stad en
wordt ook vrijwel nooit ingenomen op 1204 en uiteindelijk 1453 na. Dit had te maken
met de ligging 3 kanten omgeven door water en de muren die niet alleen de stad
maar ook het landbouwgebied omarmden waardoor uithongering niet echt mogelijk
was, daarnaast waren er aquaducten waarmee er zoveel water kwam dat de stad
uiteindelijk wel 500.000 inwoners telde. De muren werden gebouwd door Valens.
Constantinopel groeit enorm, en blijft groeien terwijl Rome zijn aantal inwoners
enorm keldert naar slechts 10 tot 20.000 inwoners aan het eind van de oudheid. Het
ceremoniële hart van de stad met keizerlijke paleizen, een hippodroom en de Hagia
Sophia.
Justinianus
Een hoogtepunt van de byzantijnse bloei is onder Justinianus 527-565 en de keizers
na hem claimen vanuit het oosten een renovatio imperia ofwel het herstel van het
gehele Romeinse rijk. Dit zie je vooral vanuit Justinianus omdat er op dat moment
vanaf 476 geen West-Romeinse keizer meer was. Justinianus had een belangrijke
, opstand namelijk de Nika-Oproer aan het begin van zijn regering, dit is een opstand
vanuit de bevolking in Constantinopel die begon in 532 en als gevolg had dat 1/3 van
de stad werd platgebrand, de opstand kwam voort uit 2 fanclubs van de
wagenrennen (soort hooligans) deze fanclubs waren in de loop van de decennia ook
een soort politieke partijen geworden , die verschillende visies hadden over bv. het
christendom. Justinianus slaat een opstand van een van de groepen neer, op dat
moment gaan de groepen samenzweren en door de stad lopen en Nika roepen ofwel
overwinning, de keizer kan er geen greep op krijgen en dit was een duidelijke
ondermijning van zijn gezag, hij overweegt zelfs de stad te verlaten in overleg met
Procopius die ons ook over deze zaken vertelt en eigenlijk over alles van Justinianus
in zijn 3 werken Oorlogen, de Gebouwen en de Geheime geschiedenis. Voordat de
keizer kan vertrekken spreekt zijn vrouw Theodora de keizer toe, ze zei dat ze geen
vluchteling wilde zijn en liever stierf als royalty, haar motieven zijn moeilijk te
achterhalen. Procopius zet Theodora neer als een sterke vrouw die haar man
overhaalt , op dat moment besloot Justinianus om met het leger de stad in te gaan,
dit werd wel heftig maar hij won, de stad lag in puin en brand en ¼ van de bevolking
stierf. Procopius schreef ook de geheime geschiedenis deze werd pas heel laat
gevonden maar vormt wel een super belangrijke bron met hele andere beelden dan
in zijn andere twee werken, zo zet hij Theodora bv. in de geheime geschiedenis neer
als een prostituee, Theodora kwam uit de acteerwereld/hoererij en haar vader was
een berentemmer ofwel totaal geen hoge afkomst, ze trouwt uiteindelijk met de
keizer die daarvoor zelfs nog een wet moest aanpassen. Dit geeft aan hoe je heel
voorzichtig met de bronnen om moet gaan, twee compleet verschillende beelden van
een en dezelfde vrouw.
Justinianus sloeg de Nika-oproer neer, en ging vervolgens beginnen met
renovatiepolitiek dit had een aantal aspecten 1. Herovering verloren gebied 2.
Bestuurlijke hervormingen codificatie Romeins Recht 3. Eenheid van Godsdienst.
Herovering verloren gebied
De renovatie het herstel van het Romeinse rijk, dit kreeg hij voor elkaar door een
bloeiende economie, en goede generaals, en door de Sassaniden af te kopen
waarmee hij een tweefronten oorlog voorkwam. Hij verovert Noord-Afrika en valt in
530 ook het Italiaanse schiereiland aan, dit noemen we de Gotische oorlogen die zon
20 tot 25 jaar duren, de Ostro Goten zaten daar en boden heftig verzet, het hele
Italiaanse schiereiland had enorm te lijden van de Gotische oorlogen , in 555 krijgt
Justinianus voor een enorme prijs namelijk de manschappen en het geld het
Italiaanse schiereiland in handen, dit blijft maar even bestaan en dan valt het
Italiaanse schiereiland weer in handen van de Lombobarden. De Perzen
(Sassaniden) veroveren na de dood van Justinianus weer grote gebieden van de
Byzantijnen onder Khosrow die de ambities had om het rijk van Xerxes te herstellen.
Hij veroverde Damascus in 613, Jeruzalem in 614 en Egypte in 619 dit kwam door de
sterke perzen maar ook door onderlinge strijd onder generaals in Byzantijnse rijk.
Constantinopel wordt echter niet ingenomen vanwege haar hoge beveiliging met de
muren. Byzantium zit in een interne crisis met de legerleiders en vervolgens
soldatenkeizers net als in de 3e eeuw, de perzen behalen grote veroveringen totdat
Heraclius aan de macht kwam, hij verlaagt kosten en traint nieuwe troepen en weet
Late oudheid in het oosten
Byzantium bewaarde de teksten van de oudheid en gaf deze tradities later door aan
Europa volgens Mckay is dit het belangrijkste van Byzantium, dit is niet helemaal
juist want als je dit zegt dan doe je net of de 1000 jaar lange heerschappij van
Byzantium niks voorstelt, dit is een interessant en belangrijk rijk maar Mckay
suggereert dat het enkel een doorgeefluik was van de Griek-Romeinse cultuur, hier
zetten wij ons tegen af.
De byzantijnse geschiedenis wordt eigenlijk weinig bestudeerd, geen enkel land
claimen hun opvolgers te zijn, Turkije kijkt liever naar de Ottomaanse tijd en
Griekendland kijkt liever naar het oude Griekenland, tegenwoordig wordt er steeds
meer gekeken naar deze periode en dit rijk, ook wordt er geprobeerd dit deel samen
met het islam gedeelte van de middeleeuwen meer in handboeken over de vroege
middeleeuwen te integreren. In Nijmegen hebben we een aantal specialisten in
Byzantijnse en Islamitische geschiedenis en wij kijken dus niet alleen naar Europa,
dit is uniek voor Nederland.
Ontwikkelingen in het Byzantijnse rijk 3e – 5e eeuw
De Byzantijnen noemden zichzelf geen Byzantijnen maar Romeinen, het hof blijft tot
in de 6e eeuw gedeeltijk Latijn en later wordt dit Grieks. Byzantijnen is een latere
benaming. Het Oost Romeinse rijk ontstond onder Diocletianus in 284 zijn
tetrarchie systeem zorgde voor een tweedeling in het rijk in oost en west. Het Oost-
Romeinse rijk werd het centrum van het Romeinse rijk, de tetrarchie werkte al na de
dood van Diocletianus niet meer en Constantijn kreeg de macht in 2 decennia , oost
en west werden onder zijn gezag herenigd echter bleef de tweedeling bestaan en
bleef het Oost-Romeinse rijk het belangrijkste waar hij een nieuwe hoofdstad stichtte
namelijk Nova Roma ofwel Constantinopel, Constantijn ontwikkelt een enorm
bouwplan voor Constantinopel met een hippodroom ene grote kerk (Hagia Sophia
niet de huidige versie). Constantinopel wordt de moeilijkste inneembare stad en
wordt ook vrijwel nooit ingenomen op 1204 en uiteindelijk 1453 na. Dit had te maken
met de ligging 3 kanten omgeven door water en de muren die niet alleen de stad
maar ook het landbouwgebied omarmden waardoor uithongering niet echt mogelijk
was, daarnaast waren er aquaducten waarmee er zoveel water kwam dat de stad
uiteindelijk wel 500.000 inwoners telde. De muren werden gebouwd door Valens.
Constantinopel groeit enorm, en blijft groeien terwijl Rome zijn aantal inwoners
enorm keldert naar slechts 10 tot 20.000 inwoners aan het eind van de oudheid. Het
ceremoniële hart van de stad met keizerlijke paleizen, een hippodroom en de Hagia
Sophia.
Justinianus
Een hoogtepunt van de byzantijnse bloei is onder Justinianus 527-565 en de keizers
na hem claimen vanuit het oosten een renovatio imperia ofwel het herstel van het
gehele Romeinse rijk. Dit zie je vooral vanuit Justinianus omdat er op dat moment
vanaf 476 geen West-Romeinse keizer meer was. Justinianus had een belangrijke
, opstand namelijk de Nika-Oproer aan het begin van zijn regering, dit is een opstand
vanuit de bevolking in Constantinopel die begon in 532 en als gevolg had dat 1/3 van
de stad werd platgebrand, de opstand kwam voort uit 2 fanclubs van de
wagenrennen (soort hooligans) deze fanclubs waren in de loop van de decennia ook
een soort politieke partijen geworden , die verschillende visies hadden over bv. het
christendom. Justinianus slaat een opstand van een van de groepen neer, op dat
moment gaan de groepen samenzweren en door de stad lopen en Nika roepen ofwel
overwinning, de keizer kan er geen greep op krijgen en dit was een duidelijke
ondermijning van zijn gezag, hij overweegt zelfs de stad te verlaten in overleg met
Procopius die ons ook over deze zaken vertelt en eigenlijk over alles van Justinianus
in zijn 3 werken Oorlogen, de Gebouwen en de Geheime geschiedenis. Voordat de
keizer kan vertrekken spreekt zijn vrouw Theodora de keizer toe, ze zei dat ze geen
vluchteling wilde zijn en liever stierf als royalty, haar motieven zijn moeilijk te
achterhalen. Procopius zet Theodora neer als een sterke vrouw die haar man
overhaalt , op dat moment besloot Justinianus om met het leger de stad in te gaan,
dit werd wel heftig maar hij won, de stad lag in puin en brand en ¼ van de bevolking
stierf. Procopius schreef ook de geheime geschiedenis deze werd pas heel laat
gevonden maar vormt wel een super belangrijke bron met hele andere beelden dan
in zijn andere twee werken, zo zet hij Theodora bv. in de geheime geschiedenis neer
als een prostituee, Theodora kwam uit de acteerwereld/hoererij en haar vader was
een berentemmer ofwel totaal geen hoge afkomst, ze trouwt uiteindelijk met de
keizer die daarvoor zelfs nog een wet moest aanpassen. Dit geeft aan hoe je heel
voorzichtig met de bronnen om moet gaan, twee compleet verschillende beelden van
een en dezelfde vrouw.
Justinianus sloeg de Nika-oproer neer, en ging vervolgens beginnen met
renovatiepolitiek dit had een aantal aspecten 1. Herovering verloren gebied 2.
Bestuurlijke hervormingen codificatie Romeins Recht 3. Eenheid van Godsdienst.
Herovering verloren gebied
De renovatie het herstel van het Romeinse rijk, dit kreeg hij voor elkaar door een
bloeiende economie, en goede generaals, en door de Sassaniden af te kopen
waarmee hij een tweefronten oorlog voorkwam. Hij verovert Noord-Afrika en valt in
530 ook het Italiaanse schiereiland aan, dit noemen we de Gotische oorlogen die zon
20 tot 25 jaar duren, de Ostro Goten zaten daar en boden heftig verzet, het hele
Italiaanse schiereiland had enorm te lijden van de Gotische oorlogen , in 555 krijgt
Justinianus voor een enorme prijs namelijk de manschappen en het geld het
Italiaanse schiereiland in handen, dit blijft maar even bestaan en dan valt het
Italiaanse schiereiland weer in handen van de Lombobarden. De Perzen
(Sassaniden) veroveren na de dood van Justinianus weer grote gebieden van de
Byzantijnen onder Khosrow die de ambities had om het rijk van Xerxes te herstellen.
Hij veroverde Damascus in 613, Jeruzalem in 614 en Egypte in 619 dit kwam door de
sterke perzen maar ook door onderlinge strijd onder generaals in Byzantijnse rijk.
Constantinopel wordt echter niet ingenomen vanwege haar hoge beveiliging met de
muren. Byzantium zit in een interne crisis met de legerleiders en vervolgens
soldatenkeizers net als in de 3e eeuw, de perzen behalen grote veroveringen totdat
Heraclius aan de macht kwam, hij verlaagt kosten en traint nieuwe troepen en weet
