GESCHIEDENIS H2
2.1 de Griekse democratie
In Athene werden de beslissingen genomen doormiddel van een volksvergadering. Zo’n regering
‘door het volk’ noemen we ook wel democratie.
Het verschil tussen een moderne democratie en de Atheense democratie is dat er bij moderne
democratieën er wordt gekozen voor vertegenwoordigers in een parlement.
In Athene was er géén parlement: alle Atheense mannen die geen slaaf waren mochten
rechtstreeks meebeslissen. Dit noemen we een directe democratie.
Een voorwaarde voor een directe democratie is dat er niet te veel burgers moeten zijn. Hierdoor
werkte dit goed in Griekenland, omdat de meeste poleis hadden maar een paar duizend inwoners.
Athene was een erg grote polis. In zo een polis hadden alleen volwassen, vrije mannen burgerrecht.
Het maakte binnen die groep niet uit of je rijk of arm was.
Onderlinge gelijkheid was voor Atheners erg belangrijk. Ze waren bevreesd voor een te machtige
leider. Athene was namelijk ooit al eens eerder geregeerd door een koning (monarchie) , en later
ook door de adel (aristocratie). Ook is het voorgekomen dat tijdelijk 1 man de macht greep (een
tiran).
Door de veranderingen in oorlogvoering waren de burgers steeds belangrijker geworden.
De Atheense democratie was zo ingericht dat niemand te veel macht kon grijpen.
De belangrijkste beslissingen waren in de handen van volksvergaderingen. Maar hier kon niet alles
behandeld worden waardoor er elk jaar een stadsbestuur gekozen (de raad van 500). Hierin zat wer
het dagelijks bestuur dat bestond uit 50 raadsleden. Maar die mochten niet langer dan één maand
blijven.
De angst voor te veel macht bij één persoon was ook zichtbaar bij:
In de rechtspraak: in de handen van een volksjury, die door het lot werden aangewezen.
Het leger: geleid door 10 generaals (strategen), die elk jaar opnieuw werden gekozen bij een
volksvergadering.
Een scherven gericht werd ook gehouden tijdens een volksvergadering, daarin schreven burgers op
een potscherf (ostrakon) wie zij vonden dat er te veel macht had. De ‘winnaar’ werd een tijdje
verbannen. Dit wegstemmen van politici heet ook wel ostracisme.
Er ontstond ook veel kritiek op de Atheense democratie, vooral belangrijke Atheense denkers
hebben zich afgevraagd of dit wel de beste manier van besturen was.
deze griekse filosofen zijn mensen dei allerlei aspecten van het bestaan onderzoeken.
ze richten zich vooral op een aantal vragen:
1. Hoe zitten de natuur en het heelal in elkaar (natuurfilosofie)?
2. Wat is goed gedrag en hoe kan een mens dat leren (ethiek)?
3. Hoe moet een polis worden bestuurd (politiek)?
1
, Natuurfilosofie (denken over natuur)
al heel vroeg probeerden Griekse onderzoekers algemene theorieën te ontwikkelen om
natuurverschijnselen te verklaren. Ze vroegen zich af of de wereld was terug te voeren op één
oerelement, zoals water of vuur.
Ook merkte een van hen op dat alles in de natuur voortdurend in beweging was (alles stroomt) en
een ander dacht dat alles uit heel kleine deeltjes bestaat (atomen). De inzichten waren vaak
speculatief, omdat ze moeilijk te bewijzen waren.
Vooral in de wiskunde boekte ze veel vooruitgang, daarom wordt de Griekse filosofie ook wel
beschouwd als het begin van de wetenschap. Maar dit is niet helemaal waar, omdat veel van hun
kennis kwam voort uit de kennis die was ontwikkeld in Mesopotamië en Egypte.
Ethiek (denken over het goede en het ware)
hoe konden mensen het beste leven? Wat is goed en wat is slecht? Een van de belangrijkste filosofen
uit deze tijd was de Athener Socrates, die hier veel over na dacht. Hij kon zich ook ergeren aan
mensen die zeiden dat ze wisten hoe iets in elkaar zat.
Socrates werd in 399 v.C. veroordeeld in Athene tot het drinken uit een beker met dodelijk gif, dit
omdat ze vonden dat zijn kritiek op goden de jongeren hebben bedorven en waarschijnlijk ook omdat
hij kritisch was om de Atheense democratie.
Politiek (denken over politiek)
Hoe kun je een polis het beste besturen, daar dachten filosofen uit die tijd veel over na. Filosoof
Plato (427-347 v.C.), een leerling van Socrates, was er van overtuigd dat het beste was om wijze
mensen in het bestuur te doen die alle belangen goed afwegen. Hij kon zich moeilijk voorstellen dat
je bij een meerderheid met stemmen kon bepalen wat goed was. Politici namen in een democratie
vooral besluiten de burgers tevreden te houden.
Burgers lieten zich ook vaak misleiden door volksmenners (handige sprekers). Burgers waren ook
vaak wispelturig en de meerderheid had niet altijd gelijk.
Ook Aristoteles (348-322 v.C.), leerling van Plato, was kritisch over democratie. Hij vond dat
monarchieën, aristocratieën en democratieën allemaal goed konden werken, maar ook gevaarlijk
konden worden. Hij wilde een mengvorm van alle drie. Verder vond hij daarbij kennis een groot
belang voor goede beslissingen.
Plato verzamelde en schreef systematisch kennis op, waardoor hij afstand nam van de meer
speculatieve manier van denken van eerdere filosofen.
2
2.1 de Griekse democratie
In Athene werden de beslissingen genomen doormiddel van een volksvergadering. Zo’n regering
‘door het volk’ noemen we ook wel democratie.
Het verschil tussen een moderne democratie en de Atheense democratie is dat er bij moderne
democratieën er wordt gekozen voor vertegenwoordigers in een parlement.
In Athene was er géén parlement: alle Atheense mannen die geen slaaf waren mochten
rechtstreeks meebeslissen. Dit noemen we een directe democratie.
Een voorwaarde voor een directe democratie is dat er niet te veel burgers moeten zijn. Hierdoor
werkte dit goed in Griekenland, omdat de meeste poleis hadden maar een paar duizend inwoners.
Athene was een erg grote polis. In zo een polis hadden alleen volwassen, vrije mannen burgerrecht.
Het maakte binnen die groep niet uit of je rijk of arm was.
Onderlinge gelijkheid was voor Atheners erg belangrijk. Ze waren bevreesd voor een te machtige
leider. Athene was namelijk ooit al eens eerder geregeerd door een koning (monarchie) , en later
ook door de adel (aristocratie). Ook is het voorgekomen dat tijdelijk 1 man de macht greep (een
tiran).
Door de veranderingen in oorlogvoering waren de burgers steeds belangrijker geworden.
De Atheense democratie was zo ingericht dat niemand te veel macht kon grijpen.
De belangrijkste beslissingen waren in de handen van volksvergaderingen. Maar hier kon niet alles
behandeld worden waardoor er elk jaar een stadsbestuur gekozen (de raad van 500). Hierin zat wer
het dagelijks bestuur dat bestond uit 50 raadsleden. Maar die mochten niet langer dan één maand
blijven.
De angst voor te veel macht bij één persoon was ook zichtbaar bij:
In de rechtspraak: in de handen van een volksjury, die door het lot werden aangewezen.
Het leger: geleid door 10 generaals (strategen), die elk jaar opnieuw werden gekozen bij een
volksvergadering.
Een scherven gericht werd ook gehouden tijdens een volksvergadering, daarin schreven burgers op
een potscherf (ostrakon) wie zij vonden dat er te veel macht had. De ‘winnaar’ werd een tijdje
verbannen. Dit wegstemmen van politici heet ook wel ostracisme.
Er ontstond ook veel kritiek op de Atheense democratie, vooral belangrijke Atheense denkers
hebben zich afgevraagd of dit wel de beste manier van besturen was.
deze griekse filosofen zijn mensen dei allerlei aspecten van het bestaan onderzoeken.
ze richten zich vooral op een aantal vragen:
1. Hoe zitten de natuur en het heelal in elkaar (natuurfilosofie)?
2. Wat is goed gedrag en hoe kan een mens dat leren (ethiek)?
3. Hoe moet een polis worden bestuurd (politiek)?
1
, Natuurfilosofie (denken over natuur)
al heel vroeg probeerden Griekse onderzoekers algemene theorieën te ontwikkelen om
natuurverschijnselen te verklaren. Ze vroegen zich af of de wereld was terug te voeren op één
oerelement, zoals water of vuur.
Ook merkte een van hen op dat alles in de natuur voortdurend in beweging was (alles stroomt) en
een ander dacht dat alles uit heel kleine deeltjes bestaat (atomen). De inzichten waren vaak
speculatief, omdat ze moeilijk te bewijzen waren.
Vooral in de wiskunde boekte ze veel vooruitgang, daarom wordt de Griekse filosofie ook wel
beschouwd als het begin van de wetenschap. Maar dit is niet helemaal waar, omdat veel van hun
kennis kwam voort uit de kennis die was ontwikkeld in Mesopotamië en Egypte.
Ethiek (denken over het goede en het ware)
hoe konden mensen het beste leven? Wat is goed en wat is slecht? Een van de belangrijkste filosofen
uit deze tijd was de Athener Socrates, die hier veel over na dacht. Hij kon zich ook ergeren aan
mensen die zeiden dat ze wisten hoe iets in elkaar zat.
Socrates werd in 399 v.C. veroordeeld in Athene tot het drinken uit een beker met dodelijk gif, dit
omdat ze vonden dat zijn kritiek op goden de jongeren hebben bedorven en waarschijnlijk ook omdat
hij kritisch was om de Atheense democratie.
Politiek (denken over politiek)
Hoe kun je een polis het beste besturen, daar dachten filosofen uit die tijd veel over na. Filosoof
Plato (427-347 v.C.), een leerling van Socrates, was er van overtuigd dat het beste was om wijze
mensen in het bestuur te doen die alle belangen goed afwegen. Hij kon zich moeilijk voorstellen dat
je bij een meerderheid met stemmen kon bepalen wat goed was. Politici namen in een democratie
vooral besluiten de burgers tevreden te houden.
Burgers lieten zich ook vaak misleiden door volksmenners (handige sprekers). Burgers waren ook
vaak wispelturig en de meerderheid had niet altijd gelijk.
Ook Aristoteles (348-322 v.C.), leerling van Plato, was kritisch over democratie. Hij vond dat
monarchieën, aristocratieën en democratieën allemaal goed konden werken, maar ook gevaarlijk
konden worden. Hij wilde een mengvorm van alle drie. Verder vond hij daarbij kennis een groot
belang voor goede beslissingen.
Plato verzamelde en schreef systematisch kennis op, waardoor hij afstand nam van de meer
speculatieve manier van denken van eerdere filosofen.
2
