Auteur: Sjim Romme
Uitgave: 5e druk, Eindhoven, mei 2022
Contactgegevens:
Bestemd voor: Gezondheidswetenschappen jaar 1
Biomedische Wetenschappen jaar 1
Maastricht University
1
,Voorwoord
Vanaf 2017 tot en met 2021 heb ik vijf jaar lang met veel plezier bijles gegeven aan studenten
gezondheidswetenschappen en biomedische wetenschappen. Onderstaande samenvatting van blok
GZW1026 is in die jaren ook steeds geüpdatet. Ik denk dat vrijwel alle theorie van het blok zoals dat
in 2021 gegeven is in de samenvatting staat. Naarmate de samenvatting veroudert, kan het uiteraard
zo zijn dat de samenvatting minder compleet wordt.
Ik hoop dat deze samenvatting je helpt om het tentamen te halen en, ook niet onbelangrijk, om tijdens
je hele studie het overzicht te kunnen houden wat betreft statistiek.
gratis! Mocht de samenvatting je echt hebben geholpen, dan moedig ik je van harte aan om
euro over te maken aan een goed doel! Je kunt zelf een goed doel kiezen, maar ik heb ook een tip
voor je!
Het goede doel dat ik voorstel is Stichting Mens Achter de Patiënt. Dat is een stichting die zich ervoor
inzet om de stem van patiënten in de zorg te versterken. Op de universiteit van Maastricht organiseert
Stichting Mens Achter de Patiënt onderwijs waarbij onder andere studenten
gezondheidswetenschappen in contact komen met mensen met een chronische ziekte en inzicht
krijgen in hoe het is om ziek te zijn.
Doneren kan via de volgende link: https://mensachterdepatient.nl/doneer/. Als je doneert, help je
Stichting Mens Achter de Patiënt de stem van patiënten in de zorg te versterken.
Heel veel succes met je tentamen!
Sjim Romme
2
,Inhoudsopgave
Voorwoord ...............................................................................................................................................2
1 Basisbegrippen in statistiek .............................................................................................................4
2 Significantie......................................................................................................................................9
3 Beschrijven van data ......................................................................................................................13
3.1 Meetniveaus .........................................................................................................................13
3.2 Beschrijvingsmaten ..............................................................................................................14
3.3 Weergave van data ..............................................................................................................17
4 De normaalverdeling .....................................................................................................................23
4.1 Scheve verdelingen ..............................................................................................................24
4.2 Kurtosis .................................................................................................................................25
4.3 De centrale limietstelling .....................................................................................................26
5 Het toetsen van gemiddelden .......................................................................................................28
5.1 De Z-toets .............................................................................................................................29
5.2 De T-toets .............................................................................................................................32
5.2.1 One-sample T test ............................................................................................................32
5.2.2 Paired samples T test .......................................................................................................34
5.2.3 Two (Independent) samples T test ..................................................................................35
5.2.4 One-Way ANOVA .............................................................................................................37
6 Chikwadraat toets voor een kruistabel (chisquare test of independence) ...................................44
7 Relatief risico en odds ratio ...........................................................................................................48
8 Productmoment correlatie (Pearson correlation) .........................................................................50
9 Enkelvoudige lineaire regressie .....................................................................................................53
9.1 De best passende lijn............................................................................................................53
9.2 Bepaling van b1 en b0............................................................................................................54
9.3 Regressie in SPSS ..................................................................................................................55
9.4 Kwaliteit van de regressielijn proportie verklaarde variantie ...........................................57
9.5 Assumpties en hoe ze te controleren ..................................................................................59
9.6 Dichotome onafhankelijke variabelen .................................................................................60
9.7 Verschil lineaire regressie en correlatie ...............................................................................60
Appendix A: Overzichtstabellen .......................................................................................................62
Appendix B: Antwoordsleutel met toelichting ................................................................................63
Oefentoetsen .........................................................................................................................................67
3
, 1 Basisbegrippen in statistiek
Voordat we de statistische toetsen één voor één zullen gaan bespreken is het belangrijk een aantal
basisbegrippen goed te begrijpen. Te beginnen met causatie versus correlatie:
Een correlatie wil zeggen dat twee factoren samenhangen. Wanneer je meer van de een ziet, zie je
ook meer (of juist minder) van de andere. Een causaal verband wil zeggen dat A de oorzaak is voor
het optreden van B. Het onderscheid is soms lastig te maken. Hopelijk maakt het onderstaande
voorbeeld het verschil duidelijk.
Voorbeeld 1
Wanneer het in de zomer warm is worden er meer ijsjes verkocht op het
strand dan in de winter. Ook zijn er in de zomer meer verdrinkingen. Je denkt
bewijs te hebben gevonden voor een causaal verband. Je stelt:
1 Meer ijsjes in de zomer op het strand
2 Meer verdrinkingen in de zomer strand
3 Dus: Het eten van ijsjes zorgt voor een grotere kans op verdrinking
Dit voorbeeld laat mooi het verschil zien tussen correlatie en causatie. Het eten van ijsjes is niet de
oorzaak van verdrinkingen. Het eten van ijsjes op het strand hangt wel samen met het aantal
verdrinkingen.
Synoniemen van correlatie zijn: Samenhang, verbondenheid, verband, associatie
Synoniemen van causatie zijn: Oorzaak gevolg, etiologisch verband, causaal verband,
deterministisch verband
In onderzoek probeer je een causatie of correlatie tussen je onafhankelijke en afhankelijke variabele
aan te tonen:
Veroorzaakt alcoholconsumptie (= onafhankelijke variabele) het krijgen van leverkanker (=
afhankelijke variabele)? causatie
Hangt alcoholconsumptie samen met het krijgen van leverkanker? correlatie
Verder is het belangrijk te snappen wat een steekproef is. Statistisch onderzoek heeft als doel om
uitspraken te kunnen doen over bepaalde groepen (= populaties). Het is vaak niet mogelijk om de
gehele populatie te onderzoeken. Het is niet handig om 17 miljoen Nederlanders te vragen naar hun
lengte, om vervolgens te kunnen concluderen dat Nederlandse mannen langer zijn dan Nederlandse
vrouwen. In plaats daarvan gebruik je een steekproef. Je vraagt duizend mannen en duizend
vrouwen naar hun lengte en je doet vervolgens een statistische toets. Als de mannen in je
steekproef nu een flink stuk groter blijken, dan doe je met dit bekende steekproefgemiddelde,
uitspraken over het onbekende populatiegemiddelde.
4
Uitgave: 5e druk, Eindhoven, mei 2022
Contactgegevens:
Bestemd voor: Gezondheidswetenschappen jaar 1
Biomedische Wetenschappen jaar 1
Maastricht University
1
,Voorwoord
Vanaf 2017 tot en met 2021 heb ik vijf jaar lang met veel plezier bijles gegeven aan studenten
gezondheidswetenschappen en biomedische wetenschappen. Onderstaande samenvatting van blok
GZW1026 is in die jaren ook steeds geüpdatet. Ik denk dat vrijwel alle theorie van het blok zoals dat
in 2021 gegeven is in de samenvatting staat. Naarmate de samenvatting veroudert, kan het uiteraard
zo zijn dat de samenvatting minder compleet wordt.
Ik hoop dat deze samenvatting je helpt om het tentamen te halen en, ook niet onbelangrijk, om tijdens
je hele studie het overzicht te kunnen houden wat betreft statistiek.
gratis! Mocht de samenvatting je echt hebben geholpen, dan moedig ik je van harte aan om
euro over te maken aan een goed doel! Je kunt zelf een goed doel kiezen, maar ik heb ook een tip
voor je!
Het goede doel dat ik voorstel is Stichting Mens Achter de Patiënt. Dat is een stichting die zich ervoor
inzet om de stem van patiënten in de zorg te versterken. Op de universiteit van Maastricht organiseert
Stichting Mens Achter de Patiënt onderwijs waarbij onder andere studenten
gezondheidswetenschappen in contact komen met mensen met een chronische ziekte en inzicht
krijgen in hoe het is om ziek te zijn.
Doneren kan via de volgende link: https://mensachterdepatient.nl/doneer/. Als je doneert, help je
Stichting Mens Achter de Patiënt de stem van patiënten in de zorg te versterken.
Heel veel succes met je tentamen!
Sjim Romme
2
,Inhoudsopgave
Voorwoord ...............................................................................................................................................2
1 Basisbegrippen in statistiek .............................................................................................................4
2 Significantie......................................................................................................................................9
3 Beschrijven van data ......................................................................................................................13
3.1 Meetniveaus .........................................................................................................................13
3.2 Beschrijvingsmaten ..............................................................................................................14
3.3 Weergave van data ..............................................................................................................17
4 De normaalverdeling .....................................................................................................................23
4.1 Scheve verdelingen ..............................................................................................................24
4.2 Kurtosis .................................................................................................................................25
4.3 De centrale limietstelling .....................................................................................................26
5 Het toetsen van gemiddelden .......................................................................................................28
5.1 De Z-toets .............................................................................................................................29
5.2 De T-toets .............................................................................................................................32
5.2.1 One-sample T test ............................................................................................................32
5.2.2 Paired samples T test .......................................................................................................34
5.2.3 Two (Independent) samples T test ..................................................................................35
5.2.4 One-Way ANOVA .............................................................................................................37
6 Chikwadraat toets voor een kruistabel (chisquare test of independence) ...................................44
7 Relatief risico en odds ratio ...........................................................................................................48
8 Productmoment correlatie (Pearson correlation) .........................................................................50
9 Enkelvoudige lineaire regressie .....................................................................................................53
9.1 De best passende lijn............................................................................................................53
9.2 Bepaling van b1 en b0............................................................................................................54
9.3 Regressie in SPSS ..................................................................................................................55
9.4 Kwaliteit van de regressielijn proportie verklaarde variantie ...........................................57
9.5 Assumpties en hoe ze te controleren ..................................................................................59
9.6 Dichotome onafhankelijke variabelen .................................................................................60
9.7 Verschil lineaire regressie en correlatie ...............................................................................60
Appendix A: Overzichtstabellen .......................................................................................................62
Appendix B: Antwoordsleutel met toelichting ................................................................................63
Oefentoetsen .........................................................................................................................................67
3
, 1 Basisbegrippen in statistiek
Voordat we de statistische toetsen één voor één zullen gaan bespreken is het belangrijk een aantal
basisbegrippen goed te begrijpen. Te beginnen met causatie versus correlatie:
Een correlatie wil zeggen dat twee factoren samenhangen. Wanneer je meer van de een ziet, zie je
ook meer (of juist minder) van de andere. Een causaal verband wil zeggen dat A de oorzaak is voor
het optreden van B. Het onderscheid is soms lastig te maken. Hopelijk maakt het onderstaande
voorbeeld het verschil duidelijk.
Voorbeeld 1
Wanneer het in de zomer warm is worden er meer ijsjes verkocht op het
strand dan in de winter. Ook zijn er in de zomer meer verdrinkingen. Je denkt
bewijs te hebben gevonden voor een causaal verband. Je stelt:
1 Meer ijsjes in de zomer op het strand
2 Meer verdrinkingen in de zomer strand
3 Dus: Het eten van ijsjes zorgt voor een grotere kans op verdrinking
Dit voorbeeld laat mooi het verschil zien tussen correlatie en causatie. Het eten van ijsjes is niet de
oorzaak van verdrinkingen. Het eten van ijsjes op het strand hangt wel samen met het aantal
verdrinkingen.
Synoniemen van correlatie zijn: Samenhang, verbondenheid, verband, associatie
Synoniemen van causatie zijn: Oorzaak gevolg, etiologisch verband, causaal verband,
deterministisch verband
In onderzoek probeer je een causatie of correlatie tussen je onafhankelijke en afhankelijke variabele
aan te tonen:
Veroorzaakt alcoholconsumptie (= onafhankelijke variabele) het krijgen van leverkanker (=
afhankelijke variabele)? causatie
Hangt alcoholconsumptie samen met het krijgen van leverkanker? correlatie
Verder is het belangrijk te snappen wat een steekproef is. Statistisch onderzoek heeft als doel om
uitspraken te kunnen doen over bepaalde groepen (= populaties). Het is vaak niet mogelijk om de
gehele populatie te onderzoeken. Het is niet handig om 17 miljoen Nederlanders te vragen naar hun
lengte, om vervolgens te kunnen concluderen dat Nederlandse mannen langer zijn dan Nederlandse
vrouwen. In plaats daarvan gebruik je een steekproef. Je vraagt duizend mannen en duizend
vrouwen naar hun lengte en je doet vervolgens een statistische toets. Als de mannen in je
steekproef nu een flink stuk groter blijken, dan doe je met dit bekende steekproefgemiddelde,
uitspraken over het onbekende populatiegemiddelde.
4
