(NEURO)BIOLOGIE
Semester 1
Iris Vantomme
SRW – Fase 1
2019 – 2020
,Inhoudsopgave
DEEL 1: CEL – GENETICA - EPIGENETICA .............................................................................. 4
H1 BOUWSTENEN EN CELCYCLUS ......................................................................................... 4
1 De bouwstenen: 4 groepen moleculen ...................................................................... 4
2 De cel......................................................................................................................... 8
3 DNA processen .......................................................................................................... 9
4 Celcyclus .................................................................................................................. 13
5 Voortplanting .......................................................................................................... 16
H2 GENETICA ...................................................................................................................... 19
1 Erfelijkheidsleer: terminologie ................................................................................ 19
2 Erfelijke aandoeningen ........................................................................................... 21
3 Erfelijkheidsonderzoek en DNA-onderzoek ............................................................. 26
H3 EPIGENETICA ................................................................................................................. 28
1 Wat is epigenetica? ................................................................................................. 28
2 Hoe werkt het Epigenoom? ..................................................................................... 29
3 Epigenetische processen ......................................................................................... 30
4 Voorbeeld genexpressie en genomische inprenting ................................................ 31
5 Epigenetische verandering ...................................................................................... 32
6 Epigenetische aandoeningen .................................................................................. 33
7 Epigenetische overdracht (inheritance) .................................................................. 34
8 Epigenetische therapie ............................................................................................ 35
9 Voeding en epigenetica ........................................................................................... 35
DEEL 2: LICHAAMSTELSELS EN PATHOLOGIËN .................................................................. 36
H1 HET SPIJSVERTERINGSSTELSEL, DE NIEREN EN VOEDING ............................................. 36
1 Het spijsverteringsstelsel......................................................................................... 36
2 Het uitscheidingssysteem: de nieren ....................................................................... 42
3 Voeding ................................................................................................................... 44
H2 DE BLOEDSOMLOOP EN HET ADEMHALINGSSTELSEL ................................................... 46
1 Bloedsomloop ......................................................................................................... 46
2 Ademhalingsstelsel ................................................................................................. 51
H3 HET AFWEERSYSTEEM ................................................................................................... 54
1 Ziekteverwekkers .................................................................................................... 54
2 Afweersysteem ........................................................................................................ 56
H4 HET HORMONAAL STELSEL............................................................................................ 60
1 Werking van het hormonaal stelsel ........................................................................ 60
2 Hormoonproductie .................................................................................................. 62
3 Puber en hormonen: invloed op gedrag en uiterlijk ................................................ 64
4 Neurohormonen: Oxytocine en ADH ....................................................................... 64
2
,DEEL 3: NEUROBIOLOGIE.................................................................................................. 65
H1 HET ZENUWSTELSEL ...................................................................................................... 65
1 Centrale zenuwstelsel (CZS) .................................................................................... 65
2 Perifeer zenuwstelsel (PZS) ..................................................................................... 68
3 Zenuwcellen en gliacellen ....................................................................................... 69
H2 HET BREIN IN ONTWIKKELING ....................................................................................... 75
1 In de baarmoeder .................................................................................................... 75
2 Kinderbrein (snel en leergierig): invloed van opvoeding op het brein ..................... 76
3 Puberbrein: chaotisch ............................................................................................. 77
4 Beïnvloeding van het brein ...................................................................................... 78
H3 FUNCTIE VAN HOGERE HERSENGEBIEDEN V/D MENSELIJKE HERSENEN...................... 79
1 Functionele anatomie v/d menselijke hersenen ...................................................... 79
2 Hersencellen en connecties ..................................................................................... 80
3 Hogere hersenfuncties ............................................................................................ 80
4 Aansturing van gedrag............................................................................................ 83
5 Hersenontwikkeling................................................................................................. 84
3
, DEEL 1: CEL – GENETICA - EPIGENETICA
H1 BOUWSTENEN EN CELCYCLUS
1 De bouwstenen: 4 groepen moleculen
1.1 Koolhydraten: sachariden/suikers (-ose)
• Wordt gebruikt als brandstof in ons lichaam
• Omzetten naar eiwitten en vetten
• Opslaan
• Monosachariden:
- Kleine eenheid van suiker
- Omzetten in energie
• Disachariden en polysachariden: eerst in stukjes knippen om dan als brandstof te
gebruiken
• Polysachariden:
- Keten van monosachariden/keten van koolhydraten (vb. amylase)
- Wordt vaker gebruikt als opslag om suikers vrij te geven bij een tekort
- Lever houdt deze suikers bij
• Glycogeen wordt in lever opgeslagen en vrijgegeven waanneer nodig
vb. haasten naar les biologie: lever in actie: glycogeen glucose energie in ATP
• Sporters: meer glycogeen in spieren: brandstof staat onmiddellijk klaar voor verbranding
• Koolstofatomen van glucose worden gebruikt voor aanmaak vetzuren & aminozuren
1.2 Lipiden/vetten
• Wordt vaak gebruikt als isolatielaag in ons lichaam: vetten opslaan om ons warm te
houden (uit oertijd).
• Min. vetpercentage in lichaam = nodig opdat lichaam al zijn functies kan uitvoeren.
ð Anorexia: te laag vetpercentage lichaam kan functies niet meer uitvoeren
organen kunnen uitvallen
ð Anorexiapatiënten krijgen extra haar om hun te beschermen tegen koude
• Wordt ook gebruikt als afbraakstof om energie te kunnen produceren: er komt 2x meer
energie vrij dan bij suikers
• 2 typen vetten:
- Verzadigde vetten: dierlijke vetten
- Onverzadigde vetten: plantaardige vetten
• Iedere cel bevat vetten: fosfolipiden = celmembraan
4
Semester 1
Iris Vantomme
SRW – Fase 1
2019 – 2020
,Inhoudsopgave
DEEL 1: CEL – GENETICA - EPIGENETICA .............................................................................. 4
H1 BOUWSTENEN EN CELCYCLUS ......................................................................................... 4
1 De bouwstenen: 4 groepen moleculen ...................................................................... 4
2 De cel......................................................................................................................... 8
3 DNA processen .......................................................................................................... 9
4 Celcyclus .................................................................................................................. 13
5 Voortplanting .......................................................................................................... 16
H2 GENETICA ...................................................................................................................... 19
1 Erfelijkheidsleer: terminologie ................................................................................ 19
2 Erfelijke aandoeningen ........................................................................................... 21
3 Erfelijkheidsonderzoek en DNA-onderzoek ............................................................. 26
H3 EPIGENETICA ................................................................................................................. 28
1 Wat is epigenetica? ................................................................................................. 28
2 Hoe werkt het Epigenoom? ..................................................................................... 29
3 Epigenetische processen ......................................................................................... 30
4 Voorbeeld genexpressie en genomische inprenting ................................................ 31
5 Epigenetische verandering ...................................................................................... 32
6 Epigenetische aandoeningen .................................................................................. 33
7 Epigenetische overdracht (inheritance) .................................................................. 34
8 Epigenetische therapie ............................................................................................ 35
9 Voeding en epigenetica ........................................................................................... 35
DEEL 2: LICHAAMSTELSELS EN PATHOLOGIËN .................................................................. 36
H1 HET SPIJSVERTERINGSSTELSEL, DE NIEREN EN VOEDING ............................................. 36
1 Het spijsverteringsstelsel......................................................................................... 36
2 Het uitscheidingssysteem: de nieren ....................................................................... 42
3 Voeding ................................................................................................................... 44
H2 DE BLOEDSOMLOOP EN HET ADEMHALINGSSTELSEL ................................................... 46
1 Bloedsomloop ......................................................................................................... 46
2 Ademhalingsstelsel ................................................................................................. 51
H3 HET AFWEERSYSTEEM ................................................................................................... 54
1 Ziekteverwekkers .................................................................................................... 54
2 Afweersysteem ........................................................................................................ 56
H4 HET HORMONAAL STELSEL............................................................................................ 60
1 Werking van het hormonaal stelsel ........................................................................ 60
2 Hormoonproductie .................................................................................................. 62
3 Puber en hormonen: invloed op gedrag en uiterlijk ................................................ 64
4 Neurohormonen: Oxytocine en ADH ....................................................................... 64
2
,DEEL 3: NEUROBIOLOGIE.................................................................................................. 65
H1 HET ZENUWSTELSEL ...................................................................................................... 65
1 Centrale zenuwstelsel (CZS) .................................................................................... 65
2 Perifeer zenuwstelsel (PZS) ..................................................................................... 68
3 Zenuwcellen en gliacellen ....................................................................................... 69
H2 HET BREIN IN ONTWIKKELING ....................................................................................... 75
1 In de baarmoeder .................................................................................................... 75
2 Kinderbrein (snel en leergierig): invloed van opvoeding op het brein ..................... 76
3 Puberbrein: chaotisch ............................................................................................. 77
4 Beïnvloeding van het brein ...................................................................................... 78
H3 FUNCTIE VAN HOGERE HERSENGEBIEDEN V/D MENSELIJKE HERSENEN...................... 79
1 Functionele anatomie v/d menselijke hersenen ...................................................... 79
2 Hersencellen en connecties ..................................................................................... 80
3 Hogere hersenfuncties ............................................................................................ 80
4 Aansturing van gedrag............................................................................................ 83
5 Hersenontwikkeling................................................................................................. 84
3
, DEEL 1: CEL – GENETICA - EPIGENETICA
H1 BOUWSTENEN EN CELCYCLUS
1 De bouwstenen: 4 groepen moleculen
1.1 Koolhydraten: sachariden/suikers (-ose)
• Wordt gebruikt als brandstof in ons lichaam
• Omzetten naar eiwitten en vetten
• Opslaan
• Monosachariden:
- Kleine eenheid van suiker
- Omzetten in energie
• Disachariden en polysachariden: eerst in stukjes knippen om dan als brandstof te
gebruiken
• Polysachariden:
- Keten van monosachariden/keten van koolhydraten (vb. amylase)
- Wordt vaker gebruikt als opslag om suikers vrij te geven bij een tekort
- Lever houdt deze suikers bij
• Glycogeen wordt in lever opgeslagen en vrijgegeven waanneer nodig
vb. haasten naar les biologie: lever in actie: glycogeen glucose energie in ATP
• Sporters: meer glycogeen in spieren: brandstof staat onmiddellijk klaar voor verbranding
• Koolstofatomen van glucose worden gebruikt voor aanmaak vetzuren & aminozuren
1.2 Lipiden/vetten
• Wordt vaak gebruikt als isolatielaag in ons lichaam: vetten opslaan om ons warm te
houden (uit oertijd).
• Min. vetpercentage in lichaam = nodig opdat lichaam al zijn functies kan uitvoeren.
ð Anorexia: te laag vetpercentage lichaam kan functies niet meer uitvoeren
organen kunnen uitvallen
ð Anorexiapatiënten krijgen extra haar om hun te beschermen tegen koude
• Wordt ook gebruikt als afbraakstof om energie te kunnen produceren: er komt 2x meer
energie vrij dan bij suikers
• 2 typen vetten:
- Verzadigde vetten: dierlijke vetten
- Onverzadigde vetten: plantaardige vetten
• Iedere cel bevat vetten: fosfolipiden = celmembraan
4
