Uittreksel biologie
Hoofdstuk 3
§1 fenotype en genotype
Fenotype van een organisme = alle waarneembare eigenschappen van een individu
De informatie voor erfelijke eigenschappen ligt op de chromosomen (=langgerekte dunne
‘draden’ in de celkern).
Erfelijke eigenschappen nakomelingen à bij bevruchting via chromosomen zaadcel en eicel
Genotype van een organisme = de informatie voor alle erfelijke eigenschappen van een
individu
Chromosomen zijn alleen bij delende cellen zichtbaar. Ze bevatten één zeer lang molecuul
van de stof DNA en veel eiwitmoleculen.
Karyotype = de rangschikking van chromosomen in een cel. Dit wordt ook
chromosomenportret of karyogram genoemd.
Chromosomenparen = autosomen à er zijn 22 gelijke chromosomenparen
Homologe chromosomen = elk chromosoom van een chromosomenpaar is gelijk in lengte en
vorm à het 23e chromosomenpaar kan het geslacht van een individu bepalen =
geslachtschromosomen. Bij man: geslachtschromosomen zijn niet gelijk, maar vormen wel
een paar. Bij vrouw: geslachtschromosomen zijn wel gelijk.
Gen (ook wel erffactor genoemd) = een deel van een chromosoom dat de informatie bevat
voor één of meer erfelijke eigenschappen of een deel van een erfelijke eigenschap.
Bij een bepaalde eigenschap is vaak meer dan één gen betrokken.
DNA
- Twee ketens die in een dubbele spiraal om elkaar gewonden liggen
- Opgebouwd uit vier verschillende bouwstenen (= nucleotiden)
o Nucleotiden bestaat uit een fosfaatgroep, desoxyribose en een stifstofbase
- Elke keten bestaat uit veel duizenden aan elkaar gekoppelde nucleotiden
(=bouwstenen)
DNA van schimmels, planten en dieren bevindt zich in de kern en in mitochondriën
(=bolvormige organellen. Eiwitten, koolhydraten en vetten worden in het cytoplasma
afgebroken). In plantaardige cel komt DNA voor in de kern, mitochondriën en
bladgroenkorrels.
Genoom = alle DNA-moleculen in een cel van een organisme.
,de bouw van een chromosoom met DNA (schematisch)
In een DNA-molecuul zitten 4 verschillende stikstofbasen:
1. adenine (A)
2. thymine (T)
3. cytosine (C)
4. guanine (G)
Stikstofbasen van twee ketens zijn met elkaar verbonden.
Basenparing = de met elkaar verbonden stikstofbasen van de twee ketens vormen vaste
paren
, Adenine is steeds verbonden met thymine (A + T) (T + A).
Cytosine is steeds verbonden met guanine (C + G) (G + C).
Een chromosoom heeft veel genen. Één gen bestaat uit honderden nucleotiden.
DNA-sequentie = stikstofbasen in een gen die op een bepaalde volgorde gerangschikt.
Allel = variatie in DNA-sequentie
Bij een allel bestaan verschillende vormen van een gen voor een bepaalde eigenschap, zoals
zwart haar heeft een andere volgorde van stikstofbasen dan blond haar.
Genexpressie = het aanzetten en tot uiting komen van een gen
Inactivatie = het uitstaan van een gen
Fenotype wordt bepaald door het genotype en milieufactoren (voorbeelden: licht, lucht,
voeding, ziekten).
Modificatie = het veranderen van het fenotype.
Bij modificatie verandert de informatie in de chromosomen niet. Het wordt niet
doorgegeven aan nakomelingen.
Aangeboren afwijking = afwijking, aandoening of ziekte die in de baarmoeder ontstaat.
Erfelijke ziekte = afwijking, aandoening of ziekte die genetisch via de ouders wordt
doorgegeven.
§2 genenparen
Lichaamscellen à chromosomen en genen in paren
Locus = de plaats van een gen in een chromosoom
Homologe chromosomen à lengte en vorm komen overeen en bevatten genen voor
dezelfde erfelijke eigenschappen.
Homozygoot = personen met een rechte haarlijn waarbij het genenpaar voor de haarlijn
bestaat uit twee allelen voor een rechte haarlijn.
Heterozygoot = personen met twee allelen voor de haarlijn die ongelijk zijn à drager van de
recessieve eigenschap van de rechte haarlijn.
Dominante allel = één van beide allelen komt tot uiting in het fenotype
Recessieve allel = dit allel komt alleen tot uiting als er geen dominante allel aanwezig is.
Het dominante allel is sterker dan het recessieve allel.
Onvolledig dominant = het recessieve allel komt toch een beetje tot uiting in het fenotype.
Intermediair = beide allelen komen een beetje tot uiting in het fenotype.
Hoofdstuk 3
§1 fenotype en genotype
Fenotype van een organisme = alle waarneembare eigenschappen van een individu
De informatie voor erfelijke eigenschappen ligt op de chromosomen (=langgerekte dunne
‘draden’ in de celkern).
Erfelijke eigenschappen nakomelingen à bij bevruchting via chromosomen zaadcel en eicel
Genotype van een organisme = de informatie voor alle erfelijke eigenschappen van een
individu
Chromosomen zijn alleen bij delende cellen zichtbaar. Ze bevatten één zeer lang molecuul
van de stof DNA en veel eiwitmoleculen.
Karyotype = de rangschikking van chromosomen in een cel. Dit wordt ook
chromosomenportret of karyogram genoemd.
Chromosomenparen = autosomen à er zijn 22 gelijke chromosomenparen
Homologe chromosomen = elk chromosoom van een chromosomenpaar is gelijk in lengte en
vorm à het 23e chromosomenpaar kan het geslacht van een individu bepalen =
geslachtschromosomen. Bij man: geslachtschromosomen zijn niet gelijk, maar vormen wel
een paar. Bij vrouw: geslachtschromosomen zijn wel gelijk.
Gen (ook wel erffactor genoemd) = een deel van een chromosoom dat de informatie bevat
voor één of meer erfelijke eigenschappen of een deel van een erfelijke eigenschap.
Bij een bepaalde eigenschap is vaak meer dan één gen betrokken.
DNA
- Twee ketens die in een dubbele spiraal om elkaar gewonden liggen
- Opgebouwd uit vier verschillende bouwstenen (= nucleotiden)
o Nucleotiden bestaat uit een fosfaatgroep, desoxyribose en een stifstofbase
- Elke keten bestaat uit veel duizenden aan elkaar gekoppelde nucleotiden
(=bouwstenen)
DNA van schimmels, planten en dieren bevindt zich in de kern en in mitochondriën
(=bolvormige organellen. Eiwitten, koolhydraten en vetten worden in het cytoplasma
afgebroken). In plantaardige cel komt DNA voor in de kern, mitochondriën en
bladgroenkorrels.
Genoom = alle DNA-moleculen in een cel van een organisme.
,de bouw van een chromosoom met DNA (schematisch)
In een DNA-molecuul zitten 4 verschillende stikstofbasen:
1. adenine (A)
2. thymine (T)
3. cytosine (C)
4. guanine (G)
Stikstofbasen van twee ketens zijn met elkaar verbonden.
Basenparing = de met elkaar verbonden stikstofbasen van de twee ketens vormen vaste
paren
, Adenine is steeds verbonden met thymine (A + T) (T + A).
Cytosine is steeds verbonden met guanine (C + G) (G + C).
Een chromosoom heeft veel genen. Één gen bestaat uit honderden nucleotiden.
DNA-sequentie = stikstofbasen in een gen die op een bepaalde volgorde gerangschikt.
Allel = variatie in DNA-sequentie
Bij een allel bestaan verschillende vormen van een gen voor een bepaalde eigenschap, zoals
zwart haar heeft een andere volgorde van stikstofbasen dan blond haar.
Genexpressie = het aanzetten en tot uiting komen van een gen
Inactivatie = het uitstaan van een gen
Fenotype wordt bepaald door het genotype en milieufactoren (voorbeelden: licht, lucht,
voeding, ziekten).
Modificatie = het veranderen van het fenotype.
Bij modificatie verandert de informatie in de chromosomen niet. Het wordt niet
doorgegeven aan nakomelingen.
Aangeboren afwijking = afwijking, aandoening of ziekte die in de baarmoeder ontstaat.
Erfelijke ziekte = afwijking, aandoening of ziekte die genetisch via de ouders wordt
doorgegeven.
§2 genenparen
Lichaamscellen à chromosomen en genen in paren
Locus = de plaats van een gen in een chromosoom
Homologe chromosomen à lengte en vorm komen overeen en bevatten genen voor
dezelfde erfelijke eigenschappen.
Homozygoot = personen met een rechte haarlijn waarbij het genenpaar voor de haarlijn
bestaat uit twee allelen voor een rechte haarlijn.
Heterozygoot = personen met twee allelen voor de haarlijn die ongelijk zijn à drager van de
recessieve eigenschap van de rechte haarlijn.
Dominante allel = één van beide allelen komt tot uiting in het fenotype
Recessieve allel = dit allel komt alleen tot uiting als er geen dominante allel aanwezig is.
Het dominante allel is sterker dan het recessieve allel.
Onvolledig dominant = het recessieve allel komt toch een beetje tot uiting in het fenotype.
Intermediair = beide allelen komen een beetje tot uiting in het fenotype.
