Politieke Geschiedenis
Inhoudsopgave
Atheense democratie.......................................................................................................................................................2
Romeinse keizerrijk........................................................................................................................................................5
1
,Staatsvorming in de Middeleeuwen...........................................................................................................................7
Staatsvorming en denken over recht en politiek in de vroegmoderne tijd.................................................9
Morele keuzes in een totalitair systeem................................................................................................................16
Democratie en verkiezingen......................................................................................................................................17
Hoe maak je vrede?........................................................................................................................................................19
Atheense democratie
Griekse democratie
Burgers maken een klein deel uit van de totale bevolking: vrouwen, slaven en vreemdelingen werden
uitgesloten en de vraag is of we hieruit kunnen concluderen dat Athene helemaal geen goede
democratie was omdat de macht bij een klein deel van de mensen lag. Ploutarchos schreef dat hij
bewondering had voor de democratie vanwege de nadruk op actieve participatie en burgerschap.
Volgens Lukourgos zijn Atheners inconsequent want hun huishouden is hiërarchisch. Het zou een
2
, zinloze actie zijn om Atheners vrij te pleiten aangezien ze slaven hadden en vrouwen op een lage orde
rangschikken. Het was algemeen geaccepteerd. Volgens de gemiddelde Atheense democraat had de
slavernij problematische kantjes maar je kon er niet buiten. Een andere kwestie is of de Atheense
democratie wel had kunnen bestaan zonder de ondergeschikte rol van vrouwen en slaven. Atheners
maakten veel tijd vrij om politiek te bedrijven. Zo werden er volksvergaderingen, raad, rechtbanken
en magistraturen georganiseerd. Presentiegelden maakten het voor Atheners mogelijk deel te nemen
aan het politieke leven. Er kwam een vergoeding voor het bijwonen van religieuze plechtigheden. Je
zou over Athene kunnen zeggen dat het ook imperialistisch is geweest. Hogere klassen konden eraan
verdienen, de eer om over anderen te heersen was misschien wel de belangrijkste beweegreden.
Denken over politiek
Politiek is een uitvinding van de polis. Er werd ook nagedacht over politiek handelen. Het werd later
ook een middel van reflectie. Antieke democratie lijkt tolerant tegenover antidemocratische ideeën en
uitspraken. Ze lijken zelfs toleranter dan moderne democratieën die vaak geïrriteerd reageren op het
gebruik van vrijheid van meningsuiting voor het spuien van kritiek op democratie en vrijheid van
meningsuiting. Een van de redenen voor de tolerantie in de Oudheid is het bescheiden bereik van
denkers. Bijzonder aan Athene is dat het mogelijk niet de oudste en enige democratie was in die tijd.
Er waren 145 poleis waarvan 41% een democratie was, 27% een tirannie, en 32% een oligarchie. Dit
is een relatieve meerderheid, maar een minderheid in totaal. Veel denkers vonden een gemengde vorm
van politiek het mooist. Dit komt het dichtst bij de praktijk, waarin het staatsbestel er tussenin hangt.
Zo worden kleine groepen bijvoorbeeld aangewezen als bestuurders die geloot zijn. De cruciale vraag
bij bijna alle politieke bestuursvormen is wie het laatste woord heeft. Athene koos voor magistraten
en legt burgers bepaalde beperkingen op. De volksvergadering heeft het laatste woord, waardoor het
door zowel antieke als moderne beoordelaars wordt beschouwd als democratie. Alle burgers hebben
toegang tot de volksvergadering en hun aanwezigheid door middel van presentiegelden wordt
bevorderd. Hierdoor is de Atheense democratie voor veel denkers een schoolvoorbeeld van hoe het
niet moet. Een aantal denkers menen ook dat democratie en populisme onlosmakelijk met elkaar
verbonden zijn. Athene was een directe democratie waarin iedereen mocht deelnemen, of je politieke
ambities had, of niet. Het einde van de democratie valt niet te verwijten aan interne zaken, maar aan
druk van buitenaf. Denk hierbij aan het optreden van Macedonische koningen zoals Fillipos en
Alexander.
Belangrijke personen:
Aristoteles : Benadrukte het belang van de polis als fundamentele eenheid van politiek. Hij pleitte
voor een evenwichtige middenweg waarbij de excessen van massa en elite vermeden konden worden.
Belangen van de gehele gemeenschap zouden gediend moeten worden doormiddel van democratie.
Plato: Gemengde gevoelens over democratie. Hij was kritisch en beschouwde democratie als onstabiel
en een gevaarlijke bestuursvorm. Hij pleitte voor een bestuurssysteem waarbij filosofen-koningen de
leiding hadden. Hij geloofde dat aristocratische leiders de samenleving rechtvaardiger konden maken.
De Oude Oligarch: Sterke kritiek op democratie. Hij vond dat oligarchen meer zeggenschap moesten
hebben. Daarnaast bekritiseerde hij ook de traagheid en inefficiëntie van democratische
besluitvorming. Democratie zou schadelijk zijn voor de welvaart door armeren te dienen.
3
Inhoudsopgave
Atheense democratie.......................................................................................................................................................2
Romeinse keizerrijk........................................................................................................................................................5
1
,Staatsvorming in de Middeleeuwen...........................................................................................................................7
Staatsvorming en denken over recht en politiek in de vroegmoderne tijd.................................................9
Morele keuzes in een totalitair systeem................................................................................................................16
Democratie en verkiezingen......................................................................................................................................17
Hoe maak je vrede?........................................................................................................................................................19
Atheense democratie
Griekse democratie
Burgers maken een klein deel uit van de totale bevolking: vrouwen, slaven en vreemdelingen werden
uitgesloten en de vraag is of we hieruit kunnen concluderen dat Athene helemaal geen goede
democratie was omdat de macht bij een klein deel van de mensen lag. Ploutarchos schreef dat hij
bewondering had voor de democratie vanwege de nadruk op actieve participatie en burgerschap.
Volgens Lukourgos zijn Atheners inconsequent want hun huishouden is hiërarchisch. Het zou een
2
, zinloze actie zijn om Atheners vrij te pleiten aangezien ze slaven hadden en vrouwen op een lage orde
rangschikken. Het was algemeen geaccepteerd. Volgens de gemiddelde Atheense democraat had de
slavernij problematische kantjes maar je kon er niet buiten. Een andere kwestie is of de Atheense
democratie wel had kunnen bestaan zonder de ondergeschikte rol van vrouwen en slaven. Atheners
maakten veel tijd vrij om politiek te bedrijven. Zo werden er volksvergaderingen, raad, rechtbanken
en magistraturen georganiseerd. Presentiegelden maakten het voor Atheners mogelijk deel te nemen
aan het politieke leven. Er kwam een vergoeding voor het bijwonen van religieuze plechtigheden. Je
zou over Athene kunnen zeggen dat het ook imperialistisch is geweest. Hogere klassen konden eraan
verdienen, de eer om over anderen te heersen was misschien wel de belangrijkste beweegreden.
Denken over politiek
Politiek is een uitvinding van de polis. Er werd ook nagedacht over politiek handelen. Het werd later
ook een middel van reflectie. Antieke democratie lijkt tolerant tegenover antidemocratische ideeën en
uitspraken. Ze lijken zelfs toleranter dan moderne democratieën die vaak geïrriteerd reageren op het
gebruik van vrijheid van meningsuiting voor het spuien van kritiek op democratie en vrijheid van
meningsuiting. Een van de redenen voor de tolerantie in de Oudheid is het bescheiden bereik van
denkers. Bijzonder aan Athene is dat het mogelijk niet de oudste en enige democratie was in die tijd.
Er waren 145 poleis waarvan 41% een democratie was, 27% een tirannie, en 32% een oligarchie. Dit
is een relatieve meerderheid, maar een minderheid in totaal. Veel denkers vonden een gemengde vorm
van politiek het mooist. Dit komt het dichtst bij de praktijk, waarin het staatsbestel er tussenin hangt.
Zo worden kleine groepen bijvoorbeeld aangewezen als bestuurders die geloot zijn. De cruciale vraag
bij bijna alle politieke bestuursvormen is wie het laatste woord heeft. Athene koos voor magistraten
en legt burgers bepaalde beperkingen op. De volksvergadering heeft het laatste woord, waardoor het
door zowel antieke als moderne beoordelaars wordt beschouwd als democratie. Alle burgers hebben
toegang tot de volksvergadering en hun aanwezigheid door middel van presentiegelden wordt
bevorderd. Hierdoor is de Atheense democratie voor veel denkers een schoolvoorbeeld van hoe het
niet moet. Een aantal denkers menen ook dat democratie en populisme onlosmakelijk met elkaar
verbonden zijn. Athene was een directe democratie waarin iedereen mocht deelnemen, of je politieke
ambities had, of niet. Het einde van de democratie valt niet te verwijten aan interne zaken, maar aan
druk van buitenaf. Denk hierbij aan het optreden van Macedonische koningen zoals Fillipos en
Alexander.
Belangrijke personen:
Aristoteles : Benadrukte het belang van de polis als fundamentele eenheid van politiek. Hij pleitte
voor een evenwichtige middenweg waarbij de excessen van massa en elite vermeden konden worden.
Belangen van de gehele gemeenschap zouden gediend moeten worden doormiddel van democratie.
Plato: Gemengde gevoelens over democratie. Hij was kritisch en beschouwde democratie als onstabiel
en een gevaarlijke bestuursvorm. Hij pleitte voor een bestuurssysteem waarbij filosofen-koningen de
leiding hadden. Hij geloofde dat aristocratische leiders de samenleving rechtvaardiger konden maken.
De Oude Oligarch: Sterke kritiek op democratie. Hij vond dat oligarchen meer zeggenschap moesten
hebben. Daarnaast bekritiseerde hij ook de traagheid en inefficiëntie van democratische
besluitvorming. Democratie zou schadelijk zijn voor de welvaart door armeren te dienen.
3
