Jurist in bestuur 1
Week 1
Handhaving waarvan?
De overtreding
‘Een gedraging die in strijd is met het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk voorschrift.’
(art 5:1 lid 1 Awb)
De overtreder
‘Degene die een gedraging die in strijd is met het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk
voorschrift pleegt of medepleegt.’ (art 5:1 lid 1 en lid 2 Awb)
Handhaving
‘Handhaving is elke actie die erop gericht is om de naleving van regels te bevorderen en te
bewerkstelligen, zo nodig door het door opleggen van sancties.’
Hoe ontdek je een overtreding?
1. Door toezicht
‘Het houden van controle op de naleving van wettelijke regels’ (titel 5.2 Awb)
2. Door een klagende burger (verzoek om handhaving)
Handhaving door wie?
Toezichthouder
‘Een persoon, bij of krachtens wettelijk voorschrift belast met het houden van toezicht op de
naleving van het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk voorschrift’ (art 5:11 Awb)
Bevoegdheden (titel 5.2 Awb), o.a.:
Betreden plaatsen (behalve woning), 5:15 Awb
Vorderen inlichtingen, 5:16 Awb
Inzage identiteitspapieren, 5:16a Awb
Zakelijke gegevens en bescheiden vorderen, 5:17 lid 1 Awb
Onderzoek, opneming en monsterneming, 5:18 lid 1 Awb
Onderzoek vervoermiddelen, art 5:19 lid 1 Awb
Toezicht op naleving
Verplichting tot medewerking, zie art 5:20 lid 1 Awb
Uitzondering lid 2: geheimhoudingsplicht
Is/ontstaat er wel een (strafrechtelijke) verdenking dan kan toezicht omslaan in opsporing
(criminal charge). Er geldt dan een ander regime: zie ook art 5:10a Awb
Nemo tenetur-beginsel (niet meewerken aan eigenveroordeling)
Zwijgrecht – cautieplicht
,Verzoek om handhaving
Een overtreding kan naast toezicht ook aan het licht komen door een verzoek om handhaving
– door een klagende burger.
Een verzoek om handhaving geldt als een aanvraag om een beschikking ex. Art 1:3 lid 3 Awb.
Een bestuursorgaan moet hier een besluit op laten volgen (vgl. ‘dient’ in art 4:13 lid 1 Awb)
Let op! Verzoeker moet belanghebbende zijn ex. Art 1:3 lid 3 jo. Art 1:2 Awb
Zie uitspraak: Hinder Mestbassin
Is het bestuursorgaan verplicht om over te gaan op handhaving?
In beginsel is er beleidsvrijheid (bijv. art 125 lid 1 Gemw)
Maar!
Een wettelijke regel heeft een bepaald doel om (een specifiek onderdeel van) het algemeen
belang te dienen. Algemene gedachte is dat elke wettelijke bepaling dus van belang is en
moet worden nageleefd. (Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS).
In beginsel moet worden gehandhaafd, tenzij:
o Er concreet zicht is op legalisatie
o Handhavend optreden zodanig onevenredig is in verhouding tot de daarmee
te dienen belangen
Geringe overtreding of een overtreding met een gering gevolg
- Uitspraak Nieuwkoopse sloot
Onevenredigheid, dit kan worden ingekleurd door de abbb
Als één van deze uitzonderingen zich voordoet, moet van handhaving worden
afgezien. Dan wordt er dus gedoogd.
Sinds 2011, precisering beginselplicht tot handhaving.
‘in gevallen waarin het bestuursorgaan in dat kader redelijk te achten beleid voert,
bijvoorbeeld inhoudend dat het bestuursorgaan de overtreden in bepaalde gevallen eerst
waarschuwt en gelegenheid biedt tot herstel voordat het een handhavingsbesluit
voorbereidt, dient het zich echter in beginsel aan dit beleid te houden.’’
Zie uitspraak Rolhandoekenautomaat
Wat regelt het bestuursprocesrecht?
Materieel vs. Formeel
Het is formeel recht en regelt o.a.:
Hoe en door wie tegen besluiten van bestuursorganen opgekomen kan worden
Welke procedures daarop van toepassing zijn
Welke instanties welke uitspraken kunnen doen
De bijbehorende (on)geschreven beginselen van rechtsbescherming/
bestuursprocesrecht
,Wat wordt onder rechtsbescherming verstaan?
Bescherming van de rechten en belangen van burgers tegen bestuurshandelingen
Het geheel aan mogelijkheden om achteraf op te komen tegen een besluit of andere
handeling (reactieve rechtsbescherming)
Preventieve maatregelen zijn in dit kader niet uitgesloten (denk aan de voorlopige
voorziening)
Primaire doelstelling van het huidige bestuursprocesrecht?
• Het bieden van rechtsbescherming aan de individuele rechtzoekende
Machtenscheiding (trias politica)
• Wetgever
• Bestuur (uitvoerder)
• Rechter
Naar de bestuursrechter bij geschillen tussen burger en overheid
Civiele rechter = restrechter
Bestuursrechter = dwingend voorrang bij mogelijkheid bezwaar/beroep
Uit welke fases bestaat (het stelsel van) rechtsbescherming?
• Bezwaar (voorprocedure) of administratief beroep (voorprocedure)
• Beroep
• Hoger beroep
Toepasselijkheid art. 6 EVRM
, • Art. 6 EVRM bepaalt dat een ieder het recht heeft op een eerlijke en openbare
behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijk en
onpartijdig gerecht dat bij wet is ingesteld.
• In Nederland?
o Art. 1:4 lid 1 Awb bepaalt dat de bestuursrechter een onafhankelijk bij wet
ingesteld orgaan is dat met bestuursrechtspraak is belast.
o Art.112, lid 1 GW bepaalt dat gerechten waaraan de berechting van geschillen
over burgerrechtelijke rechtsvorderingen is opgedragen tot de rechterlijke
macht behoren. Hieronder valt niet de bestuursrechter. Art. 112, lid 2 GW
bepaalt echter dat berechting van andere geschillen ook aan gerechten
kunnen worden opgedragen die niet tot de rechterlijke macht behoren. (Zie
bijvoorbeeld: de Wet op de RvS, CRvB, Wet RO art. 2 etc.)
Functies en beginselen van het stelsel van rechtsbescherming
• Beroep moet ingesteld kunnen worden bij een onafhankelijk gerecht, bij wet
ingesteld
• Voorafgaande moet er sprake zijn geweest van bestuurlijke heroverweging
• Rechtsbescherming in twee feitelijke instanties
• Rechtsbescherming moet toegankelijk zijn
• Rechtseenheid en rechtszekerheid moeten gewaarborgd zijn
• Rechtsbescherming moet efficiënt zijn
• Rechtsbescherming moet effectief en tijdig zijn
• Onpartijdigheid, Ongelijkheidscompensatie
• Hoor- en wederhoor, Openbaarheid, Motivering, Tijdigheid
Voorwerp van geschil: het besluitbegrip
• Art. 8:1 Awb: Een belanghebbende kan tegen een besluit beroep instellen bij de
rechtbank.
• Art. 7:1 lid 1 Awb: Degene aan wie het recht is toegekend beroep bij een
administratieve rechter in te stellen, dient alvorens beroep in te stellen bezwaar te
maken
Verruimingen
Besluitbegrip wordt in het kader van rechtsbescherming soms verruimd;
• Art. 6:2 Awb: ‘Voor de toepassing van wettelijke voorschriften over bezwaar en
beroep worden met een besluit gelijkgesteld:
a. de schriftelijke weigering een besluit te nemen, en
b. het niet tijdig nemen van een besluit.’
• Art. 8:2 Awb Andere handelingen die met een besluit worden gelijkgesteld
Ook in de jurisprudentie wordt het begrip verruimd: waarschuwing
Beperkingen
Tegen sommige besluiten staat echter geen beroep (en dus, art. 8:1 jo. 7:1 Awb, ook geen
bezwaar) open.
• Zie art. 6:3 Awb
• Zie art. 8:3, art. 8:4 en art. 8:5 Awb
Oefen vragen
Week 1
Handhaving waarvan?
De overtreding
‘Een gedraging die in strijd is met het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk voorschrift.’
(art 5:1 lid 1 Awb)
De overtreder
‘Degene die een gedraging die in strijd is met het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk
voorschrift pleegt of medepleegt.’ (art 5:1 lid 1 en lid 2 Awb)
Handhaving
‘Handhaving is elke actie die erop gericht is om de naleving van regels te bevorderen en te
bewerkstelligen, zo nodig door het door opleggen van sancties.’
Hoe ontdek je een overtreding?
1. Door toezicht
‘Het houden van controle op de naleving van wettelijke regels’ (titel 5.2 Awb)
2. Door een klagende burger (verzoek om handhaving)
Handhaving door wie?
Toezichthouder
‘Een persoon, bij of krachtens wettelijk voorschrift belast met het houden van toezicht op de
naleving van het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk voorschrift’ (art 5:11 Awb)
Bevoegdheden (titel 5.2 Awb), o.a.:
Betreden plaatsen (behalve woning), 5:15 Awb
Vorderen inlichtingen, 5:16 Awb
Inzage identiteitspapieren, 5:16a Awb
Zakelijke gegevens en bescheiden vorderen, 5:17 lid 1 Awb
Onderzoek, opneming en monsterneming, 5:18 lid 1 Awb
Onderzoek vervoermiddelen, art 5:19 lid 1 Awb
Toezicht op naleving
Verplichting tot medewerking, zie art 5:20 lid 1 Awb
Uitzondering lid 2: geheimhoudingsplicht
Is/ontstaat er wel een (strafrechtelijke) verdenking dan kan toezicht omslaan in opsporing
(criminal charge). Er geldt dan een ander regime: zie ook art 5:10a Awb
Nemo tenetur-beginsel (niet meewerken aan eigenveroordeling)
Zwijgrecht – cautieplicht
,Verzoek om handhaving
Een overtreding kan naast toezicht ook aan het licht komen door een verzoek om handhaving
– door een klagende burger.
Een verzoek om handhaving geldt als een aanvraag om een beschikking ex. Art 1:3 lid 3 Awb.
Een bestuursorgaan moet hier een besluit op laten volgen (vgl. ‘dient’ in art 4:13 lid 1 Awb)
Let op! Verzoeker moet belanghebbende zijn ex. Art 1:3 lid 3 jo. Art 1:2 Awb
Zie uitspraak: Hinder Mestbassin
Is het bestuursorgaan verplicht om over te gaan op handhaving?
In beginsel is er beleidsvrijheid (bijv. art 125 lid 1 Gemw)
Maar!
Een wettelijke regel heeft een bepaald doel om (een specifiek onderdeel van) het algemeen
belang te dienen. Algemene gedachte is dat elke wettelijke bepaling dus van belang is en
moet worden nageleefd. (Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS).
In beginsel moet worden gehandhaafd, tenzij:
o Er concreet zicht is op legalisatie
o Handhavend optreden zodanig onevenredig is in verhouding tot de daarmee
te dienen belangen
Geringe overtreding of een overtreding met een gering gevolg
- Uitspraak Nieuwkoopse sloot
Onevenredigheid, dit kan worden ingekleurd door de abbb
Als één van deze uitzonderingen zich voordoet, moet van handhaving worden
afgezien. Dan wordt er dus gedoogd.
Sinds 2011, precisering beginselplicht tot handhaving.
‘in gevallen waarin het bestuursorgaan in dat kader redelijk te achten beleid voert,
bijvoorbeeld inhoudend dat het bestuursorgaan de overtreden in bepaalde gevallen eerst
waarschuwt en gelegenheid biedt tot herstel voordat het een handhavingsbesluit
voorbereidt, dient het zich echter in beginsel aan dit beleid te houden.’’
Zie uitspraak Rolhandoekenautomaat
Wat regelt het bestuursprocesrecht?
Materieel vs. Formeel
Het is formeel recht en regelt o.a.:
Hoe en door wie tegen besluiten van bestuursorganen opgekomen kan worden
Welke procedures daarop van toepassing zijn
Welke instanties welke uitspraken kunnen doen
De bijbehorende (on)geschreven beginselen van rechtsbescherming/
bestuursprocesrecht
,Wat wordt onder rechtsbescherming verstaan?
Bescherming van de rechten en belangen van burgers tegen bestuurshandelingen
Het geheel aan mogelijkheden om achteraf op te komen tegen een besluit of andere
handeling (reactieve rechtsbescherming)
Preventieve maatregelen zijn in dit kader niet uitgesloten (denk aan de voorlopige
voorziening)
Primaire doelstelling van het huidige bestuursprocesrecht?
• Het bieden van rechtsbescherming aan de individuele rechtzoekende
Machtenscheiding (trias politica)
• Wetgever
• Bestuur (uitvoerder)
• Rechter
Naar de bestuursrechter bij geschillen tussen burger en overheid
Civiele rechter = restrechter
Bestuursrechter = dwingend voorrang bij mogelijkheid bezwaar/beroep
Uit welke fases bestaat (het stelsel van) rechtsbescherming?
• Bezwaar (voorprocedure) of administratief beroep (voorprocedure)
• Beroep
• Hoger beroep
Toepasselijkheid art. 6 EVRM
, • Art. 6 EVRM bepaalt dat een ieder het recht heeft op een eerlijke en openbare
behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijk en
onpartijdig gerecht dat bij wet is ingesteld.
• In Nederland?
o Art. 1:4 lid 1 Awb bepaalt dat de bestuursrechter een onafhankelijk bij wet
ingesteld orgaan is dat met bestuursrechtspraak is belast.
o Art.112, lid 1 GW bepaalt dat gerechten waaraan de berechting van geschillen
over burgerrechtelijke rechtsvorderingen is opgedragen tot de rechterlijke
macht behoren. Hieronder valt niet de bestuursrechter. Art. 112, lid 2 GW
bepaalt echter dat berechting van andere geschillen ook aan gerechten
kunnen worden opgedragen die niet tot de rechterlijke macht behoren. (Zie
bijvoorbeeld: de Wet op de RvS, CRvB, Wet RO art. 2 etc.)
Functies en beginselen van het stelsel van rechtsbescherming
• Beroep moet ingesteld kunnen worden bij een onafhankelijk gerecht, bij wet
ingesteld
• Voorafgaande moet er sprake zijn geweest van bestuurlijke heroverweging
• Rechtsbescherming in twee feitelijke instanties
• Rechtsbescherming moet toegankelijk zijn
• Rechtseenheid en rechtszekerheid moeten gewaarborgd zijn
• Rechtsbescherming moet efficiënt zijn
• Rechtsbescherming moet effectief en tijdig zijn
• Onpartijdigheid, Ongelijkheidscompensatie
• Hoor- en wederhoor, Openbaarheid, Motivering, Tijdigheid
Voorwerp van geschil: het besluitbegrip
• Art. 8:1 Awb: Een belanghebbende kan tegen een besluit beroep instellen bij de
rechtbank.
• Art. 7:1 lid 1 Awb: Degene aan wie het recht is toegekend beroep bij een
administratieve rechter in te stellen, dient alvorens beroep in te stellen bezwaar te
maken
Verruimingen
Besluitbegrip wordt in het kader van rechtsbescherming soms verruimd;
• Art. 6:2 Awb: ‘Voor de toepassing van wettelijke voorschriften over bezwaar en
beroep worden met een besluit gelijkgesteld:
a. de schriftelijke weigering een besluit te nemen, en
b. het niet tijdig nemen van een besluit.’
• Art. 8:2 Awb Andere handelingen die met een besluit worden gelijkgesteld
Ook in de jurisprudentie wordt het begrip verruimd: waarschuwing
Beperkingen
Tegen sommige besluiten staat echter geen beroep (en dus, art. 8:1 jo. 7:1 Awb, ook geen
bezwaar) open.
• Zie art. 6:3 Awb
• Zie art. 8:3, art. 8:4 en art. 8:5 Awb
Oefen vragen
