School- en Pedagogische Psychologie
Examen MPC (13/20) en Open vragen (7/20). Per thema 1 MPC (20 vragen). GISCORRECTIE (-1/3)
Zie voorbeeldvragen in apart document
Normale leerontwikkeling ....................................................................................................................... 3
Lezen.................................................................................................................................................... 3
Spellen ................................................................................................................................................. 8
Rekenen ............................................................................................................................................. 10
Leerproblemen en leerstoornissen ....................................................................................................... 14
Inleiding leerstoornissen ................................................................................................................... 14
Dyslexie.............................................................................................................................................. 15
Dyscalculie ......................................................................................................................................... 17
Studiemotivatie ..................................................................................................................................... 18
Waarom we doen wat we doen ........................................................................................................ 18
Studiemotivatie: doet het ertoe? ...................................................................................................... 19
Diagnostiek ........................................................................................................................................ 22
Motiveren kan je leren – Adviesfase ................................................................................................. 24
Verstandelijke beperking....................................................................................................................... 25
Klinisch beeld..................................................................................................................................... 25
Criteria ............................................................................................................................................... 26
Comorbiditeit en differentiaaldiagnostiek ........................................................................................ 27
Etiologie ............................................................................................................................................. 28
Prevalentie......................................................................................................................................... 28
Diagnostiek ........................................................................................................................................ 28
Begeleiding ........................................................................................................................................ 28
Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) .................................................................................. 31
Signalen en kenmerken ..................................................................................................................... 31
Criteria van ADHD.............................................................................................................................. 32
Prevalentie......................................................................................................................................... 34
Comorbiditeit en differentiaaldiagnostiek ........................................................................................ 34
Etiologie ............................................................................................................................................. 34
Diagnostiek ........................................................................................................................................ 35
Behandeling ....................................................................................................................................... 36
Autismespectrumstoornis (ASS) ............................................................................................................ 40
Inleiding ............................................................................................................................................. 40
Classificatie en terminologie ............................................................................................................. 40
1
, Prevalentie......................................................................................................................................... 41
Gedragskenmerken van autisme....................................................................................................... 41
Etiologie ............................................................................................................................................. 43
Diagnostiek ........................................................................................................................................ 44
Ondersteuning ................................................................................................................................... 46
Depressie en suïcide bij kinderen en jongeren ..................................................................................... 50
Verschijningsvorm ............................................................................................................................. 50
Definities en begrippen ..................................................................................................................... 51
Criteria DSM 5 ................................................................................................................................... 51
Prevalentie en prognose ................................................................................................................... 51
Comorbiditeit en differentiaaldiagnose ............................................................................................ 52
Etiologie ............................................................................................................................................. 52
Behandeling ....................................................................................................................................... 53
Suïcidepreventie ................................................................................................................................ 55
Faalangst................................................................................................................................................ 58
Begripsomschrijving .......................................................................................................................... 58
Prevalentie......................................................................................................................................... 60
Oorzaken ........................................................................................................................................... 60
Verklaring .......................................................................................................................................... 60
Signaalherkenning ............................................................................................................................. 61
Diagnostiek ........................................................................................................................................ 61
Preventie ........................................................................................................................................... 61
Behandeling ....................................................................................................................................... 62
Relaties tussen kinderen en pesten ...................................................................................................... 63
Begrippen .......................................................................................................................................... 64
Waarom? ........................................................................................................................................... 68
Gevolgen............................................................................................................................................ 74
Diagnostiek ........................................................................................................................................ 75
Interventies ....................................................................................................................................... 75
Studie- en beroepskeuzeprocessen ...................................................................................................... 79
Inleiding ............................................................................................................................................. 79
Belang van Onderwijsloopbaanbegeleiding (OLB) ............................................................................ 79
Visie op Studie- en Beroepskeuzeprocessen ..................................................................................... 79
Theoretische benaderingen van studie- en beroepskeuzeprocessen (SBK) ..................................... 79
Individuele diagnostiek en begeleiding ............................................................................................. 84
M-decreet en zorgcontinuüm in de leerlingenbegeleiding ................................................................... 85
2
, Artikelen ............................................................................................................................................ 85
Powerpoint ........................................................................................................................................ 86
Integrale jeugdhulp en de gevolgen op LLB .......................................................................................... 90
Eigen vraagjes .................................................................................................................................... 90
Powerpoint ........................................................................................................................................ 92
Schema met voorbeelden (schema kennen!!!!!) .............................................................................. 92
Teksten .............................................................................................................................................. 95
Deel 1: Leren en studeren
Wij mogen diagnoses stellen!!! Zwakbegaafdheid, licht VB en leerstoornissen (Dyslexie&dyscalculie).
Op examen bewijzen dat je diagnose kan stellen, criteria goed vanbuiten studeren!!!!!!
Normale leerontwikkeling
▪ Mondelinge taalvaardigheid = de vaardigheid om gericht te luisteren en te spreken.
Schriftelijke taalvaardigheid = de vaardigheid om op een effectieve en efficiënte wijze te lezen en
te schrijven en op een adequate manier met elkaar te communiceren.
Lezen
Inleiding
▪ Lezen is belangrijke voorwaarde succes
➢ MAAR: nog steeds functioneel analfabetisme in onze maatschappij
➢ 1/7 Vlaamse volwassene is laaggeletterd (! Terwijl in België iedereen leerplicht heeft kan
toch 15% niet genoeg lezen om mee te kunnen in het dagelijks leven!!!)
➢ Volwassenen met een SES behalen gemiddeld een lager geletterdheidsniveau dan
volwassenen met een hoge SES
➢ Belang goed lezen:
- Schoolloopbaan
- Plaats in de maatschappij
- Preventie van: sociale en emotionele problemen, werkloosheid en criminaliteit
- (vroegtijdig stoppen met school = geen diploma = moeilijk werk vinden = geen vast
contract mr interim = niet kunnen huren want diploma kunnen voorleggen = slechtere
gezondheid, criminaliteit, psychische problemen…)
A. Ontluikende is 0-4jaar: mondelinge taalontwikkeling, in contact komen met boekjes
Kids leren beginprincipes van een taal. Leren mondeling te communiceren, spreken en
luisteren.
3
, B. Beginnende is 4j tot 1e leerjaar. Start basisprincipes lezen en schrijven. Zien bij voorlezen
dat boeken van voor nr achter, van links nr rechts gelezen worden.
Fase afgerond als lln van 1e leerjaar klankzuivere en meerlettergrepige woorden zonder
veel fouten (nauwkeurigheid) en met nodige vlotheid (snelheid) herkennen (lezen) en
schrijven (spellen)
C. Gevorderde is 1e-6e lj: focus op lezen, spellen, rekenen. Vanaf 2e leerjaar. Lln leren
woorden zo snel mogelijk herkennen en betekenis van verschillende soorten teksten
begrijpen door bepaalde activiteiten en strategieën uit te voren.
▪ Geletterdheid = competenties om informatie te verwerven, te verwerken en gericht te gebruiken.
(met taal, cijfers en grafische gegevens kunnen omgaan en gebruik kunnen maken van ICT).
▪ Centraal dit hoofdstuk: beginnende geletterdheid
▪ Lezen = complex proces waarbij verschillende vaardigheden worden gebruikt
▪ Technisch lezen = middel om het uiteindelijke doel begrijpend lezen te bereiken. Geen doel op
zich!
Beginnende geletterdheid
1) Alfabetisch principe
▪ = het besef dat letters en lettercombinaties de symbolen zijn om spraakklanken te
representeren. Kids ontdekken dat letters klanken weergeven.
- Klank: klankverschil (“co-articulatie”). K wordt beïnvloed door letter die erop volgt, =
vloeiende spraak
- K-k zijn twee verschillend klanken (twee allofonen) maar één foneem!
- Allofoon= klankverschillen die niet woordonderscheidend zijn (k van kiek/koek is geen
verschil in betekenis)
- Foneem= de kleinste eenheid van een klank die de betekenis van een woord kan
veranderen. = spraakklank. R van Rat is niet zelfde als L van Lat, MAAR in Chinees wel
zelfde foneem (zij leerden L/R verschil negeren)
- Grafeem = de eenheid (letter of lettercombinaties) die één foneem representeren. We
kunnen sommige klanken niet weergeven in letters (‘oe’ is geen ‘o’ of een ‘e’ maar ‘oe’)
dus nemen we niet letters maar grafemen
▪ Leren lezen is gevoelig worden voor fonemen en foneemverschillen en ongevoelig worden
voor allofone uitspraakvariaties zoals de verschillende manieren om de ‘d’ uit te spreken.
▪ Grafo-fonologische of decoderende leesroute= woordherkenning verloopt aanvankelijk via
letterherkenning en het samenvoegen van klanken tot een woord (auditieve synthese).
Lexico-semantische of orthografische route= lezer herkent woorden door een directe link te
leggen tussen de orthografische vorm van het woord (‘dak’) en de fonologische en
semantische representatie zonder hierbij beroep te moeten doen op de grafeem-
foneemkoppeling (d-a-k)
▪ Spectogram= laboratorium instrument waarmee een grafische voorstelling gemaakt wordt
van de sterkte en de verschillende frequenties van een geluid in de tijd. Visuele voorstelling
van spraak
4
Examen MPC (13/20) en Open vragen (7/20). Per thema 1 MPC (20 vragen). GISCORRECTIE (-1/3)
Zie voorbeeldvragen in apart document
Normale leerontwikkeling ....................................................................................................................... 3
Lezen.................................................................................................................................................... 3
Spellen ................................................................................................................................................. 8
Rekenen ............................................................................................................................................. 10
Leerproblemen en leerstoornissen ....................................................................................................... 14
Inleiding leerstoornissen ................................................................................................................... 14
Dyslexie.............................................................................................................................................. 15
Dyscalculie ......................................................................................................................................... 17
Studiemotivatie ..................................................................................................................................... 18
Waarom we doen wat we doen ........................................................................................................ 18
Studiemotivatie: doet het ertoe? ...................................................................................................... 19
Diagnostiek ........................................................................................................................................ 22
Motiveren kan je leren – Adviesfase ................................................................................................. 24
Verstandelijke beperking....................................................................................................................... 25
Klinisch beeld..................................................................................................................................... 25
Criteria ............................................................................................................................................... 26
Comorbiditeit en differentiaaldiagnostiek ........................................................................................ 27
Etiologie ............................................................................................................................................. 28
Prevalentie......................................................................................................................................... 28
Diagnostiek ........................................................................................................................................ 28
Begeleiding ........................................................................................................................................ 28
Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) .................................................................................. 31
Signalen en kenmerken ..................................................................................................................... 31
Criteria van ADHD.............................................................................................................................. 32
Prevalentie......................................................................................................................................... 34
Comorbiditeit en differentiaaldiagnostiek ........................................................................................ 34
Etiologie ............................................................................................................................................. 34
Diagnostiek ........................................................................................................................................ 35
Behandeling ....................................................................................................................................... 36
Autismespectrumstoornis (ASS) ............................................................................................................ 40
Inleiding ............................................................................................................................................. 40
Classificatie en terminologie ............................................................................................................. 40
1
, Prevalentie......................................................................................................................................... 41
Gedragskenmerken van autisme....................................................................................................... 41
Etiologie ............................................................................................................................................. 43
Diagnostiek ........................................................................................................................................ 44
Ondersteuning ................................................................................................................................... 46
Depressie en suïcide bij kinderen en jongeren ..................................................................................... 50
Verschijningsvorm ............................................................................................................................. 50
Definities en begrippen ..................................................................................................................... 51
Criteria DSM 5 ................................................................................................................................... 51
Prevalentie en prognose ................................................................................................................... 51
Comorbiditeit en differentiaaldiagnose ............................................................................................ 52
Etiologie ............................................................................................................................................. 52
Behandeling ....................................................................................................................................... 53
Suïcidepreventie ................................................................................................................................ 55
Faalangst................................................................................................................................................ 58
Begripsomschrijving .......................................................................................................................... 58
Prevalentie......................................................................................................................................... 60
Oorzaken ........................................................................................................................................... 60
Verklaring .......................................................................................................................................... 60
Signaalherkenning ............................................................................................................................. 61
Diagnostiek ........................................................................................................................................ 61
Preventie ........................................................................................................................................... 61
Behandeling ....................................................................................................................................... 62
Relaties tussen kinderen en pesten ...................................................................................................... 63
Begrippen .......................................................................................................................................... 64
Waarom? ........................................................................................................................................... 68
Gevolgen............................................................................................................................................ 74
Diagnostiek ........................................................................................................................................ 75
Interventies ....................................................................................................................................... 75
Studie- en beroepskeuzeprocessen ...................................................................................................... 79
Inleiding ............................................................................................................................................. 79
Belang van Onderwijsloopbaanbegeleiding (OLB) ............................................................................ 79
Visie op Studie- en Beroepskeuzeprocessen ..................................................................................... 79
Theoretische benaderingen van studie- en beroepskeuzeprocessen (SBK) ..................................... 79
Individuele diagnostiek en begeleiding ............................................................................................. 84
M-decreet en zorgcontinuüm in de leerlingenbegeleiding ................................................................... 85
2
, Artikelen ............................................................................................................................................ 85
Powerpoint ........................................................................................................................................ 86
Integrale jeugdhulp en de gevolgen op LLB .......................................................................................... 90
Eigen vraagjes .................................................................................................................................... 90
Powerpoint ........................................................................................................................................ 92
Schema met voorbeelden (schema kennen!!!!!) .............................................................................. 92
Teksten .............................................................................................................................................. 95
Deel 1: Leren en studeren
Wij mogen diagnoses stellen!!! Zwakbegaafdheid, licht VB en leerstoornissen (Dyslexie&dyscalculie).
Op examen bewijzen dat je diagnose kan stellen, criteria goed vanbuiten studeren!!!!!!
Normale leerontwikkeling
▪ Mondelinge taalvaardigheid = de vaardigheid om gericht te luisteren en te spreken.
Schriftelijke taalvaardigheid = de vaardigheid om op een effectieve en efficiënte wijze te lezen en
te schrijven en op een adequate manier met elkaar te communiceren.
Lezen
Inleiding
▪ Lezen is belangrijke voorwaarde succes
➢ MAAR: nog steeds functioneel analfabetisme in onze maatschappij
➢ 1/7 Vlaamse volwassene is laaggeletterd (! Terwijl in België iedereen leerplicht heeft kan
toch 15% niet genoeg lezen om mee te kunnen in het dagelijks leven!!!)
➢ Volwassenen met een SES behalen gemiddeld een lager geletterdheidsniveau dan
volwassenen met een hoge SES
➢ Belang goed lezen:
- Schoolloopbaan
- Plaats in de maatschappij
- Preventie van: sociale en emotionele problemen, werkloosheid en criminaliteit
- (vroegtijdig stoppen met school = geen diploma = moeilijk werk vinden = geen vast
contract mr interim = niet kunnen huren want diploma kunnen voorleggen = slechtere
gezondheid, criminaliteit, psychische problemen…)
A. Ontluikende is 0-4jaar: mondelinge taalontwikkeling, in contact komen met boekjes
Kids leren beginprincipes van een taal. Leren mondeling te communiceren, spreken en
luisteren.
3
, B. Beginnende is 4j tot 1e leerjaar. Start basisprincipes lezen en schrijven. Zien bij voorlezen
dat boeken van voor nr achter, van links nr rechts gelezen worden.
Fase afgerond als lln van 1e leerjaar klankzuivere en meerlettergrepige woorden zonder
veel fouten (nauwkeurigheid) en met nodige vlotheid (snelheid) herkennen (lezen) en
schrijven (spellen)
C. Gevorderde is 1e-6e lj: focus op lezen, spellen, rekenen. Vanaf 2e leerjaar. Lln leren
woorden zo snel mogelijk herkennen en betekenis van verschillende soorten teksten
begrijpen door bepaalde activiteiten en strategieën uit te voren.
▪ Geletterdheid = competenties om informatie te verwerven, te verwerken en gericht te gebruiken.
(met taal, cijfers en grafische gegevens kunnen omgaan en gebruik kunnen maken van ICT).
▪ Centraal dit hoofdstuk: beginnende geletterdheid
▪ Lezen = complex proces waarbij verschillende vaardigheden worden gebruikt
▪ Technisch lezen = middel om het uiteindelijke doel begrijpend lezen te bereiken. Geen doel op
zich!
Beginnende geletterdheid
1) Alfabetisch principe
▪ = het besef dat letters en lettercombinaties de symbolen zijn om spraakklanken te
representeren. Kids ontdekken dat letters klanken weergeven.
- Klank: klankverschil (“co-articulatie”). K wordt beïnvloed door letter die erop volgt, =
vloeiende spraak
- K-k zijn twee verschillend klanken (twee allofonen) maar één foneem!
- Allofoon= klankverschillen die niet woordonderscheidend zijn (k van kiek/koek is geen
verschil in betekenis)
- Foneem= de kleinste eenheid van een klank die de betekenis van een woord kan
veranderen. = spraakklank. R van Rat is niet zelfde als L van Lat, MAAR in Chinees wel
zelfde foneem (zij leerden L/R verschil negeren)
- Grafeem = de eenheid (letter of lettercombinaties) die één foneem representeren. We
kunnen sommige klanken niet weergeven in letters (‘oe’ is geen ‘o’ of een ‘e’ maar ‘oe’)
dus nemen we niet letters maar grafemen
▪ Leren lezen is gevoelig worden voor fonemen en foneemverschillen en ongevoelig worden
voor allofone uitspraakvariaties zoals de verschillende manieren om de ‘d’ uit te spreken.
▪ Grafo-fonologische of decoderende leesroute= woordherkenning verloopt aanvankelijk via
letterherkenning en het samenvoegen van klanken tot een woord (auditieve synthese).
Lexico-semantische of orthografische route= lezer herkent woorden door een directe link te
leggen tussen de orthografische vorm van het woord (‘dak’) en de fonologische en
semantische representatie zonder hierbij beroep te moeten doen op de grafeem-
foneemkoppeling (d-a-k)
▪ Spectogram= laboratorium instrument waarmee een grafische voorstelling gemaakt wordt
van de sterkte en de verschillende frequenties van een geluid in de tijd. Visuele voorstelling
van spraak
4
