Gedrag en Samenleving
Boek: Psychologie en sociologie
Samenvattingen uit het boek zelf:
Hoofdstuk 1
Psychologen bestuderen het gedrag van mensen en de mentale processen die dat gedrag
beïnvloeden. Gedrag staat voor waarneembare activiteiten.
We onderscheiden lichamelijke, psychische, sociale, culturele en spirituele, en fysische
(natuurkundige) en geografische factoren die gedrag kunnen beïnvloeden.
Gedragingen kunnen ook een genetische basis hebben.
De sociale en de culturele omgeving bepalen in grote mate welk gedrag kinderen wordt aangeleerd.
Freuds psychoanalyse stelt dat onbewuste krachten als driften de mens bepalen. Hij ziet de eerste zes
jaar van het leven als bepalend voor iemands ontwikkeling.
De behavioristische psycholoog richt zich alleen op gedrag en niet op het denken. In principe is elk
gedrag aan en af te leren.
De humanistisch psycholoog ziet wel een zekere aanleg bij mensen, maar de omgeving zorgt voor
vruchtbare grond. Mensen hebben de behoefte om zichzelf te ontwikkelen.
De cognitief psycholoog richt zich niet alleen op gedrag, maar ook op innerlijke processen die het
gedrag beïnvloeden. Mensen gaan actief en betekenisvol met situaties om.
De positieve psychologie is een nieuwe stroming die zich richt op het bestuderen en bevorderen van
welzijn en geluk.
De neuropsychologie heeft veel informatie gevonden over ons gedrag door direct te kijken naar wat
er in onze hersenen gebeurt.
De evolutionaire psychologie kan verklaringen geven hoe bepaald gedrag voortkomt uit gedrag dat
lang geleden in de evolutie is aangeleerd en in onze genen is opgeslagen.
Hoofdstuk 2: Persoonlijkheid
Ieder mens heeft een eigen combinatie van kenmerkende eigenschappen die hem of haar
onderscheiden van anderen. Een aantal van die kenmerkende eigenschappen blijken in verschillende
situaties en over een langere periode redelijk stabiel te zijn.
De persoonlijkheid is de verzameling van duurzame eigenschappen die iemands gedrag kenmerken.
Iemands persoonlijkheid leidt je af uit diens gedrag.
The Big Five is nu de belangrijkste theorie over persoonlijkheid. De theorie is niet bedacht door
iemand, maar afgeleid uit het taalgebruik van heel veel mensen .
De 5 dimensies van The Big Five
1. Extraversie
, 2. Vriendelijkheid
3. Zorgvuldigheid
4. Emotionele stabiliteit
5. Openheid voor ervaringen
Socialisatie is het overnemen en verinnerlijken van gedragsregels, waarden en normen die binnen
een bepaalde groep algemeen aanvaard zijn. Socialisatie vindt plaats door leerprocessen als imitatie
en identificatie.
Chodorov heeft laten zien wat de gevolgen kunnen zijn voor de verschillen in ontwikkeling van
jongens en meisjes als zij voornamelijk door een vrouw worden opgevoed
Mentale stoornissen komen veel voor en kunnen ook van lange duur zijn. Depressies veroorzaken
meer ziekteverzuimdagen dan enige andere lichamelijke of mentale stoornis.
Persoonlijkheidsstoornissen zijn meer aan de persoonlijkheid gekoppeld en moeilijker te veranderen.
Rogers is een belangrijke grondlegger van de humanistische psychologie. Hij heeft een grote invloed
gehad op het ontwikkelen van therapievormen die zelfontplooiing stimuleren.
Humanistisch psychologen spreken over behoeften, zoals de aangeboren behoefte aan
zelfactualisatie. Zij spreken niet over driften.
Behavioristen spreken liever over gedrag dan over persoonlijkheid. Gedrag is meetbaar en
beïnvloedbaar. Behavioristen zijn zeer optimistisch over de veranderbaarheid van de mens.
Freuds theorie, de psychoanalyse, zegt dat de mens sterk beïnvloed wordt door driften en onbewuste
krachten. Voege jeugdervaringen ziet Freud als bepalend voor de persoonlijkheid. De persoonlijkheid
wordt gevormd in de eerste zes jaar van het leven.
Freud onderscheidt in de kinderlijke ontwikkeling drie fasen: de orale, de anale en de fallische fase.
Belangrijk bij de fallische fase is het oedipuscomplex
Hoofdstuk 5: Attitude
Een attitude is de redelijk consistente en voorspelbare manier waarop iemand ten opzichte van het
attitudeobject denkt, voelt en geneigd is zich te gedragen
Een attitude bevat een cognitief aspect, een gevoelsmatig (emotioneel) apsect en een
handelingsaspect (gedragsintentie)
Een attitude is een houding die we hebben ten opzichte van een bepaald onderwerp of ‘object’.
Attitudeobjecten kunnen naast mensen of dieren ook voorwerpen, activiteiten of maatschappelijke
vraagstukken zijn
Attitudes zijn aangeleerd. Ze stellen ons in staat om snel situaties te beoordelen. Over onderwerpen
die belangrijk voor ons zijn hebben we sterke attitudes, die niet gemakkelijk te veranderen zijn.
Attitudes zijn moeilijker te veranderen als er een sterke emotionele lading aan is gekoppeld
Wij construeren attitudes uit gedrag
Ons zelfbeeld is ook een attitude. We willen beschermen en het liefst een beetje oppoetsen
Congitieve dissonantie is de nare spanning die je ervaart als:
, - Je gedrag in strijd is met je denken en voelen binnen een attitude
- Verschillende attitudes niet met elkaar in overeenstemming te brengen zijn
die nare spanning kan zo onplezierig zijn dat we hem willen verminderen, dit heet
dissonantiereductie. Dat kan op verschillende manieren, zoals informatie verzamelen, een attitude
bijstellen of je gedrag veranderen
attitudes bepalen voor een deel ons gedrag. Het model van Ajzen laat zien dat ook twee andere zaken
een rol spelen bij het tot stand komen van een voornemen tot bepaald gedrag:
- Sociale druk (door belangrijke anderen)
- Inschatting van de uitvoerbaarheid (gaat het me lukken?)
Attitudes kunnen veranderen door cognitieve dissonantie, door inzet van belangrijke identificatie- of
referentiepersonen of door verandering van sociale omgeving.
Hoofdstuk 6: Perceptie
Perceptie is het proces waarbij iemand prikkels selecteert, ordent en betekenis geeft. Zo kan een
zinvol en betekenisvol beeld van de werkelijkheid ontstaan.
De selectie van prikkels hangt af van de kenmerken van de prikkels, van onze persoonlijkheid, kennis
en ervaring, motivatie en verwachtingen, en van de sociaal-culturele omgeving.
Gestaltwetten beschrijven hoe de hersenen waarnemingen ordenen. Het resultaat wordt zo
eenvoudig en compact mogelijk gemaakt. Bij het waarnemen kunnen visuele illusies ontstaan.
Bij het betekenis geven aan prikkels is het referentiekader een belangrijke bron.
Attribueren is het oorzaken toekennen aan een gebeurtenis of aan gedrag (van anderen en van
jezelf). Attributies kennen 3 dimensies:
1. Intern – extern
2. Instabiel – stabiel
3. Beïnvloedbaar – niet beïnvloedbaar
Er zijn heel wat valkuilen bij sociale perceptie:
- Fundamentele attributiefout
= het onderschatten van het belang van de situatie en het overschatten van de rol van de
persoonlijkheid bij het attribueren van het gedrag van anderen.
- Zelfdienende vertekening
= het verschijnsel dat mensen geneigd zijn hun successen en mislukkingen op een
verschillende manier te attribueren
- Projectie
= het toeschrijven van eigen emoties, gevoelens en gedachten aan een ander
- Halo-effect
= het verschijnsel om aan een persoon of object ook andere gunstige eigenschappen toe te
schrijven nadat men één apsect positief beoordeeld heeft. (en omgekeerd het horn-effect)
- Contrast-effect
= het verschijnsel dat je oordeel over iemand beïnvloed wordt doordat je eerder over
anderen hebt geoordeeld die een zeer sterke of zeer zwakke indruk hebben gemaakt
Boek: Psychologie en sociologie
Samenvattingen uit het boek zelf:
Hoofdstuk 1
Psychologen bestuderen het gedrag van mensen en de mentale processen die dat gedrag
beïnvloeden. Gedrag staat voor waarneembare activiteiten.
We onderscheiden lichamelijke, psychische, sociale, culturele en spirituele, en fysische
(natuurkundige) en geografische factoren die gedrag kunnen beïnvloeden.
Gedragingen kunnen ook een genetische basis hebben.
De sociale en de culturele omgeving bepalen in grote mate welk gedrag kinderen wordt aangeleerd.
Freuds psychoanalyse stelt dat onbewuste krachten als driften de mens bepalen. Hij ziet de eerste zes
jaar van het leven als bepalend voor iemands ontwikkeling.
De behavioristische psycholoog richt zich alleen op gedrag en niet op het denken. In principe is elk
gedrag aan en af te leren.
De humanistisch psycholoog ziet wel een zekere aanleg bij mensen, maar de omgeving zorgt voor
vruchtbare grond. Mensen hebben de behoefte om zichzelf te ontwikkelen.
De cognitief psycholoog richt zich niet alleen op gedrag, maar ook op innerlijke processen die het
gedrag beïnvloeden. Mensen gaan actief en betekenisvol met situaties om.
De positieve psychologie is een nieuwe stroming die zich richt op het bestuderen en bevorderen van
welzijn en geluk.
De neuropsychologie heeft veel informatie gevonden over ons gedrag door direct te kijken naar wat
er in onze hersenen gebeurt.
De evolutionaire psychologie kan verklaringen geven hoe bepaald gedrag voortkomt uit gedrag dat
lang geleden in de evolutie is aangeleerd en in onze genen is opgeslagen.
Hoofdstuk 2: Persoonlijkheid
Ieder mens heeft een eigen combinatie van kenmerkende eigenschappen die hem of haar
onderscheiden van anderen. Een aantal van die kenmerkende eigenschappen blijken in verschillende
situaties en over een langere periode redelijk stabiel te zijn.
De persoonlijkheid is de verzameling van duurzame eigenschappen die iemands gedrag kenmerken.
Iemands persoonlijkheid leidt je af uit diens gedrag.
The Big Five is nu de belangrijkste theorie over persoonlijkheid. De theorie is niet bedacht door
iemand, maar afgeleid uit het taalgebruik van heel veel mensen .
De 5 dimensies van The Big Five
1. Extraversie
, 2. Vriendelijkheid
3. Zorgvuldigheid
4. Emotionele stabiliteit
5. Openheid voor ervaringen
Socialisatie is het overnemen en verinnerlijken van gedragsregels, waarden en normen die binnen
een bepaalde groep algemeen aanvaard zijn. Socialisatie vindt plaats door leerprocessen als imitatie
en identificatie.
Chodorov heeft laten zien wat de gevolgen kunnen zijn voor de verschillen in ontwikkeling van
jongens en meisjes als zij voornamelijk door een vrouw worden opgevoed
Mentale stoornissen komen veel voor en kunnen ook van lange duur zijn. Depressies veroorzaken
meer ziekteverzuimdagen dan enige andere lichamelijke of mentale stoornis.
Persoonlijkheidsstoornissen zijn meer aan de persoonlijkheid gekoppeld en moeilijker te veranderen.
Rogers is een belangrijke grondlegger van de humanistische psychologie. Hij heeft een grote invloed
gehad op het ontwikkelen van therapievormen die zelfontplooiing stimuleren.
Humanistisch psychologen spreken over behoeften, zoals de aangeboren behoefte aan
zelfactualisatie. Zij spreken niet over driften.
Behavioristen spreken liever over gedrag dan over persoonlijkheid. Gedrag is meetbaar en
beïnvloedbaar. Behavioristen zijn zeer optimistisch over de veranderbaarheid van de mens.
Freuds theorie, de psychoanalyse, zegt dat de mens sterk beïnvloed wordt door driften en onbewuste
krachten. Voege jeugdervaringen ziet Freud als bepalend voor de persoonlijkheid. De persoonlijkheid
wordt gevormd in de eerste zes jaar van het leven.
Freud onderscheidt in de kinderlijke ontwikkeling drie fasen: de orale, de anale en de fallische fase.
Belangrijk bij de fallische fase is het oedipuscomplex
Hoofdstuk 5: Attitude
Een attitude is de redelijk consistente en voorspelbare manier waarop iemand ten opzichte van het
attitudeobject denkt, voelt en geneigd is zich te gedragen
Een attitude bevat een cognitief aspect, een gevoelsmatig (emotioneel) apsect en een
handelingsaspect (gedragsintentie)
Een attitude is een houding die we hebben ten opzichte van een bepaald onderwerp of ‘object’.
Attitudeobjecten kunnen naast mensen of dieren ook voorwerpen, activiteiten of maatschappelijke
vraagstukken zijn
Attitudes zijn aangeleerd. Ze stellen ons in staat om snel situaties te beoordelen. Over onderwerpen
die belangrijk voor ons zijn hebben we sterke attitudes, die niet gemakkelijk te veranderen zijn.
Attitudes zijn moeilijker te veranderen als er een sterke emotionele lading aan is gekoppeld
Wij construeren attitudes uit gedrag
Ons zelfbeeld is ook een attitude. We willen beschermen en het liefst een beetje oppoetsen
Congitieve dissonantie is de nare spanning die je ervaart als:
, - Je gedrag in strijd is met je denken en voelen binnen een attitude
- Verschillende attitudes niet met elkaar in overeenstemming te brengen zijn
die nare spanning kan zo onplezierig zijn dat we hem willen verminderen, dit heet
dissonantiereductie. Dat kan op verschillende manieren, zoals informatie verzamelen, een attitude
bijstellen of je gedrag veranderen
attitudes bepalen voor een deel ons gedrag. Het model van Ajzen laat zien dat ook twee andere zaken
een rol spelen bij het tot stand komen van een voornemen tot bepaald gedrag:
- Sociale druk (door belangrijke anderen)
- Inschatting van de uitvoerbaarheid (gaat het me lukken?)
Attitudes kunnen veranderen door cognitieve dissonantie, door inzet van belangrijke identificatie- of
referentiepersonen of door verandering van sociale omgeving.
Hoofdstuk 6: Perceptie
Perceptie is het proces waarbij iemand prikkels selecteert, ordent en betekenis geeft. Zo kan een
zinvol en betekenisvol beeld van de werkelijkheid ontstaan.
De selectie van prikkels hangt af van de kenmerken van de prikkels, van onze persoonlijkheid, kennis
en ervaring, motivatie en verwachtingen, en van de sociaal-culturele omgeving.
Gestaltwetten beschrijven hoe de hersenen waarnemingen ordenen. Het resultaat wordt zo
eenvoudig en compact mogelijk gemaakt. Bij het waarnemen kunnen visuele illusies ontstaan.
Bij het betekenis geven aan prikkels is het referentiekader een belangrijke bron.
Attribueren is het oorzaken toekennen aan een gebeurtenis of aan gedrag (van anderen en van
jezelf). Attributies kennen 3 dimensies:
1. Intern – extern
2. Instabiel – stabiel
3. Beïnvloedbaar – niet beïnvloedbaar
Er zijn heel wat valkuilen bij sociale perceptie:
- Fundamentele attributiefout
= het onderschatten van het belang van de situatie en het overschatten van de rol van de
persoonlijkheid bij het attribueren van het gedrag van anderen.
- Zelfdienende vertekening
= het verschijnsel dat mensen geneigd zijn hun successen en mislukkingen op een
verschillende manier te attribueren
- Projectie
= het toeschrijven van eigen emoties, gevoelens en gedachten aan een ander
- Halo-effect
= het verschijnsel om aan een persoon of object ook andere gunstige eigenschappen toe te
schrijven nadat men één apsect positief beoordeeld heeft. (en omgekeerd het horn-effect)
- Contrast-effect
= het verschijnsel dat je oordeel over iemand beïnvloed wordt doordat je eerder over
anderen hebt geoordeeld die een zeer sterke of zeer zwakke indruk hebben gemaakt
