Western Civilization Beyond Boundaries(VMT)
T. Noble
Hoofdstuk 11(vanaf blz 301): Crisis en Herstel in Laatmiddeleeuws Europa,
1300-1500
In tegenstelling tot de rest van Europa waren er in de 14e en 15e eeuw in Italië veel steden
Echter, er was geen eenheid in Italië
De macht lag vooral binnen grote steden
Drie groepen met veel macht:
Oude stedelijke notabelen
o Rijkdom door eerder vergaarde eigendommen
Koopmanfamilies
o Rijkdom door economische expansie in de 12e en 13e eeuw
De gewone ambachtslieden en koopmannen(popolo)
o Macht door getal, waren echter wel verdeeld in verschillende facties
Gaven daarom hun macht aan een signor, een heer met een privéleger
Venetië en Florence konden dit voorkomen
o Echter, hierdoor kwam de macht in handen van een
aantal rijke families
Volksopstanden die hiertegen in gingen, werden
neergeslagen
In Florence kwamen de Medici aan de macht
Tussen de stadsstaten waren veel conflicten, hier kwam een einde aan door de vrede van
Lodi(1454) en de oprichting van de Italiaanse Liga
Toen Frankrijk in 1494 Italië binnenviel kwam de Liga onder druk te staan en de Medici
verloren hun macht. Echter, in 1512 werd hun macht door het Habsburgse Rijk hersteld
Venetië en Toscane slaagden erin tot aan de Franse Revolutie in 1789 republieken te blijven
Crisis in Economie en Maatschappij
Crisis:
Rond 1300 was Europa overbevolkt
o Stukken land per persoon werden kleiner
Hongersnoden
De Zwarte Dood
o Oorzaak onduidelijk
Minderheden kregen vaak de schuld
Joden
Leprozen
Prostituees
Handel en landbouw
Italiaanse bankiers kregen rond 1500 minder macht door de competitie met bankiers
uit Noord-Europa
o Hanze
In de late middeleeuwen gingen sommige industrieën, zoals de textielproductie, van
de stad naar het platteland
, o Hier kon zonder de druk en regels van de gilden in de stad worden
geproduceerd
o Proto-industrieën
Part-time landbouwer
Part-time arbeider
Twee ontwikkelingen die de handel in wol veranderden in de 15e eeuw:
o Spanje ging veel meer exporteren
o Engeland ging de wol eerst bewerken voordat het werd geëxporteerd
Londen werd een grote stad door de wolhandel
De stadsbesturen waren conservatief in de 15e eeuw
Vrouwen namen vooral in het noorden vaak deel aan het economisch circuit
Na de Zwarte Dood werden de arbeiders welvarender en ging men over van water
naar bier(gezonder)
The Consolidatie van Politieke Macht, 1450-1500
Frankrijk
Kreeg veel macht door hun staand leger
o Professionele soldaten
Franse hof werd een politiek en financieel centrum
Engeland
Na verlies Honderdjarige Oorlog had de koning nauwelijks macht
o Leidde tot conflicten tussen verschillende facties
Begin Wars of the Roses
Hierna kwamen Tudors aan de macht
Tudors hadden succes omdat:
o Er geen sterke tegenstanders waren
o Ze de vrede wisten te bewaren en hierdoor minder belasting hoefden te
heffen
o Het volk een stabiel bestuur wenste
Scandinavië
Noorwegen, Denemarken en Zweden verenigden zich in de Unie van Kalmar die tot
1523 bleef bestaan
Spanje
Toen Ferdinand, erfgenaam van Aragon en Catalonië trouwde met prinses Isabella
van Castillië, werd Spanje in 1469 verenigd
o Deze eenwording verliep door onderlinge verschillen niet erg soepel
Castillië was meer gericht op landbouw, Aragon op handel
Vanaf 1492 werden Joden en Moslims niet langer getolereerd
o Bracht Spanje grote economische en sociale schade toe
Joden en Moslims die het land verlieten namen veel kennis en kapitaal
met zich mee
Duitsland
Gouden Bull in 1356 zorgde voor meer regionale macht
Toch begon men meer te centraliseren om sterker te staan tegen buitenlandse
machten
,Hoofdstuk 12: De Renaissance
Humanisme en Cultuur in Italië, 1300-1500
De Italianen begonnen antieke modellen te gebruiken om hun huidige culturele, politieke en
educatieve problemen op te lossen
De humanisten begonnen met dit teruggrijpen op het verleden
Humanisme
In het begin voornamelijk populair in Italië
o Geürbaniseerd
o Seculier
o Educatie werd niet verzorgd door geestelijken, maar door stadsbestuur
In Noord-Europa focus op theologische speculatie
In Italië focus op praktische zaken
Francesco Petrarca(1304-1374)
o Combineerde klassieke morele en literaire ideeën met problemen in de
veertiende eeuw
o Bekritiseerde de tijd waarin hij leefde
o Noemde de Middeleeuwen “Dark Ages”
Vrouwen hoorden volgens veel mannen niet geletterd te zijn
Hun wil om de Oudheid te imiteren leidde tot een verandering van kennis
o Ontdekking dat de Donatie van Constantijn nep was
o Ontdekking van fouten in de Bijbel
o Herleving filosofie
Interesse in:
o Hermetiek
o Astrologie
o Alchemie
Machiavelli wees erop dat niet alles uit de Oudheid overgenomen kon worden
o De tijd vergt aanpassingen
Schilderen en Kunst, 1250-550
Kunstenaars dachten dat de klassieke kunst tot leven moest worden herontdekt om
een einde te maken aan de periode van ‘barbarij’
Eerste beoefenaar van de nieuwe, humanistische stijl: Giotto di Bondono
Kunstenaars gingen gebruik maken van lineair perspectief en schilderden realistische
en natuurlijke situaties
Hoge Renaissance Kunst
o Leonardo Da Vinci(1452-1519)
o Michelangelo Buonarroti(1475-1564)
Sixtijnse Kapel
Combinatie van artistieke vaardigheden en humanistisch morele en
filosofische waarden
Ook in Noord-Europa werden de stijlen van de Renaissance overgenomen
o Van Eyck(1390-1441)
o Albrecht Dürer(1471-1528)
Ook gewone gezinnen konden zich kunst veroorloven
, Publieke instellingen waren de eerste die de kunst die voortkwam uit de artistieke
uitbarsting van de 14e eeuw kochten
De Verspreiding van de Renaissance, 1350-1536
Renaissance anders in Italië dan in de rest van Europa
o In de rest van Europa meer interesse in religieuze dan politieke hervormingen
o Buiten Italië werd er veel in de volkstaal geschreven
Deze verhalen gingen vaak over religieuze en morele thema’s uit het
dagelijks leven
o Humanisten in Noord-Europa waren meer gebonden aan het
universiteitsleven en minder aan de ideeën van het Romeinse publieke leven
Uitvinding van de boekdrukkunst zorgde ervoor dat de Renaissance makkelijker
konden worden verspreid
o Boeken werden goedkoper en voor meer mensen beschikbaar
Twee Noord-Europese humanisten
o Erasmus(1466-1536)
Schreef Lof der Zotheid
Herschreef het Nieuwe Testament
Poging tot zuivering
o Thomas More(1478-1535)
Schreef Utopia
Politiek en Renaissance Cultuur
De hoven waren bolwerken van macht
Heersers maakten gebruik van de Renaissance om hun macht uit te leggen en te
rechtvaardigen
o Ook de paus gebruikte de Renaissance voor politieke doeleinden
Rechtvaardigde hiermee zijn heerschappij
De pauzen zetten Rome weer op de kaart
o O.a., door de bouw van de Sixtijnse Kapel
Hoofdstuk 14: Het Tijdperk van de Reformatie
De Reformatiebewegingen, 1517-1545
1517: 95 stellingen op de deur van de kerk van Wittenberg, Luther begint met protesteren
tegen de laatmiddeleeuwse kerk
Tegen aflaten
Mensen kunnen niet door giften, maar slechts door Gods genade gered worden
Priesters zijn geen medium tussen de mens en God
o Als gevolg hiervan vonden zijn volgelingen dat het celibaat en kloosterleven
afgeschaft moesten worden en pelgrimage niet nodig was
Luther preekt een individuele reformatie, zijn volgelingen een
gemeenschappelijke reformatie
De laatmiddeleeuwse context:
Er was sprake van volksreligie
T. Noble
Hoofdstuk 11(vanaf blz 301): Crisis en Herstel in Laatmiddeleeuws Europa,
1300-1500
In tegenstelling tot de rest van Europa waren er in de 14e en 15e eeuw in Italië veel steden
Echter, er was geen eenheid in Italië
De macht lag vooral binnen grote steden
Drie groepen met veel macht:
Oude stedelijke notabelen
o Rijkdom door eerder vergaarde eigendommen
Koopmanfamilies
o Rijkdom door economische expansie in de 12e en 13e eeuw
De gewone ambachtslieden en koopmannen(popolo)
o Macht door getal, waren echter wel verdeeld in verschillende facties
Gaven daarom hun macht aan een signor, een heer met een privéleger
Venetië en Florence konden dit voorkomen
o Echter, hierdoor kwam de macht in handen van een
aantal rijke families
Volksopstanden die hiertegen in gingen, werden
neergeslagen
In Florence kwamen de Medici aan de macht
Tussen de stadsstaten waren veel conflicten, hier kwam een einde aan door de vrede van
Lodi(1454) en de oprichting van de Italiaanse Liga
Toen Frankrijk in 1494 Italië binnenviel kwam de Liga onder druk te staan en de Medici
verloren hun macht. Echter, in 1512 werd hun macht door het Habsburgse Rijk hersteld
Venetië en Toscane slaagden erin tot aan de Franse Revolutie in 1789 republieken te blijven
Crisis in Economie en Maatschappij
Crisis:
Rond 1300 was Europa overbevolkt
o Stukken land per persoon werden kleiner
Hongersnoden
De Zwarte Dood
o Oorzaak onduidelijk
Minderheden kregen vaak de schuld
Joden
Leprozen
Prostituees
Handel en landbouw
Italiaanse bankiers kregen rond 1500 minder macht door de competitie met bankiers
uit Noord-Europa
o Hanze
In de late middeleeuwen gingen sommige industrieën, zoals de textielproductie, van
de stad naar het platteland
, o Hier kon zonder de druk en regels van de gilden in de stad worden
geproduceerd
o Proto-industrieën
Part-time landbouwer
Part-time arbeider
Twee ontwikkelingen die de handel in wol veranderden in de 15e eeuw:
o Spanje ging veel meer exporteren
o Engeland ging de wol eerst bewerken voordat het werd geëxporteerd
Londen werd een grote stad door de wolhandel
De stadsbesturen waren conservatief in de 15e eeuw
Vrouwen namen vooral in het noorden vaak deel aan het economisch circuit
Na de Zwarte Dood werden de arbeiders welvarender en ging men over van water
naar bier(gezonder)
The Consolidatie van Politieke Macht, 1450-1500
Frankrijk
Kreeg veel macht door hun staand leger
o Professionele soldaten
Franse hof werd een politiek en financieel centrum
Engeland
Na verlies Honderdjarige Oorlog had de koning nauwelijks macht
o Leidde tot conflicten tussen verschillende facties
Begin Wars of the Roses
Hierna kwamen Tudors aan de macht
Tudors hadden succes omdat:
o Er geen sterke tegenstanders waren
o Ze de vrede wisten te bewaren en hierdoor minder belasting hoefden te
heffen
o Het volk een stabiel bestuur wenste
Scandinavië
Noorwegen, Denemarken en Zweden verenigden zich in de Unie van Kalmar die tot
1523 bleef bestaan
Spanje
Toen Ferdinand, erfgenaam van Aragon en Catalonië trouwde met prinses Isabella
van Castillië, werd Spanje in 1469 verenigd
o Deze eenwording verliep door onderlinge verschillen niet erg soepel
Castillië was meer gericht op landbouw, Aragon op handel
Vanaf 1492 werden Joden en Moslims niet langer getolereerd
o Bracht Spanje grote economische en sociale schade toe
Joden en Moslims die het land verlieten namen veel kennis en kapitaal
met zich mee
Duitsland
Gouden Bull in 1356 zorgde voor meer regionale macht
Toch begon men meer te centraliseren om sterker te staan tegen buitenlandse
machten
,Hoofdstuk 12: De Renaissance
Humanisme en Cultuur in Italië, 1300-1500
De Italianen begonnen antieke modellen te gebruiken om hun huidige culturele, politieke en
educatieve problemen op te lossen
De humanisten begonnen met dit teruggrijpen op het verleden
Humanisme
In het begin voornamelijk populair in Italië
o Geürbaniseerd
o Seculier
o Educatie werd niet verzorgd door geestelijken, maar door stadsbestuur
In Noord-Europa focus op theologische speculatie
In Italië focus op praktische zaken
Francesco Petrarca(1304-1374)
o Combineerde klassieke morele en literaire ideeën met problemen in de
veertiende eeuw
o Bekritiseerde de tijd waarin hij leefde
o Noemde de Middeleeuwen “Dark Ages”
Vrouwen hoorden volgens veel mannen niet geletterd te zijn
Hun wil om de Oudheid te imiteren leidde tot een verandering van kennis
o Ontdekking dat de Donatie van Constantijn nep was
o Ontdekking van fouten in de Bijbel
o Herleving filosofie
Interesse in:
o Hermetiek
o Astrologie
o Alchemie
Machiavelli wees erop dat niet alles uit de Oudheid overgenomen kon worden
o De tijd vergt aanpassingen
Schilderen en Kunst, 1250-550
Kunstenaars dachten dat de klassieke kunst tot leven moest worden herontdekt om
een einde te maken aan de periode van ‘barbarij’
Eerste beoefenaar van de nieuwe, humanistische stijl: Giotto di Bondono
Kunstenaars gingen gebruik maken van lineair perspectief en schilderden realistische
en natuurlijke situaties
Hoge Renaissance Kunst
o Leonardo Da Vinci(1452-1519)
o Michelangelo Buonarroti(1475-1564)
Sixtijnse Kapel
Combinatie van artistieke vaardigheden en humanistisch morele en
filosofische waarden
Ook in Noord-Europa werden de stijlen van de Renaissance overgenomen
o Van Eyck(1390-1441)
o Albrecht Dürer(1471-1528)
Ook gewone gezinnen konden zich kunst veroorloven
, Publieke instellingen waren de eerste die de kunst die voortkwam uit de artistieke
uitbarsting van de 14e eeuw kochten
De Verspreiding van de Renaissance, 1350-1536
Renaissance anders in Italië dan in de rest van Europa
o In de rest van Europa meer interesse in religieuze dan politieke hervormingen
o Buiten Italië werd er veel in de volkstaal geschreven
Deze verhalen gingen vaak over religieuze en morele thema’s uit het
dagelijks leven
o Humanisten in Noord-Europa waren meer gebonden aan het
universiteitsleven en minder aan de ideeën van het Romeinse publieke leven
Uitvinding van de boekdrukkunst zorgde ervoor dat de Renaissance makkelijker
konden worden verspreid
o Boeken werden goedkoper en voor meer mensen beschikbaar
Twee Noord-Europese humanisten
o Erasmus(1466-1536)
Schreef Lof der Zotheid
Herschreef het Nieuwe Testament
Poging tot zuivering
o Thomas More(1478-1535)
Schreef Utopia
Politiek en Renaissance Cultuur
De hoven waren bolwerken van macht
Heersers maakten gebruik van de Renaissance om hun macht uit te leggen en te
rechtvaardigen
o Ook de paus gebruikte de Renaissance voor politieke doeleinden
Rechtvaardigde hiermee zijn heerschappij
De pauzen zetten Rome weer op de kaart
o O.a., door de bouw van de Sixtijnse Kapel
Hoofdstuk 14: Het Tijdperk van de Reformatie
De Reformatiebewegingen, 1517-1545
1517: 95 stellingen op de deur van de kerk van Wittenberg, Luther begint met protesteren
tegen de laatmiddeleeuwse kerk
Tegen aflaten
Mensen kunnen niet door giften, maar slechts door Gods genade gered worden
Priesters zijn geen medium tussen de mens en God
o Als gevolg hiervan vonden zijn volgelingen dat het celibaat en kloosterleven
afgeschaft moesten worden en pelgrimage niet nodig was
Luther preekt een individuele reformatie, zijn volgelingen een
gemeenschappelijke reformatie
De laatmiddeleeuwse context:
Er was sprake van volksreligie
