SMART CITIES
MEDIA-ECONOMIE
JULIE DE COCK
2017-2018
Verantwoordelijke professor: P. BALLON
,INTRODUCTIE:
STEDEN
OP
EEN
KANTELPUNT
4
1.1.1
Te
belangrijk
om
aan
ingenieurs
over
te
laten
4
1.1.2
Utopie
en
dystopie
tegelijk
4
1.1.3
Twee
invalshoeken
5
DEEL
1:
DE
IDEALE
STAD
ALS
UTOPIE
5
2.
HOOFDSTUK
1:
SMART
CITIES:
WHAT’S
IN
A
NAME?
5
2.1.1
Systematische
innovatie:
twee
werelden
ontmoeten
elkaar
5
2.1.2
Van
de
‘death
of
distance’
tot
‘e-‐everything
7
2.1.3
De
‘I-‐centric’
wereld
van
de
noughties
8
2.1.4
Systemische
innovatie
on
steroids
10
2.1.5
Waarom
steden?
12
2.1.6
Drie
V’s
14
2.1.7
Een
realistische
utopie
16
3.
HOOFDSTUK
2:
OVER
PLANMATIGE
EN
ANARCHISTISCHE
UTOPISTEN
17
3.1.1
De
polis
van
Aristoteles
17
3.1.2
De
limieten
van
de
middeleeuwse
stad
18
3.1.3
Utopia
van
Thomas
More
19
3.1.4
En
nu
voor
echt:
sabbioneta
19
3.1.5
Utopische
steden
in
de
verlichting:
samenleven
én
–werken
20
3.1.6
Industriële
revolutie:
de
organisatie
van
de
massa’s
21
3.1.7
De
rechte
lijn
van
Le
Corbusier
22
3.1.8
Anarchistische
stadsutopieën
23
3.1.9
Top-‐down
Versus
Bottom-‐up
25
4.
HOOFDSTUK
3:
TECHNOLOGISCHE
BOUWSTENEN
VAN
DE
SLIMME
STAD
27
4.1.1
De
wetten
van
technologisch
Utopia
27
4.1.2
Smartphones
en
wearables
28
4.1.3
Sensoren
en
slimme
camera’s
30
4.1.4
De
kracht
van
data
31
4.1.5
Data
en
samenwerking
32
4.1.6
Platformisering:
de
city-‐as-‐a-‐service
32
4.1.7
Conclusie:
de
utopie
van
de
parametrische
stad
34
DEEL
2:
HORRORSCENARIO’S:
DE
SLIMME
STAD
ALS
DYSTOPIE
35
5.
HOOFDSTUK
4:
HET
PRIVACY-‐PROBLEEM:
MEER
DAN
EEN
VOETNOOT
35
5.1.1
Big
Brother
is
watching
us
35
5.1.2
De
smart
city
als
panopticum
36
5.1.3
Het
probleem
van
de
glijdende
schaal
38
5.1.4
De
onzichtbare
hand
39
5.1.5
Privacy
als
ruilproces
39
5.1.6
Prijsdiscriminatie
40
5.1.7
Nog
niet
te
laat
41
5.1.8
Privacy
by
design
42
6.
WIE
WINT
DE
‘BATTLE
FOR
THE
STREETS’?
43
6.1.1
De
nieuwe
giganten
43
6.1.1.1
Strijd
om
infrastructuur
43
6.1.1.2
Strijd
om
data
44
6.1.1.3
Strijd
om
publieke
ruimte
45
6.1.2
Black
boxes
en
timingproblemen
46
6.1.3
Olifant
in
de
kamer:
Google
46
2
,6.1.4
En
nu?
47
7.
KNOPEN
DOORHAKKEN:
PROBLEEM
VAN
BESTUURLIJKE
VERSNIPPERING
48
7.1.1
Gebrek
aan
visie
48
7.1.2
Hokjesdenken
48
7.1.3
Alleenstaande
realisaties
49
7.1.4
Wat
we
zelf
doen,
doen
we
beter?
49
7.1.5
The
Hackable
City
50
7.1.6
Dringende
remedies
50
7.1.7
Conclusie:
slimme
stad
is
politiek
51
DEEL
III:
REALITEIT:
WAAR
STAAN
WE
NU?
52
8.
PAST
PRACTICES
ANNO
2016
52
8.1.1
Songdo
52
8.1.2
Barcelona
53
8.1.3
Helsinki
54
8.1.4
Kopenhagen
54
9.
VOORBEELDEN
IN
BELGIË
EN
NEDERLAND
55
9.1.1
Amsterdam
55
9.1.2
Gent
55
9.1.3
Brussel,
Mechelen
55
9.1.4
Roosendaal
en
Kortrijk
56
9.1.5
Eindhoven
en
Antwerpen
56
10.
5
SUCCESRECEPTEN
VOOR
DE
SMART
CITY
VAN
MORGEN
57
10.1
MAAK
VAN
DE
STAD
EEN
PERMANENTE
LIVING
LAB
57
10.2
STEL
AMBITIEUZE
EN
MEETBARE
DOELSTELLINGEN
58
10.3
INSTALLEER
EN
CTO
MET
STAPSGEWIJZE
AANPAK
58
10.4
REGULEER
DE
SLIMME
STADSARCHITECTUUR
58
10.5
ONTWIKKEL
VLAANDEREN
EN
DE
RANDSTAD
ALS
SLIMME
STADSGEBIEDEN
59
10.6
CONCLUSIE:
BOUWMODEL
VOOR
DE
SLIMME
STAD
59
3
, Introductie:
Steden
op
een
kantelpunt
- We
hebben
een
relatie
tussen
stedelijke
groei
en
technologie:
de
uitdagingen
in
de
stad
(lees:
maatschappij)
worden
steeds
groter
en
ons
huidige
systeem
heeft
alle
moeite
van
de
wereld
op
te
volgen
Ø We
staan
op
een
kantelpunt:
vastlopen
of
groeien
Ø Want
dat
is
het
goeie
nieuws:
we
kunnen
er
namelijk
ook
wat
aan
doen
Door
op
een
verstandige
manier
om
te
gaan
met
de
mogelijkheden
die
de
technologie
ons
vandaag
biedt,
kunnen
we
de
informatie
en
communicatie
in
onze
steden
zodanig
verbeteren
dat
ze
klaar
zijn
voor
morgen.
Kortom:
kunnen
we
erin
slagen
om
er
“slimme
steden”
van
te
maken
® Dat
is
waar
de
hele
ophef
rond
smart
cities
over
gaat
1.1.1 Te
belangrijk
om
aan
ingenieurs
over
te
laten
- Smart
cities
gaat
over
een
hele
volgende
generatie
van
techniek,
over
toepassingen
die
niet
alleen
doorspijpelen
naar
technologiebedrijven,
maar
naar
elk
bedrijf,
naar
elke
organisatie,
naar
elke
stad
en
gemeente,
naar
ieder
van
ons.
- De
nieuwe
generatie
slimme
ICT
en
haar
toepassingen
zijn
veel
te
ingrijpend
om
ze
enkel
aan
technocraten,
ingenieurs
of
grote
bedrijven
over
te
laten
Ø Smart
cities
zijn
bij
uitstek
een
domein
dat
we
samen
maken.
1.1.2 Utopie
en
dystopie
tegelijk
- De
smart
city
zal
maakbaar
zijn,
of
ze
zal
niet
zijn.
- Er
is
veel
hoop
Ø De
explosie
aan
toepassingen
en
creativiteit
die
het
internet
ons
online
gebracht
heeft,
loslaten
op
een
‘echte’
samenleving:
dat
is
de
kern
van
de
utopie
van
de
slimme
stad
- Tegelijk
is
de
smart
city
ook
een
angstaanjagend
begrip
Ø Een
dystopie
die
al
snel
het
beeld
oproept
van
een
bigbrothermaatschappij
waar
alles
wat
we
doen,
in
de
gaten
wordt
gehouden
en
met
iedereen
gedeeld.
Ø Een
maatschappij
ook
waar
niets
nog
werkt,
waar
personen
met
slechte
bedoelingen
lustig
computervirussen
op
onze
slimme
verkeerssystemen
loslaten
en
grote
bedrijven
meer
over
ons
privéleven
weten
dan
onze
eigen
ouders.
- Ook
voor
smart
cities
kunnen
utopie
en
dystopie
tegelijk
uitkomen
Ø Waar
we
uiteindelijk
landen
hangt
af
van
de
keuzes
die
we
maken
4
MEDIA-ECONOMIE
JULIE DE COCK
2017-2018
Verantwoordelijke professor: P. BALLON
,INTRODUCTIE:
STEDEN
OP
EEN
KANTELPUNT
4
1.1.1
Te
belangrijk
om
aan
ingenieurs
over
te
laten
4
1.1.2
Utopie
en
dystopie
tegelijk
4
1.1.3
Twee
invalshoeken
5
DEEL
1:
DE
IDEALE
STAD
ALS
UTOPIE
5
2.
HOOFDSTUK
1:
SMART
CITIES:
WHAT’S
IN
A
NAME?
5
2.1.1
Systematische
innovatie:
twee
werelden
ontmoeten
elkaar
5
2.1.2
Van
de
‘death
of
distance’
tot
‘e-‐everything
7
2.1.3
De
‘I-‐centric’
wereld
van
de
noughties
8
2.1.4
Systemische
innovatie
on
steroids
10
2.1.5
Waarom
steden?
12
2.1.6
Drie
V’s
14
2.1.7
Een
realistische
utopie
16
3.
HOOFDSTUK
2:
OVER
PLANMATIGE
EN
ANARCHISTISCHE
UTOPISTEN
17
3.1.1
De
polis
van
Aristoteles
17
3.1.2
De
limieten
van
de
middeleeuwse
stad
18
3.1.3
Utopia
van
Thomas
More
19
3.1.4
En
nu
voor
echt:
sabbioneta
19
3.1.5
Utopische
steden
in
de
verlichting:
samenleven
én
–werken
20
3.1.6
Industriële
revolutie:
de
organisatie
van
de
massa’s
21
3.1.7
De
rechte
lijn
van
Le
Corbusier
22
3.1.8
Anarchistische
stadsutopieën
23
3.1.9
Top-‐down
Versus
Bottom-‐up
25
4.
HOOFDSTUK
3:
TECHNOLOGISCHE
BOUWSTENEN
VAN
DE
SLIMME
STAD
27
4.1.1
De
wetten
van
technologisch
Utopia
27
4.1.2
Smartphones
en
wearables
28
4.1.3
Sensoren
en
slimme
camera’s
30
4.1.4
De
kracht
van
data
31
4.1.5
Data
en
samenwerking
32
4.1.6
Platformisering:
de
city-‐as-‐a-‐service
32
4.1.7
Conclusie:
de
utopie
van
de
parametrische
stad
34
DEEL
2:
HORRORSCENARIO’S:
DE
SLIMME
STAD
ALS
DYSTOPIE
35
5.
HOOFDSTUK
4:
HET
PRIVACY-‐PROBLEEM:
MEER
DAN
EEN
VOETNOOT
35
5.1.1
Big
Brother
is
watching
us
35
5.1.2
De
smart
city
als
panopticum
36
5.1.3
Het
probleem
van
de
glijdende
schaal
38
5.1.4
De
onzichtbare
hand
39
5.1.5
Privacy
als
ruilproces
39
5.1.6
Prijsdiscriminatie
40
5.1.7
Nog
niet
te
laat
41
5.1.8
Privacy
by
design
42
6.
WIE
WINT
DE
‘BATTLE
FOR
THE
STREETS’?
43
6.1.1
De
nieuwe
giganten
43
6.1.1.1
Strijd
om
infrastructuur
43
6.1.1.2
Strijd
om
data
44
6.1.1.3
Strijd
om
publieke
ruimte
45
6.1.2
Black
boxes
en
timingproblemen
46
6.1.3
Olifant
in
de
kamer:
46
2
,6.1.4
En
nu?
47
7.
KNOPEN
DOORHAKKEN:
PROBLEEM
VAN
BESTUURLIJKE
VERSNIPPERING
48
7.1.1
Gebrek
aan
visie
48
7.1.2
Hokjesdenken
48
7.1.3
Alleenstaande
realisaties
49
7.1.4
Wat
we
zelf
doen,
doen
we
beter?
49
7.1.5
The
Hackable
City
50
7.1.6
Dringende
remedies
50
7.1.7
Conclusie:
slimme
stad
is
politiek
51
DEEL
III:
REALITEIT:
WAAR
STAAN
WE
NU?
52
8.
PAST
PRACTICES
ANNO
2016
52
8.1.1
Songdo
52
8.1.2
Barcelona
53
8.1.3
Helsinki
54
8.1.4
Kopenhagen
54
9.
VOORBEELDEN
IN
BELGIË
EN
NEDERLAND
55
9.1.1
Amsterdam
55
9.1.2
Gent
55
9.1.3
Brussel,
Mechelen
55
9.1.4
Roosendaal
en
Kortrijk
56
9.1.5
Eindhoven
en
Antwerpen
56
10.
5
SUCCESRECEPTEN
VOOR
DE
SMART
CITY
VAN
MORGEN
57
10.1
MAAK
VAN
DE
STAD
EEN
PERMANENTE
LIVING
LAB
57
10.2
STEL
AMBITIEUZE
EN
MEETBARE
DOELSTELLINGEN
58
10.3
INSTALLEER
EN
CTO
MET
STAPSGEWIJZE
AANPAK
58
10.4
REGULEER
DE
SLIMME
STADSARCHITECTUUR
58
10.5
ONTWIKKEL
VLAANDEREN
EN
DE
RANDSTAD
ALS
SLIMME
STADSGEBIEDEN
59
10.6
CONCLUSIE:
BOUWMODEL
VOOR
DE
SLIMME
STAD
59
3
, Introductie:
Steden
op
een
kantelpunt
- We
hebben
een
relatie
tussen
stedelijke
groei
en
technologie:
de
uitdagingen
in
de
stad
(lees:
maatschappij)
worden
steeds
groter
en
ons
huidige
systeem
heeft
alle
moeite
van
de
wereld
op
te
volgen
Ø We
staan
op
een
kantelpunt:
vastlopen
of
groeien
Ø Want
dat
is
het
goeie
nieuws:
we
kunnen
er
namelijk
ook
wat
aan
doen
Door
op
een
verstandige
manier
om
te
gaan
met
de
mogelijkheden
die
de
technologie
ons
vandaag
biedt,
kunnen
we
de
informatie
en
communicatie
in
onze
steden
zodanig
verbeteren
dat
ze
klaar
zijn
voor
morgen.
Kortom:
kunnen
we
erin
slagen
om
er
“slimme
steden”
van
te
maken
® Dat
is
waar
de
hele
ophef
rond
smart
cities
over
gaat
1.1.1 Te
belangrijk
om
aan
ingenieurs
over
te
laten
- Smart
cities
gaat
over
een
hele
volgende
generatie
van
techniek,
over
toepassingen
die
niet
alleen
doorspijpelen
naar
technologiebedrijven,
maar
naar
elk
bedrijf,
naar
elke
organisatie,
naar
elke
stad
en
gemeente,
naar
ieder
van
ons.
- De
nieuwe
generatie
slimme
ICT
en
haar
toepassingen
zijn
veel
te
ingrijpend
om
ze
enkel
aan
technocraten,
ingenieurs
of
grote
bedrijven
over
te
laten
Ø Smart
cities
zijn
bij
uitstek
een
domein
dat
we
samen
maken.
1.1.2 Utopie
en
dystopie
tegelijk
- De
smart
city
zal
maakbaar
zijn,
of
ze
zal
niet
zijn.
- Er
is
veel
hoop
Ø De
explosie
aan
toepassingen
en
creativiteit
die
het
internet
ons
online
gebracht
heeft,
loslaten
op
een
‘echte’
samenleving:
dat
is
de
kern
van
de
utopie
van
de
slimme
stad
- Tegelijk
is
de
smart
city
ook
een
angstaanjagend
begrip
Ø Een
dystopie
die
al
snel
het
beeld
oproept
van
een
bigbrothermaatschappij
waar
alles
wat
we
doen,
in
de
gaten
wordt
gehouden
en
met
iedereen
gedeeld.
Ø Een
maatschappij
ook
waar
niets
nog
werkt,
waar
personen
met
slechte
bedoelingen
lustig
computervirussen
op
onze
slimme
verkeerssystemen
loslaten
en
grote
bedrijven
meer
over
ons
privéleven
weten
dan
onze
eigen
ouders.
- Ook
voor
smart
cities
kunnen
utopie
en
dystopie
tegelijk
uitkomen
Ø Waar
we
uiteindelijk
landen
hangt
af
van
de
keuzes
die
we
maken
4
