Externe Determinanten van Gezondheid – Expert Labs
EL 1 – Epidemiologisch onderzoek
Michiel de Boer
(1) Begrijpen en beschrijven hoe verschillende factoren (toxische stofenn zzare metalenn
luchtvervuiling) in ons milieu onze gezondheid kunnen beïnvloeden op het niveau van het individun
populate en ecosysteem.
(4) Beschrijven hoe populatefactoren (leefstjln sociaaleconomische status) van invloed zijn op de
relate tussen milieufactoren en de volksgezondheid.
Epidemiologisch onderzoek = onderzoek bij mensen
Waar begin je met het opzeten van een epidemiologisch onderzoek? Bij je onderzoeksvraag.
- Wat is je populate zaar je iets over zil zeggen? Van deze groep neem je een steekproefn
deze ga je onderzoeken. Uiteindelijk zil je zat daaruit komtn terugvertalen naar je populate.
Let er dus op of dit zel lukt.
o Is het praktsch mogelijk onderzoek uit te voeren bij steekproef uit doelpopulate (bv
vanaf zelke leefijd?) ?
o Is een aselecte (zillekeurige) steekproef mogelijk? Een selecte steekproef hoef niet
erg te zijn; kan nog steeds geldig zijn voor doelpopulate
o Vanaf zelke leefijd kunnen ze meten?
o Is je steekproef homogeen of heterogeen?
o Hoe groot moet je steekproef zijn?
o Hoe kan ik ervoor zorgen dat mensen meedoen aan mijn onderzoek?
Wie je doelpopulate is zou moeten blijken uit de onderzoeksvraag.
Verschillende soorten onderzoeken
Observatoneel (je observeert aantal eigenschappen van onderzoekspopulate):
- Cohort:
o Bij dit onderzoek bestaat de onderzoekspopulate uit een groep mensen die 1 of
meer kenmerken delen. Dit onderzoek is prospectef (metngen zorden gedaan over
de tjd). De determinant zordt gemeten in het hedenn de uitkomst zordt vastgesteld
in de toekomst. In dit onderzoek heb je minder last van meetouten in de
determinant (geen recall bias)n en minder kans op fouten bij selecte van
proefpersonen. Echtern dit onderzoek is vaak mind efcicntn zant vaak moet er lang
zorden gezacht totdat de uitkomst optreedt. Ook kan het voorkomen dat zeldzame
ziektes maar zeinig of helemaal niet optreden in je cohort. Dit maakt dit soort
onderzoek vaak ook duur. Ook heb je meer kans op uitval van proefpersonen omdat
de proefpersonen over een langere tjd gevolgd moeten zorden.
o Voordeel: geen recall bias
o Nadeel: duurn duurt lang
- Case control:
o Terugvragen in de tjd bij mensen die de blootstelling hebben. Controle zijn mensen
die het niet hebben. Bij dit onderzoek zorden de ‘cases’ geselecteerd en daarbij
zorden vergelijkbare controles gezocht. Dit onderzoek is altjd retrospectef (terug in
de tjd). Je selecteert op de uitkomstn en vraagt terug naar mogelijke determinanten.
Dit onderzoek is zeer efcicnt bij zeldzame aandoeningenn maar de selecte van cases
Pagina 1 van 8
, Externe Determinanten van Gezondheid – Expert Labs
en vooral controles is erg lastg. Daarnaast meten ze de determinant terug in de tjd
en dat is soms moeilijk te herinneren voor de proefpersonen (= recall bias).
o Het relateve risico van blootstelling zordt uitgedrukt in Odds Reato (ORe)
o Voordeel: handig bij zeldzame ziekten/ziekten die langzaam ontzikkelen
o Nadeel: recall biasn selecte controles = lastg
- Cross-sectioneel:
o Dit onderzoek zordt ook zel eens transversaal genoemdn en zordt meestal m.b.v.
een cohort uitgevoerd. Zozel de determinant als de uitkomst zorden op hetzelfde
moment gemeten (in het heden dus). Het is een behoorlijk efcicnt designn behalve
bij een zeldzame ziekte en/of determinant. Nadeel van deze vorm is dat de oorzaak
en het gevolg lastg uit elkaar te halen zijn (zant de metng is op hetzelfde moment);
zat kzam eerst? Had iemand de ziekte al voordat hij zerd blootgesteld of kzam het
door de blootstelling van de determinant? Om achter deze vraag te komen is na een
transversaal onderzoek vaak een prospectef onderzoek nodig.
o Voordeel: efectef bij bv zoeken naar etologische factoren
o Nadeel: oorzaak/gevolg is lastg te bepalen
Experimenteel onderzoek (de ene groep stel je zel bloot (interventegroep)n de andere groep niet
(controlegroep; vaak placebogroep) aan de determinantn met als doel te onderzoeken of de
blootstelling efect heef):
- Reandomised controlled trial (RCT):
o De groepen zijn vergelijkbaar met elkaarn omdat de onderzoeksgroepen zijn
ingedeeld op basis van toeval. Het is de meest zuivere manier om een samenhang
tussen intervente en efect aan te tonen. Nadeel is dat een ReCT beperkt toepasbaar
is; ethisch moeilijkn of praktsch niet uitvoerbaar. Ook zijn de resultaten vaak beperkt
generaliseerbaar; je doet onderzoek met specifeke groepen.
Metingen
Hoe meet ik de determinant en uitkomst (en andere belangrijke factoren) in mijn onderzoek?
Welke efectmaat gebruik ik?
- Uitkomst continu of dichotoom?
o Dichotoom: kan 2 uitkomsten hebben; bv ziek of niet ziek
o Contnu: kan heel veel uitkomsten hebbenn bv 67n5 kg
- Als dichotoom: Welk design is gebruikt?
ReCT → meestal homogene steekproef (gelijksoortge groepen)
- Voordeel: precisie
- Nadeel: beperkte generaliseerbaarheid
Observatoneel onderzoek → heterogeniteit in determinant en uitkomst is belangrijk!
- Verder zo mogelijk homogeen
Indien de resultaten van de verschillende onderzoeken (sterk) uiteenlopenn spreekt men van
heterogeniteit. Heterogeniteit kan berusten op een ongelukkige keuze van het type efectmaatn
verschillen in methodologische kzaliteit tussen onderzoeken of zerkelijke verschillen tussen
onderzoeken.
Timing metingen
Wanneer meet je?
Hoelang moet je je proefpersonen volgen / hoever vraag je terug?
Pagina 2 van 8
EL 1 – Epidemiologisch onderzoek
Michiel de Boer
(1) Begrijpen en beschrijven hoe verschillende factoren (toxische stofenn zzare metalenn
luchtvervuiling) in ons milieu onze gezondheid kunnen beïnvloeden op het niveau van het individun
populate en ecosysteem.
(4) Beschrijven hoe populatefactoren (leefstjln sociaaleconomische status) van invloed zijn op de
relate tussen milieufactoren en de volksgezondheid.
Epidemiologisch onderzoek = onderzoek bij mensen
Waar begin je met het opzeten van een epidemiologisch onderzoek? Bij je onderzoeksvraag.
- Wat is je populate zaar je iets over zil zeggen? Van deze groep neem je een steekproefn
deze ga je onderzoeken. Uiteindelijk zil je zat daaruit komtn terugvertalen naar je populate.
Let er dus op of dit zel lukt.
o Is het praktsch mogelijk onderzoek uit te voeren bij steekproef uit doelpopulate (bv
vanaf zelke leefijd?) ?
o Is een aselecte (zillekeurige) steekproef mogelijk? Een selecte steekproef hoef niet
erg te zijn; kan nog steeds geldig zijn voor doelpopulate
o Vanaf zelke leefijd kunnen ze meten?
o Is je steekproef homogeen of heterogeen?
o Hoe groot moet je steekproef zijn?
o Hoe kan ik ervoor zorgen dat mensen meedoen aan mijn onderzoek?
Wie je doelpopulate is zou moeten blijken uit de onderzoeksvraag.
Verschillende soorten onderzoeken
Observatoneel (je observeert aantal eigenschappen van onderzoekspopulate):
- Cohort:
o Bij dit onderzoek bestaat de onderzoekspopulate uit een groep mensen die 1 of
meer kenmerken delen. Dit onderzoek is prospectef (metngen zorden gedaan over
de tjd). De determinant zordt gemeten in het hedenn de uitkomst zordt vastgesteld
in de toekomst. In dit onderzoek heb je minder last van meetouten in de
determinant (geen recall bias)n en minder kans op fouten bij selecte van
proefpersonen. Echtern dit onderzoek is vaak mind efcicntn zant vaak moet er lang
zorden gezacht totdat de uitkomst optreedt. Ook kan het voorkomen dat zeldzame
ziektes maar zeinig of helemaal niet optreden in je cohort. Dit maakt dit soort
onderzoek vaak ook duur. Ook heb je meer kans op uitval van proefpersonen omdat
de proefpersonen over een langere tjd gevolgd moeten zorden.
o Voordeel: geen recall bias
o Nadeel: duurn duurt lang
- Case control:
o Terugvragen in de tjd bij mensen die de blootstelling hebben. Controle zijn mensen
die het niet hebben. Bij dit onderzoek zorden de ‘cases’ geselecteerd en daarbij
zorden vergelijkbare controles gezocht. Dit onderzoek is altjd retrospectef (terug in
de tjd). Je selecteert op de uitkomstn en vraagt terug naar mogelijke determinanten.
Dit onderzoek is zeer efcicnt bij zeldzame aandoeningenn maar de selecte van cases
Pagina 1 van 8
, Externe Determinanten van Gezondheid – Expert Labs
en vooral controles is erg lastg. Daarnaast meten ze de determinant terug in de tjd
en dat is soms moeilijk te herinneren voor de proefpersonen (= recall bias).
o Het relateve risico van blootstelling zordt uitgedrukt in Odds Reato (ORe)
o Voordeel: handig bij zeldzame ziekten/ziekten die langzaam ontzikkelen
o Nadeel: recall biasn selecte controles = lastg
- Cross-sectioneel:
o Dit onderzoek zordt ook zel eens transversaal genoemdn en zordt meestal m.b.v.
een cohort uitgevoerd. Zozel de determinant als de uitkomst zorden op hetzelfde
moment gemeten (in het heden dus). Het is een behoorlijk efcicnt designn behalve
bij een zeldzame ziekte en/of determinant. Nadeel van deze vorm is dat de oorzaak
en het gevolg lastg uit elkaar te halen zijn (zant de metng is op hetzelfde moment);
zat kzam eerst? Had iemand de ziekte al voordat hij zerd blootgesteld of kzam het
door de blootstelling van de determinant? Om achter deze vraag te komen is na een
transversaal onderzoek vaak een prospectef onderzoek nodig.
o Voordeel: efectef bij bv zoeken naar etologische factoren
o Nadeel: oorzaak/gevolg is lastg te bepalen
Experimenteel onderzoek (de ene groep stel je zel bloot (interventegroep)n de andere groep niet
(controlegroep; vaak placebogroep) aan de determinantn met als doel te onderzoeken of de
blootstelling efect heef):
- Reandomised controlled trial (RCT):
o De groepen zijn vergelijkbaar met elkaarn omdat de onderzoeksgroepen zijn
ingedeeld op basis van toeval. Het is de meest zuivere manier om een samenhang
tussen intervente en efect aan te tonen. Nadeel is dat een ReCT beperkt toepasbaar
is; ethisch moeilijkn of praktsch niet uitvoerbaar. Ook zijn de resultaten vaak beperkt
generaliseerbaar; je doet onderzoek met specifeke groepen.
Metingen
Hoe meet ik de determinant en uitkomst (en andere belangrijke factoren) in mijn onderzoek?
Welke efectmaat gebruik ik?
- Uitkomst continu of dichotoom?
o Dichotoom: kan 2 uitkomsten hebben; bv ziek of niet ziek
o Contnu: kan heel veel uitkomsten hebbenn bv 67n5 kg
- Als dichotoom: Welk design is gebruikt?
ReCT → meestal homogene steekproef (gelijksoortge groepen)
- Voordeel: precisie
- Nadeel: beperkte generaliseerbaarheid
Observatoneel onderzoek → heterogeniteit in determinant en uitkomst is belangrijk!
- Verder zo mogelijk homogeen
Indien de resultaten van de verschillende onderzoeken (sterk) uiteenlopenn spreekt men van
heterogeniteit. Heterogeniteit kan berusten op een ongelukkige keuze van het type efectmaatn
verschillen in methodologische kzaliteit tussen onderzoeken of zerkelijke verschillen tussen
onderzoeken.
Timing metingen
Wanneer meet je?
Hoelang moet je je proefpersonen volgen / hoever vraag je terug?
Pagina 2 van 8
