College 1 Kwalitatieve methoden in de sociale wetenschappen
12-09-20232
Het hoe en waarom van kwalitatief onderzoek
- Pluralisatie van levenswerelden à steeds meer verschillende levensstijlen. Onze samenleving wordt
steeds diverser, steeds meer culturen. Richten op een van de subgroepen.
- Moeilijk te bereiken doelgroepen à bijvoorbeeld het bereiken van daklozen zal in de praktijk moeten
gebeuren, dit gaat niet via een vragenlijst.
- Beperkingen van kwantitatieve methoden à het is niet mogelijk om alles in getallen weer te geven,
welke wel nodig zijn voor kwantitatief onderzoek. Sommige onderzoeksvragen of -variabelen zijn
moeilijk te vangen met kwantitatief onderzoek. Kwalitatief onderzoek is hier wel voor geschikt. Dit
wordt ‘disenchantment of the sciences’ genoemd.
Kwalitatief onderzoek Kwantitatief onderzoek
Proces Meetbare variabelen
Perspectief van de onderzochte Perspectief van de onderzoeker
Microlevel Macrolevel
Theoretische generalisatie Numerieke generalisatie
Circulair (onderzoeksvraag kan weer aangepast worden) Lineair (volgt de stappen en werkt deze af)
Evenly suspended attention (alles is mogelijk, participanten Hypothesen (onderzoeker heeft al hypothesen/variabelen
kunnen vrij antwoorden geven) bedacht)
Van data naar theorie (inductief) Van theorie naar data (deductief)
Inhoudelijke sampling (inhoudelijk een steekproef trekken) Statistische sampling (steekproef dient representatief te
Er wordt nagedacht welke persoon juist de meeste zijn)
informatie zou kunnen geven.
Constructivisme Positivisme
Theoretische kaders
Kwanlitatief Kwantitatief
- “We maken de realiteit” - “We ontdekken de realiteit”
- Constructivisme - Positivisme
- Meerdere waarheden - Eén waarheid
- Functionaliteit belangrijker dan de waarheid
- ‘Nominalisme en pragmatisme’ - ‘Realisme en essentialisme’
Kwalitatief en kwantitatief onderzoek
* Filmpje uit dia à https://www.youtube.com/watch?time_continue=4&v=ddx9PshVWXI&feature=emblogo
Kwalitatief en kwantitatief onderzoek
Er wordt niet meer OF OF maar EN EN gebruik gemaakt van methoden.
Dan is er sprake van triangulatie.
- Triangulatie is wanneer er verschillende kwalitatieve methoden samen gebruikt worden. Bijvoorbeeld
interviews, documentanalyse etc.
- Wanneer kwalitatieve en kwantitatieve methoden tegelijk gebruikt worden, wordt dit ook triangulatie
genoemd. Hierbij kunnen beide methoden elkaar versterken, aanvullen of elkaar tegenspreken.
Wanneer vanaf het begin van het onderzoek kwalitatieve- en kwantitatieve methoden worden gebruikt, wordt
dit mixed methods genoemd. In elke fase worden beide fases geïntegreerd.
*Filmpje uit dia à https://www.youtube.com/watch?v=l5e7kVzMIfs&app=desktop
1
Kwalitatieve methoden in de sociale wetenschappen PABA 2059 ’23 - ‘24
, Theoretische kaders: kwalitatief onderzoek
- Symbolisch interactionisme: hierbij gaat het om de persoonlijke/subjectieve betekenis die mensen
geven aan dingen, hoe zij de wereld zien. Denk hierbij aan een ‘boom’ waarbij mensen verschillende
associaties hebben als schaduw/beestjes. Het gaat om de individuele, subjectieve ervaringen. (Thomas
Theorem).
- Etnomethodologie: hierbij gaat het om de interactie tussen mensen. Etnomethodologie gaat ervan uit
dat de waarheden van mensen ontstaan in de dagelijkse interactie. Wanneer je hier zicht op wilt
krijgen, dien je die te observeren. Discourse analyse (de taal die gebruikt wordt, analyseren om zicht te
krijgen op hoe de mens de wereld ziet er ervaart.) (Harold Garfinkel 1967)
- Structuralisme: richt zich op de impliciete regels die gelden in onze maatschappij. Dingen die mensen
onbewust logisch en normaal vinden. De onbewuste structuren die ten grondslag liggen aan sociale
verschijnselen. Het collectief onbewuste (Yung) is een soort opslagplaats van ‘beelden’ die de mens
heeft geërfd uit het verleden. Zo zouden we allemaal een beeld hebben van hoe een ‘oermoeder’ eruit
zou zien. Hierbij maakt Yung vooral gebruik van archetypes.
Paradigm war of triangulatie
Er is vaak een combinatie van de drie bovenstaande
theoretische kaders binnen kwalitatief onderzoek.
Van theorie naar praktijk (onderzoeksprogramma’s)
- Grounded Theory: is een methode die gebaseerd is op een klassieke studie van Glaser en Strauss. Het
gaat hier om het bewustzijn van het ‘nu’. Zij deden onderzoek naar het bewust weten dat de je
doodgaat, bijvoorbeeld als je terminaal ziek bent. De onderzoeksmethode die zij hiervoor gebruikten is
nu bekend als de grounded theory. Deze onderzoeksmethode vormt de basis voor het kwalitatieve
onderzoek. Het doel van grounded theory is om meer te weten te komen over een fenomeen waar nog
niet zoveel kennis over beschikbaar is. Via inductie een theorie hierover ontwikkelen.
Glaser en Strauss wilden meer weten over het bewustzijn van het weten dat je doodgaat. Contact kon
intensiveren doordat mensen zich bewust waren van het feit dat hun tijd niet oneindig was. Ook mensen
die er niks van willen weten of het ontkenden. Dit had consequenties voor de interactie met de
omgeving.
Glaser en Strauss wilden iets weten over een fenomeen, ze begonnen met interviewen en hierna pasten
zijn hun vraag aan, en gingen zij naar cardiologie. Zo leidde elk interview wat zij deden tot een volgende
stap en aanpassing van de onderzoeksvraag (cyclisch proces).
- Etnomethodologie: conversatie analyse, ze analyseerden de meer formele aspecten van communicatie.
Dus niet de analyse van het gesprek zelf, maar bijvoorbeeld hoe de beurten worden gewisseld.
- Narratieve studies: hierbij vertelt de participant zijn verhaal en de onderzoeker stuurt dit verhaal niet. In
het extreemste geval is het dus een interview met maar één vraag: “Vertel je verhaal.” De participant
vertelt compleet z’n eigen verhaal. Dit leidt tot veel informatie zonder dat de onderzoeker hierin sturing
aanbrengt.
- Etnografisch onderzoek: hierbij gaat de onderzoeker zelf het veld in en observeert (participatief).
Onderzoekers gaan het veld in en kijken wat er speelt om daaropin te spelen.
- Hermeneutische benaderingen: dingen onderzoeken die in het verleden hebben plaats gevonden.
Mensen veranderen à de wereld veranderd. Als je onderzoek doet naar het verleden, moet je altijd
beseffen dat je met de bril van ‘nu’ naar de context van vroeger kijkt. De hermeneutiek probeert de bril
van nu los te koppelen bij de kijk naar de geschiedenis. Dit wordt ook wel het presentisme genoemd.
Filmpje uit dia à (22) professor Maassen over presentisme - YouTube
Methoden en data
1. Talk 2. Data beyond talk 3. Gebruik bestaande data
- Interviews - Observaties (met of zonder - Documenten (boeken, artikelen,
- Narratieven participatie) opstellen)
- Focus groepen - Etnografie - Bestaand visueel materiaal
- Technologie: video’s, foto’s - Internet, social media
2
Kwalitatieve methoden in de sociale wetenschappen PABA 2059 ’23 - ‘24
, Mimesis
Werkelijkheid ßà Tekst
De transformaties van de werkelijkheid naar de tekst -waarbij informatie verdraaid of verloren kan gaan- wordt
mimesis genoemd. Kan ook wel gezien worden als ruis.
- Eerstegraads mimesis: deze start bij de participant wanneer hij zijn verhaal vertelt zit daar al ‘ruis’ in
vergelijking met wat er werkelijk gebeurd is. Bijvoorbeeld door de stemming van de participant.
- Tweedegraads mimesis: de onderzoeker geeft zijn eigen draai aan de antwoorden van de participant.
Ook al probeert de onderzoeker zo objectief mogelijk te zijn, er ontstaat ruis.
- De lezer van de tekst heeft zijn interpretatie van de tekst wat ook weer voor ruis, mimesis zorgt.
“Het vertelde verhaal construeert dus ook de beleefde werkelijkheid!”
3
Kwalitatieve methoden in de sociale wetenschappen PABA 2059 ’23 - ‘24
12-09-20232
Het hoe en waarom van kwalitatief onderzoek
- Pluralisatie van levenswerelden à steeds meer verschillende levensstijlen. Onze samenleving wordt
steeds diverser, steeds meer culturen. Richten op een van de subgroepen.
- Moeilijk te bereiken doelgroepen à bijvoorbeeld het bereiken van daklozen zal in de praktijk moeten
gebeuren, dit gaat niet via een vragenlijst.
- Beperkingen van kwantitatieve methoden à het is niet mogelijk om alles in getallen weer te geven,
welke wel nodig zijn voor kwantitatief onderzoek. Sommige onderzoeksvragen of -variabelen zijn
moeilijk te vangen met kwantitatief onderzoek. Kwalitatief onderzoek is hier wel voor geschikt. Dit
wordt ‘disenchantment of the sciences’ genoemd.
Kwalitatief onderzoek Kwantitatief onderzoek
Proces Meetbare variabelen
Perspectief van de onderzochte Perspectief van de onderzoeker
Microlevel Macrolevel
Theoretische generalisatie Numerieke generalisatie
Circulair (onderzoeksvraag kan weer aangepast worden) Lineair (volgt de stappen en werkt deze af)
Evenly suspended attention (alles is mogelijk, participanten Hypothesen (onderzoeker heeft al hypothesen/variabelen
kunnen vrij antwoorden geven) bedacht)
Van data naar theorie (inductief) Van theorie naar data (deductief)
Inhoudelijke sampling (inhoudelijk een steekproef trekken) Statistische sampling (steekproef dient representatief te
Er wordt nagedacht welke persoon juist de meeste zijn)
informatie zou kunnen geven.
Constructivisme Positivisme
Theoretische kaders
Kwanlitatief Kwantitatief
- “We maken de realiteit” - “We ontdekken de realiteit”
- Constructivisme - Positivisme
- Meerdere waarheden - Eén waarheid
- Functionaliteit belangrijker dan de waarheid
- ‘Nominalisme en pragmatisme’ - ‘Realisme en essentialisme’
Kwalitatief en kwantitatief onderzoek
* Filmpje uit dia à https://www.youtube.com/watch?time_continue=4&v=ddx9PshVWXI&feature=emblogo
Kwalitatief en kwantitatief onderzoek
Er wordt niet meer OF OF maar EN EN gebruik gemaakt van methoden.
Dan is er sprake van triangulatie.
- Triangulatie is wanneer er verschillende kwalitatieve methoden samen gebruikt worden. Bijvoorbeeld
interviews, documentanalyse etc.
- Wanneer kwalitatieve en kwantitatieve methoden tegelijk gebruikt worden, wordt dit ook triangulatie
genoemd. Hierbij kunnen beide methoden elkaar versterken, aanvullen of elkaar tegenspreken.
Wanneer vanaf het begin van het onderzoek kwalitatieve- en kwantitatieve methoden worden gebruikt, wordt
dit mixed methods genoemd. In elke fase worden beide fases geïntegreerd.
*Filmpje uit dia à https://www.youtube.com/watch?v=l5e7kVzMIfs&app=desktop
1
Kwalitatieve methoden in de sociale wetenschappen PABA 2059 ’23 - ‘24
, Theoretische kaders: kwalitatief onderzoek
- Symbolisch interactionisme: hierbij gaat het om de persoonlijke/subjectieve betekenis die mensen
geven aan dingen, hoe zij de wereld zien. Denk hierbij aan een ‘boom’ waarbij mensen verschillende
associaties hebben als schaduw/beestjes. Het gaat om de individuele, subjectieve ervaringen. (Thomas
Theorem).
- Etnomethodologie: hierbij gaat het om de interactie tussen mensen. Etnomethodologie gaat ervan uit
dat de waarheden van mensen ontstaan in de dagelijkse interactie. Wanneer je hier zicht op wilt
krijgen, dien je die te observeren. Discourse analyse (de taal die gebruikt wordt, analyseren om zicht te
krijgen op hoe de mens de wereld ziet er ervaart.) (Harold Garfinkel 1967)
- Structuralisme: richt zich op de impliciete regels die gelden in onze maatschappij. Dingen die mensen
onbewust logisch en normaal vinden. De onbewuste structuren die ten grondslag liggen aan sociale
verschijnselen. Het collectief onbewuste (Yung) is een soort opslagplaats van ‘beelden’ die de mens
heeft geërfd uit het verleden. Zo zouden we allemaal een beeld hebben van hoe een ‘oermoeder’ eruit
zou zien. Hierbij maakt Yung vooral gebruik van archetypes.
Paradigm war of triangulatie
Er is vaak een combinatie van de drie bovenstaande
theoretische kaders binnen kwalitatief onderzoek.
Van theorie naar praktijk (onderzoeksprogramma’s)
- Grounded Theory: is een methode die gebaseerd is op een klassieke studie van Glaser en Strauss. Het
gaat hier om het bewustzijn van het ‘nu’. Zij deden onderzoek naar het bewust weten dat de je
doodgaat, bijvoorbeeld als je terminaal ziek bent. De onderzoeksmethode die zij hiervoor gebruikten is
nu bekend als de grounded theory. Deze onderzoeksmethode vormt de basis voor het kwalitatieve
onderzoek. Het doel van grounded theory is om meer te weten te komen over een fenomeen waar nog
niet zoveel kennis over beschikbaar is. Via inductie een theorie hierover ontwikkelen.
Glaser en Strauss wilden meer weten over het bewustzijn van het weten dat je doodgaat. Contact kon
intensiveren doordat mensen zich bewust waren van het feit dat hun tijd niet oneindig was. Ook mensen
die er niks van willen weten of het ontkenden. Dit had consequenties voor de interactie met de
omgeving.
Glaser en Strauss wilden iets weten over een fenomeen, ze begonnen met interviewen en hierna pasten
zijn hun vraag aan, en gingen zij naar cardiologie. Zo leidde elk interview wat zij deden tot een volgende
stap en aanpassing van de onderzoeksvraag (cyclisch proces).
- Etnomethodologie: conversatie analyse, ze analyseerden de meer formele aspecten van communicatie.
Dus niet de analyse van het gesprek zelf, maar bijvoorbeeld hoe de beurten worden gewisseld.
- Narratieve studies: hierbij vertelt de participant zijn verhaal en de onderzoeker stuurt dit verhaal niet. In
het extreemste geval is het dus een interview met maar één vraag: “Vertel je verhaal.” De participant
vertelt compleet z’n eigen verhaal. Dit leidt tot veel informatie zonder dat de onderzoeker hierin sturing
aanbrengt.
- Etnografisch onderzoek: hierbij gaat de onderzoeker zelf het veld in en observeert (participatief).
Onderzoekers gaan het veld in en kijken wat er speelt om daaropin te spelen.
- Hermeneutische benaderingen: dingen onderzoeken die in het verleden hebben plaats gevonden.
Mensen veranderen à de wereld veranderd. Als je onderzoek doet naar het verleden, moet je altijd
beseffen dat je met de bril van ‘nu’ naar de context van vroeger kijkt. De hermeneutiek probeert de bril
van nu los te koppelen bij de kijk naar de geschiedenis. Dit wordt ook wel het presentisme genoemd.
Filmpje uit dia à (22) professor Maassen over presentisme - YouTube
Methoden en data
1. Talk 2. Data beyond talk 3. Gebruik bestaande data
- Interviews - Observaties (met of zonder - Documenten (boeken, artikelen,
- Narratieven participatie) opstellen)
- Focus groepen - Etnografie - Bestaand visueel materiaal
- Technologie: video’s, foto’s - Internet, social media
2
Kwalitatieve methoden in de sociale wetenschappen PABA 2059 ’23 - ‘24
, Mimesis
Werkelijkheid ßà Tekst
De transformaties van de werkelijkheid naar de tekst -waarbij informatie verdraaid of verloren kan gaan- wordt
mimesis genoemd. Kan ook wel gezien worden als ruis.
- Eerstegraads mimesis: deze start bij de participant wanneer hij zijn verhaal vertelt zit daar al ‘ruis’ in
vergelijking met wat er werkelijk gebeurd is. Bijvoorbeeld door de stemming van de participant.
- Tweedegraads mimesis: de onderzoeker geeft zijn eigen draai aan de antwoorden van de participant.
Ook al probeert de onderzoeker zo objectief mogelijk te zijn, er ontstaat ruis.
- De lezer van de tekst heeft zijn interpretatie van de tekst wat ook weer voor ruis, mimesis zorgt.
“Het vertelde verhaal construeert dus ook de beleefde werkelijkheid!”
3
Kwalitatieve methoden in de sociale wetenschappen PABA 2059 ’23 - ‘24
