Private veiligheid
Hoofdstuk 1: Inleiding & theoretische duiding
Private veiligheid en de burger
• Toenemende zichtbaarheid
• Toenemend contact
• Zowel in de private als (semi-)publieke ruimte:
• Verschillende organisaties en personen (Securitas)
• Taken en bevoegdheden lijken gelijkaardig aan deze van politie
• MAAR: is geen politie
• Impact op maatschappelijk, sociaal en persoonlijk leven
• Organisatie en handhaving veiligheid
• Uitvoeren toezicht en controle (coronapandemie)
• Principes van dwang en geweld, privacy, grondrechten, …
• Steeds grotere rol (niet-politionele) veiligheidsfuncties
Veiligheidslandschap in België
Actoren
Gedifferentieerd veiligheidslandschap
• Publieke zijde: politie, gemeenschapswacht, bijzondere inspectiediensten (vb. douane),
inlichtingendiensten, civiele bescherming, leger, …
• Private zijde: bewakingsondernemingen, ondernemingen voor alarm- en
camerasystemen, private opsporingssector (privédetectives), interne
bewakingsdiensten (bewakingsondernemer (publiek): tewerkstelt bewakingsagenten
bij klanten interne bewakingsdiensten (privaat): enkel optreden ten behoeve
van eigen ondernemingen), private militaire ondernemingen, …
o Onder toezicht en controle minister van Binnenlandse Zaken (elke
bewakingsagent moet vergund zijn)
• Quid veiligheidsdiensten?
• Publiek-private verhouding:
oorzaken?
Publiek – private verhouding
Internationaal
• Whitepaper CoESS, ‘The new security company’ (2015)
• Denemarken
• Duitsland
• Hongarije
• Nederland
• Noorwegen
• Polen
• Verenigd Koninkrijk: bewaking aan bijna alle winkels
• Buiten Europa
• India
• Zuid-Afrika
Echter: belang definiëring private veiligheid
-> in zweden heb je 3 types van bewakingsagenten, wat je in België niet hebt.
-> Landen hebben een andere juridische invulling.
1
,-> op basis van defintie wie of wat, kom je tot verschillende verhoudingen (meer of minder)
Veiligheidslandschap in België
Publieke veiligheidssector
Politieambtenaren – lokale politie
• Wet van 5 augustus 1992 betreffende de politiedienst en Wet van 7 december 1998
tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus
• Politiezone, korpschef
• Basispolitiezorg
• Verhouding federale politie
Agenten van politie – lokale politie
• Wegverkeer, naleving gemeentereglementen
• Beperkte politiebevoegdheden
Politieambtenaren – federale politie
• Wet van 5 augustus 1992 betreffende de politiedienst en Wet van 7 december 1998
tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus
• Commissaris-Generaal, Minister Binnenlandse Zaken en Justitie
• Gespecialiseerde opdrachten
• Verhouding lokale politie
Gemeenschapswachten
• Wet van 15 mei 2007 tot instelling van de functie van gemeenschapswacht, tot
instelling van de dienst gemeenschapswachten en tot wijziging van art. 119bis van de
nieuwe gemeentewet
• Onveiligheidsgevoelens onder burgers -> dichter komen staan bij burgers, burgers
informeren, makkelijker aanspreekpunt, contact met burger laten toenemen
• Ipv vroegere wijkagenten
• Alle niet-politionele, publieke veiligheidsfuncties sinds 1 januari 2008
o Stadswachten, parkwachters, stewards (niet te verwarren met
voetbalstewards), lijnspotters, ambtenaren bevoegd om vaststellingen te doen
die leiden tot een Gemeentelijke Administratieve Sanctie (GAS), …
o Geen politionele bevoegdheden, niet dezelfde bevoegdheden als private
bewakingsagenten
o bewustmaking, informeren, doorgeven informatie aan bevoegde diensten,
vaststellen inbreuken (GAS), toezicht bij evenementen door overheid of
gemeente georganiseerd
Militaire politieagenten
• KB 1 december 1975, Art 3.11° KB 1 december 1975
• Wet 16 juli 2020, wat de doorstroming van prioritaire voertuigen betreft
• Militaire domeinen en escorte militaire voertuigen
Douaniers (zie gastcollege) -> publieke veiligheidsfunctie
• Algemene Wet Douane en Accijnzen van 18 juli 1977
• FOD Financiën
• Grensbewaking, eerlijke handel, innen invoerrechten, controle accijnzen, btw, …
• Terrorisme, drugs (haven van Antwerpen)
Bijzondere veldwachters
2
, • Veldwetboek (hoofdstuk 2) en Koninklijk Besluit van 10 september 2017 tot regeling
van het statuut van bijzondere veldwachters
• Controle naleving wet op jacht en visserij
Private veiligheidssector + bijzondere veiligheid
Bewakingsagenten
• Wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid
• Bewakingsondernemingen of interne bewakingsdiensten
• Bewaking gebouwen, goederen en mensen (persoonlijke bescherming)
Private onderzoekers
• Wet van 19 juli 1991 tot regeling van het beroep van privédetective
• Opsporen vermiste personen; inwinnen informatie burgerlijke stand, gedrag,
moraliteit, … verzamelen bewijsmateriaal; opsporen bedrijfsspionage; elke andere
activiteit bij een in Ministerraad overlegd KB
Veiligheidsagenten
• Wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid
• Intern bewakingsdiensten die ontstaan binnen kader van openbaar vervoer
• Veiligheidsdienst openbare vervoersmaatschappij (MIVB, De Lijn, de TEC en de NMBS)
• Stations, treinen, metro’s, …
Vrijwilligers
Voetbalstewards
• Wet van 21 december 1998 betreffende de veiligheid bij voetbalwedstrijden.
• Koninklijk besluit van 25 mei 1999 tot bepaling van de voorwaarden voor de
indienstneming van voetbalstewards
• Voetbalclubs, veiligheid bij voetbalwedstrijden
Rallystewards
• O.a. Koninklijk besluit van 28 november 1997 (B.S., 05/12/1997) houdende de
reglementering van de organisatie van sportwedstrijden of sportcompetities voor
auto’s die geheel of gedeeltelijk op de openbare weg plaatshebben
• Parcours autosportwedstrijden
Pluralisering van de politiefunctie
Voornamelijk sinds einde 20e eeuw: pluralisering veiligheidslandschap
• 2 tendensen met betrekking tot veiligheidszorg:
1) Fragmentatie = vermeerdering aantal veiligheidsspelers, organisaties (zowel
publiek als privaat)
2) Commercialisatie = grootste aantal pluralisering / vermeerdering in aantal /
fragmentatie, gebeurd in commerciële methodes.
• Vermeerdering betrokken organisaties: niet-statelijke, vrijwilligers, commerciële aanbieders, …
• Vervaging tussen grenzen: moeilijker onderscheid
• Terminologie: plural policing, grey policing, politiecomplex, multilateralisering, …
Fragmentatie en commercialisatie
o Beveiliging, toezicht, opsporing en handhaving buiten publiek politiebestel door
meerdere spelers
o Grotere betrokkenheid commerciële spelers
• ‘Police’ vs ‘Policing’
3
, • Politie (police): geüniformeerde staatsinstelling, criminaliteitspreventie en –
bestrijding, ordehandhaving, …
• Veiligheidszorg (policing)
• Moeilijker te definiëren
• Specifieke functies gericht op bewerkstellingen van de veiligheid van een
beoogde sociale orde, uitgeoefend door een brede waaier aan individuen
en organisaties (surveillance, sanctionering, behoud veiligheid sociale orde)
• =/= regulering (controle en sanctionering activiteiten) en sociale controle
(alle activiteiten en functies gericht op bereiken beoogde sociale orde).
Niettemin overlap
• Security governance?
Classificaties
• Complex veld: Hoe classificeren? Sector, financiering, activiteit, opdrachtgever, klant,
functie, terrein, …?
• Dominante ordening:
• Publiek (collectief, belastingen) vs privaat (klantgericht, betalend)
• Publiek: wanneer is diensten collectief worden aangeboden,
financiering gebeurt via belastingen
• Privaat: diensten die die organisaties (Securitas -> bewakingsagenten
op VUB) aanbieden is contractueel en wordt betaald door klant.
• Publiek-private samenwerking? Grijze zone?
Crawford, 2003
1. Police: ‘A group of professionals employed by the state in a dedicated organisation
called “the police” with a broad mandate of crime control and order maintenance’
(Crawford, 2003, 137)
2. Special police forces
3. Municipal agents, private security industry, the public (buurtinformatie netwerken),
technology
Johnston (1992), ‘hybrid policing’ (noch zuivere politie, noch private veiligheid)
1. Bodies engaged in functions related to state security: penitentiair beambten
2. Special police forces: havenpolitie, luchtvaartpolitie
3. Departments of state: Algemene Administratie van de Douane en Accijnzen,
Bijzondere Belastinginspectie
4. Municipal bodies: sociaal werkers
5. Miscellaneous regulatory and investigate bodies: restcategorie
Jones & Newburn (1998)
1. Home Department police forces: Metropolitan police service
2. Other bodies of constables / Special police forces: British Transport Police;
Wandsworth Parks Police
3. Other public police forces: Environmental Health Officers
4. Private security operations: Staffed services (bewaking: persoon die fysiek aan
bewaking doet beveiliging = technologie), Investigatory services, Installation of
security equipment
Button (2002)
4
Hoofdstuk 1: Inleiding & theoretische duiding
Private veiligheid en de burger
• Toenemende zichtbaarheid
• Toenemend contact
• Zowel in de private als (semi-)publieke ruimte:
• Verschillende organisaties en personen (Securitas)
• Taken en bevoegdheden lijken gelijkaardig aan deze van politie
• MAAR: is geen politie
• Impact op maatschappelijk, sociaal en persoonlijk leven
• Organisatie en handhaving veiligheid
• Uitvoeren toezicht en controle (coronapandemie)
• Principes van dwang en geweld, privacy, grondrechten, …
• Steeds grotere rol (niet-politionele) veiligheidsfuncties
Veiligheidslandschap in België
Actoren
Gedifferentieerd veiligheidslandschap
• Publieke zijde: politie, gemeenschapswacht, bijzondere inspectiediensten (vb. douane),
inlichtingendiensten, civiele bescherming, leger, …
• Private zijde: bewakingsondernemingen, ondernemingen voor alarm- en
camerasystemen, private opsporingssector (privédetectives), interne
bewakingsdiensten (bewakingsondernemer (publiek): tewerkstelt bewakingsagenten
bij klanten interne bewakingsdiensten (privaat): enkel optreden ten behoeve
van eigen ondernemingen), private militaire ondernemingen, …
o Onder toezicht en controle minister van Binnenlandse Zaken (elke
bewakingsagent moet vergund zijn)
• Quid veiligheidsdiensten?
• Publiek-private verhouding:
oorzaken?
Publiek – private verhouding
Internationaal
• Whitepaper CoESS, ‘The new security company’ (2015)
• Denemarken
• Duitsland
• Hongarije
• Nederland
• Noorwegen
• Polen
• Verenigd Koninkrijk: bewaking aan bijna alle winkels
• Buiten Europa
• India
• Zuid-Afrika
Echter: belang definiëring private veiligheid
-> in zweden heb je 3 types van bewakingsagenten, wat je in België niet hebt.
-> Landen hebben een andere juridische invulling.
1
,-> op basis van defintie wie of wat, kom je tot verschillende verhoudingen (meer of minder)
Veiligheidslandschap in België
Publieke veiligheidssector
Politieambtenaren – lokale politie
• Wet van 5 augustus 1992 betreffende de politiedienst en Wet van 7 december 1998
tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus
• Politiezone, korpschef
• Basispolitiezorg
• Verhouding federale politie
Agenten van politie – lokale politie
• Wegverkeer, naleving gemeentereglementen
• Beperkte politiebevoegdheden
Politieambtenaren – federale politie
• Wet van 5 augustus 1992 betreffende de politiedienst en Wet van 7 december 1998
tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus
• Commissaris-Generaal, Minister Binnenlandse Zaken en Justitie
• Gespecialiseerde opdrachten
• Verhouding lokale politie
Gemeenschapswachten
• Wet van 15 mei 2007 tot instelling van de functie van gemeenschapswacht, tot
instelling van de dienst gemeenschapswachten en tot wijziging van art. 119bis van de
nieuwe gemeentewet
• Onveiligheidsgevoelens onder burgers -> dichter komen staan bij burgers, burgers
informeren, makkelijker aanspreekpunt, contact met burger laten toenemen
• Ipv vroegere wijkagenten
• Alle niet-politionele, publieke veiligheidsfuncties sinds 1 januari 2008
o Stadswachten, parkwachters, stewards (niet te verwarren met
voetbalstewards), lijnspotters, ambtenaren bevoegd om vaststellingen te doen
die leiden tot een Gemeentelijke Administratieve Sanctie (GAS), …
o Geen politionele bevoegdheden, niet dezelfde bevoegdheden als private
bewakingsagenten
o bewustmaking, informeren, doorgeven informatie aan bevoegde diensten,
vaststellen inbreuken (GAS), toezicht bij evenementen door overheid of
gemeente georganiseerd
Militaire politieagenten
• KB 1 december 1975, Art 3.11° KB 1 december 1975
• Wet 16 juli 2020, wat de doorstroming van prioritaire voertuigen betreft
• Militaire domeinen en escorte militaire voertuigen
Douaniers (zie gastcollege) -> publieke veiligheidsfunctie
• Algemene Wet Douane en Accijnzen van 18 juli 1977
• FOD Financiën
• Grensbewaking, eerlijke handel, innen invoerrechten, controle accijnzen, btw, …
• Terrorisme, drugs (haven van Antwerpen)
Bijzondere veldwachters
2
, • Veldwetboek (hoofdstuk 2) en Koninklijk Besluit van 10 september 2017 tot regeling
van het statuut van bijzondere veldwachters
• Controle naleving wet op jacht en visserij
Private veiligheidssector + bijzondere veiligheid
Bewakingsagenten
• Wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid
• Bewakingsondernemingen of interne bewakingsdiensten
• Bewaking gebouwen, goederen en mensen (persoonlijke bescherming)
Private onderzoekers
• Wet van 19 juli 1991 tot regeling van het beroep van privédetective
• Opsporen vermiste personen; inwinnen informatie burgerlijke stand, gedrag,
moraliteit, … verzamelen bewijsmateriaal; opsporen bedrijfsspionage; elke andere
activiteit bij een in Ministerraad overlegd KB
Veiligheidsagenten
• Wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid
• Intern bewakingsdiensten die ontstaan binnen kader van openbaar vervoer
• Veiligheidsdienst openbare vervoersmaatschappij (MIVB, De Lijn, de TEC en de NMBS)
• Stations, treinen, metro’s, …
Vrijwilligers
Voetbalstewards
• Wet van 21 december 1998 betreffende de veiligheid bij voetbalwedstrijden.
• Koninklijk besluit van 25 mei 1999 tot bepaling van de voorwaarden voor de
indienstneming van voetbalstewards
• Voetbalclubs, veiligheid bij voetbalwedstrijden
Rallystewards
• O.a. Koninklijk besluit van 28 november 1997 (B.S., 05/12/1997) houdende de
reglementering van de organisatie van sportwedstrijden of sportcompetities voor
auto’s die geheel of gedeeltelijk op de openbare weg plaatshebben
• Parcours autosportwedstrijden
Pluralisering van de politiefunctie
Voornamelijk sinds einde 20e eeuw: pluralisering veiligheidslandschap
• 2 tendensen met betrekking tot veiligheidszorg:
1) Fragmentatie = vermeerdering aantal veiligheidsspelers, organisaties (zowel
publiek als privaat)
2) Commercialisatie = grootste aantal pluralisering / vermeerdering in aantal /
fragmentatie, gebeurd in commerciële methodes.
• Vermeerdering betrokken organisaties: niet-statelijke, vrijwilligers, commerciële aanbieders, …
• Vervaging tussen grenzen: moeilijker onderscheid
• Terminologie: plural policing, grey policing, politiecomplex, multilateralisering, …
Fragmentatie en commercialisatie
o Beveiliging, toezicht, opsporing en handhaving buiten publiek politiebestel door
meerdere spelers
o Grotere betrokkenheid commerciële spelers
• ‘Police’ vs ‘Policing’
3
, • Politie (police): geüniformeerde staatsinstelling, criminaliteitspreventie en –
bestrijding, ordehandhaving, …
• Veiligheidszorg (policing)
• Moeilijker te definiëren
• Specifieke functies gericht op bewerkstellingen van de veiligheid van een
beoogde sociale orde, uitgeoefend door een brede waaier aan individuen
en organisaties (surveillance, sanctionering, behoud veiligheid sociale orde)
• =/= regulering (controle en sanctionering activiteiten) en sociale controle
(alle activiteiten en functies gericht op bereiken beoogde sociale orde).
Niettemin overlap
• Security governance?
Classificaties
• Complex veld: Hoe classificeren? Sector, financiering, activiteit, opdrachtgever, klant,
functie, terrein, …?
• Dominante ordening:
• Publiek (collectief, belastingen) vs privaat (klantgericht, betalend)
• Publiek: wanneer is diensten collectief worden aangeboden,
financiering gebeurt via belastingen
• Privaat: diensten die die organisaties (Securitas -> bewakingsagenten
op VUB) aanbieden is contractueel en wordt betaald door klant.
• Publiek-private samenwerking? Grijze zone?
Crawford, 2003
1. Police: ‘A group of professionals employed by the state in a dedicated organisation
called “the police” with a broad mandate of crime control and order maintenance’
(Crawford, 2003, 137)
2. Special police forces
3. Municipal agents, private security industry, the public (buurtinformatie netwerken),
technology
Johnston (1992), ‘hybrid policing’ (noch zuivere politie, noch private veiligheid)
1. Bodies engaged in functions related to state security: penitentiair beambten
2. Special police forces: havenpolitie, luchtvaartpolitie
3. Departments of state: Algemene Administratie van de Douane en Accijnzen,
Bijzondere Belastinginspectie
4. Municipal bodies: sociaal werkers
5. Miscellaneous regulatory and investigate bodies: restcategorie
Jones & Newburn (1998)
1. Home Department police forces: Metropolitan police service
2. Other bodies of constables / Special police forces: British Transport Police;
Wandsworth Parks Police
3. Other public police forces: Environmental Health Officers
4. Private security operations: Staffed services (bewaking: persoon die fysiek aan
bewaking doet beveiliging = technologie), Investigatory services, Installation of
security equipment
Button (2002)
4
